Historia lekw dr hab Anita Magowska Katedra i
Historia leków dr hab. Anita Magowska Katedra i Zakład Historii Nauk Medycznych Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego
Podstawowa literatura • R. Rembieliński, B. Kuźnicka: Historia farmacji. Warszawa 1987. • W. Szumowski: Historia medycyny filozoficznie ujęta. Kęty 2008. • W. Roeske: Polskie apteki. Wrocław 1991. • A. Drygas: Narodziny leku, w: Historia medycyny, pod red. T. Brzezińskiego, Warszawa 1995, s. 124167; tegoż, Rozwój nauki o leku i jego wpływ na rozwój terapii, w: Historia medycyny…, s. 281 -314.
Okresy historii leków • Okres lekoznawstwa antycznego (do I w. n. e. ) – Hipokrates usystematyzował wiedzę o lekach, Dioskurydes opisał przyrządzanie leków • Okres dominacji nauki Galena (II–XVI w. ) – wprowadzono wiele nowych postaci leków oraz nowe metody ich otrzymywania • Okres leku analitycznego (XVI–XIX w. ) – Paracelsus wydał traktat Das Sechste Buch in der Artznei (1526) i wprowadzono metody eksperymentalne do nauk przyrodniczych • Okres leku chemicznego (od XIX w. do dziś) – dokonano pierwszych syntez leków i wyodrębniono z surowców roślinnych szereg związków biologicznie czynnych oraz określono ich strukturę chemiczną • Okres leku biotechnologicznego (od lat 1970. )
Paracelsus • 1526 r. – rok wydania „Das Sechste Buch in der Arztnei” jako umowna granica między alchemią a jatrochemią • Opis choroby jako zjawiska chemicznego • Wprowadził maść rtęciową do leczenia kiły, korę gwajakowca, często stosował opium, związki antymonu • Wskazywał potrzebę badań nad składnikami roślin leczniczych • Jego kontynuatorzy wykonywali eksperymenty chemiczne prowadzące do odkrycia i izolacji alkaloidów
Rozwój leków w XIX w. • Odkrycie i izolacja alkaloidów, m. in. : – Morfiny – Weratryny – Emetyny – Strychniny – Chininy • Odkrycie, że chinina jest pochodną chinoliny • Poszukiwanie syntetycznej chininy doprowadziło do odkrycia syntetycznych barwników: moweiny, indygo etc. • Wśród syntetycznych barwników odkryto szereg nowych leków (np. błękit metylenowy, prontosil)
Przykłady odkrytych w XIX w. leków chemicznych • Jodoform (pierwszy antyseptyk stosowany w chirurgii, 1880) • Kwas salicylowy • Salol • Kwas acetylosalicylowy • Pochodne chinoliny (np. chlorochina, chinoksyzol) • Pochodne imidazolu (np. nitroimidazol) • Barbiturany
Rozwój syntez organicznych w XIX w. • Smoła pogazowa jako toksyczny odpad przemysłowy • Odkrycie toksycznych związków, aniliny i hydrazyny w smole pogazowej • Próby znalezienia zastosowania aniliny i hydrazyny dla dobra człowieka • Z aniliny otrzymano m. in. : fenacetynę i jej metabolit paracetamol • Z hydrazyny otrzymano m. in. : izoniazyd, niamid
Początek chemioterapii • Poszukiwanie związków bakteriobójczych wśród pochodnych arsenu • 1909 r. : salwarsan (arsenobenzen) • 1914 r. : Neosalwarsan
Odkrycie leków bakteriobójczych i bakteriostatycznych • G. Domagk w 1935 r. wprowadził Prontosil rubrum – pierwszy znany prolek (metabolizowany do sulfanilamidu) • 1928 r. : odkrycie penicylliny • 1940 r. : odkrycie benzylopenicyliny • 1944 r. : odkrycie streptomycyny • 1963 r. : odkrycie gentamycyny • 1964 r. : pierwsza cefalosporyna weszła na rynek farmaceutyczny • Inne…
Okres leku biotechnologicznego • 1921 r. : wyizolowanie insuliny • Ok. 1970 r. : upowszechnienie metod biotechnologii • Obecnie metodami biotechnologicznymi otrzymywane są m. in. : – insulina ludzka – erytropoetyna – aktywatory plazminogenu – adalimumab
- Slides: 10