HI THO TNG TRNG XANH V C HI

HỘI THẢO “TĂNG TRƯỞNG XANH VÀ CƠ HỘI THƯƠNG MẠI CHO VIỆT NAM” Hà Nội, 27/05/2015

Nông nghiê p xanh ơ Viê t Nam Tô ng quan chi nh sa ch va hiê n tra ng TS. Đă ng Kim Khôi Trung tâm tư vâ n chi nh sa ch, Viê n Chi nh sa ch chiê n lươ c PTNNT Ha Nô i, tha ng 5/2015

Nô i dung • Mô hi nh pha t triê n nông nghiê p Viê t Nam và hiê n tra ng môi trươ ng • Chiê n lươ c chi nh sa ch liên quan đê n nông nghiê p xanh ta i Viê t Nam • Thư c tra ng ư ng du ng nông nghiê p xanh ta i Viê t Nam • Nguyên nhân, ra o ca n • Kê t luâ n, đê xuâ t chi nh sa ch

Mô hi nh pha t triê n nông nghiê p hiê n nay

Tăng trưởng nông nghiệp đều đặn và cao 14, 00 12, 00 10, 00 8, 00 6, 00 4, 00 2, 00 0, 00 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 -2, 00 -4, 00 China 1/2/2022 Nguồn: Ngân hàng Thế giới Indonesia Malaysia Thailand Vietnam 5

Nông nghiệp: Ngành duy nhất xuất siêu Tỷ USD 25, 00 20, 00 15, 00 10, 00 5, 00 0, 00 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 -5, 00 -10, 00 -15, 00 -20, 00 Cán cân TM chung Nguồn: TCTK, Bộ NN&PTNT Cán cân TM nông nghiệp 6

Tăng diê n ti ch va quay vo ng đâ t nông nghiê p • Ngô, să n và ca phê trên đâ t dô c Tây Bă c va Tây Nguyên (75% diê n ti ch ca phê Đă c Lă c trô ng trên đâ t không phu hơ p) Area (1000 ha) ĐBSCL, ĐBSH 700, 000 1400, 000 600, 000 1200, 000 500, 000 1000, 000 400, 000 800, 000 300, 000 600, 000 200, 000 400, 000 100, 000 200, 000 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 • Thâm canh 2 -3 vu lu a ơ Area Production Nguô n: Tô ng cu c thô ng kê Production (1000 ton) Tăng trươ ng ca phê Viê t Nam

Tăng cươ ng sử du ng nươ c Service; 1, 73 Industrial; 14, 99 • 6000 ha ca tra: 1 triê u m 3 nươ c/ha Living; 2, 68 Agriculture, 80. 60 • Ca phê: 800 li t nươ c/cây cao gâ p đôi nhu câ u • Lu a: 7, 8 triê u ha, 10, 000 m 3/ha 25 20 15 10 5 0 1992 China 1997 2002 Indonesia 2007 Japan 2011 Vietnam

Tăng cươ ng khai tha c ta i nguyên tư nhiên • Rư ng: mô t phâ n lơ n diê n ti ch chuyê n sang ngô ơ Tây Bă c, cây công nghiê p (ca phê) ơ Tây Nguyên, thu y sa n ơ ĐBSCL • Thu y sa n: 1990 -2012 sô lươ ng thuyê n tăng 33, 000 lên 130, 000 (năng suâ t gia m 0. 92 xuô ng 0. 34 tâ n/CV)

Tăng cươ ng sư du ng phân ho a ho c, thuô c BVTV, thuô c thu y 700, 0 600, 0 • La m du ng phân ho a ho c đê bù dinh dươ ng mâ t đi do thâm canh • La m du ng thuô c trừ sâu cao hơn mư c 500, 0 2002 400, 0 2007 300, 0 2012 200, 0 100, 0 China quy đi nh đê pho ng sâu bê nh Indonesia India Philippines Thailand Vietnam Korea, Rep. 70 • Gâ n đây, tăng nhanh sử du ng thuô c 60 Vietnam 50 kha ng sinh cho tôm: tư 5 kg lên 10 - 40 15 kg//1000 m 3 nươ c 20 30 10 Thailand Philippines 0 19951996199719981999200020012002200320042005200620072008200920102011

Hâ u qua môi trươ ng (1) Lươ ng nươ c câ n thiê t đê la m sa ch ô nhiê m môi trươ ng (m 3/ha/năm) 500 450 400 350 300 250 200 • Suy thoa i đâ t: 2 triê u ha suy thoa i nghiêm 150 100 50 0 • Ô nhiê m nươ c do thuô c BVTV, phân bo n • Rư ng: 1% diê n ti ch rư ng tư nhiên, 2/3 rư ng châ t lươ ng thâ p V ie Ba tna ng m la de sh Eg y Th pt ai la nd Ja p In an do ne M sia ya n Ph ma r ili pp i n Ca e m s bo di a In di a Ch i M na al ay s Pa ia ki sta n Br az il U SA tro ng, 9, 3 triê u ha sa ma c ho a Nguô n: Chi sô đa nh gia môi trươ ng - Đa i ho c Yale, Hoa Ky (2015) Thay đô i mư c đô che phu rư ng, 2000 - 2012 0 Cambodia Indonesia Philippines Thailand Viet Nam -2 -4 -6 -8 -10 -12 -14 -16 Nguô n: Chi sô đa nh gia môi trươ ng - Đa i ho c Yale, Hoa Ky (2015)

Lươ ng ca bi khai tha c qua mư c (%) Hâ u qua môi trươ ng (2) 18, 0% 16, 0% 14, 0% 12, 0% 1990 10, 0% • Thu y sa n: nươ c ngo t và gâ n bơ ca n kiê t 2000 8, 0% 2011 6, 0% V ie t. N am nd ai la pi ili p Ph Th ne s ia ne s In do di a Ch • Khí nha ki nh: VN co mư c pha t tha i In in a 4, 0% Nguô n: Chi sô đa nh gia môi trươ ng - Đa i ho c Yale, Hoa Ky (2015) trung bi nh/1 ha cao trên thê giơ i Lươ ng khi CO 2 (quy đô i) trên 100 ha đâ t nông nghiê p (nghi n tâ n) 3 • Sư c kho e dân cư nông thôn: Điê u tra Dasgupta (2007) trên 190 hô ơ ĐBSCL 2, 5 2 1, 5 1 0, 5 0 1961 1963 1965 1967 1969 1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 cho thâ y 51% bi ngô đô c thuô c BVTV China Indonesia Philippines Thailand Viet Nam World Nguô n: FAOSTAT (2015)

Ti nh câ p thiê t cu a nông nghiê p xanh Đă c điê m NN hiê n nay • Hiê u qua sử du ng ta i nguyên thâ p • La m du ng ho a châ t, pha t tha i GHG ô nhiê m, không đa m ba o vê sinh an toa n thư c phâ m gia m khả năng ca nh tranh Nông nghiê p ‘Nâu’ VS Nhu cầu: • Yêu cầu VSATTP • Chất lượng cao • Bảo vệ môi trường • Giá trị nhân văn, XH Thị trường mới: • Trung Quốc phát triển • Cộng đồng ASEAN • TPP Sản xuất: • KHCN phát triển • Vốn đầu tư sẵn có • Tái cơ cấu KT ưu tiên NN Thách thức: • Cạnh tranh tài nguyên NN • Giá LĐ tăng • BĐKH và rủi ro thời tiết • Rủi ro an ninh sinh học Nông nghiê p ‘Xanh’

Chiê n lươ c chi nh sa ch liên quan đê n nông nghiê p xanh ta i Viê t Nam

Đi nh hươ ng chiê n lươ c nông nghiê p xanh • 1980 -1990: Môi trươ ng bê n vư ng (kê ho ach quô c gia PT môi trươ ng bê n vư ng, Đi nh hươ ng chiê n lươ c pha t triê n bê n vư ng Viê t Nam Agenda 21) • 2000: Biê n đô i khí hâ u (CTMTQG vê BĐKH, Chiê n lươ c ư ng pho BDKH quô c gia) • 2010 đê n nay: Tăng trươ ng xanh (Chiê n lươ c và CTHĐ tăng trươ ng xanh Viê t Nam) Nông nghiê p gia tri cao bê n vư ng va hiê n đại (Quy hoa ch pha t triê n NN 2020, Quyê t đi nh 899 vê ta i cơ câ u nông nghiê p)

Nông nghiê p xanh • UNEP (2011): Xanh ho a nê n nông nghiê p nghi a la tăng cươ ng viê c ư ng du ng nông nghiê p và công nghê đô ng thơ i: (i) đa m ba o va pha t triển năng suâ t va hiê u qua va cung ư ng thư c phâ m va di ch vu môi trươ ng bê n vư ng, (ii) gia m hiê u ư ng tra n ra bên ngoa i, (iii) xây dư ng ta i nguyên sinh tha i. • Ca c ư ng du ng nông nghiê p (UNEP): o Ca i thiê n châ t lươ ng đâ t o Nang cao hiê u qua sư du ng nươ c o Gia m thuô c BVTV va phân bo n o Ha n chê ngô đô c thư c ăn Viê t Nam chưa co kha i niê m cu thê vê nông nghiê p xanh

Chi nh sa ch liên quan đê n nông nghiê p xanh Ti nh đê n 2012, Viê t Nam đã ban ha nh 33 luâ t va 22 văn ba n chi nh sa ch liên quan đê n ba o vê ta i nguyên môi trươ ng trong nông nghiê p 1) Đi nh hươ ng • Cam kê t nhà nươ c vê chiê n lươ c pha t triê n nông nghiê p xanh • Hô trơ thê chê đa m ba o sư tham gia cu a ca c bên trong hoa ch đi nh • Quy đi nh nhiê m vu trung ương đi a phương, liên nga nh 2) Hô trơ • Ca i thiê n ca c tiêu chuâ n, giâ y chư ng nhâ n môi trươ ng • Khung thê chê vê chi tra di ch vu môi trươ ng • Nghiên cư u KHCN • Hê thô ng thông tin hô trơ

Chi nh sa ch liên quan đê n nông nghiê p xanh 3) Câ p vô n • Trơ câ p công nghê xanh • Đâ u tư công cho cơ sở ha tâ ng phu c vu nông nghiê p xanh • Ưu đa i la i suâ t ngân ha ng cho ca c nhà đâ u tư nông nghiê p xanh • Chi trả di ch vu môi trươ ng cho ca c đơn vi nha nươ c 4) Quy chê • Quy hoa ch, khoanh vu ng sử du ng đâ t, Quy đi nh quyê n sư du ng đâ t va ca c ta i nguyên • Quy đi nh ca c tiêu chi vê ta i nguyên, sinh tha i, Quy đi nh vê ho a châ t, Quy đi nh vê giâ y phe p • Thuê , phi môi trươ ng • Quy đi nh vê Đa nh giá ta c đô ng môi trươ ng 5) Vâ n đô ng Nâng cao nhâ n thư c, truyê n thông truyê n hi nh, truyê n thanh, xây dư ng cơ sở dữ liê u

Thư c tra ng ư ng du ng nông nghiê p xanh ơ Viê t Nam

Mô hi nh NNX 1: Ca i tiê n vê thư c ha nh nông ho c thân thiê n môi trươ ng Loa i hi nh Nô i dung chi nh Kê t qua Điê m yê u Qua n lý di ch bê nh tô ng hơ p (IPM) trên cây trô ng Nâng cao hiê u biê t va kỹ thuâ t cu a ND vê môi trươ ng: thăm đô ng ruô ng, thiên đi ch 92% hô nông dân ĐBSCL biê t thông tin vê IPM Ca c thư c ha nh thươ ng không co công thư c cu thê va không đươ c duy tri Gia m đâ u va o trong sa n xuâ t lu a Gia m thuô c BVTV, phân (3 gia m – 3 tăng, 1 pha i – 5 bo n, nươ c tươ i, giô ng, thâ t gia m, Hê thô ng tâ p trung cây lu a thoa t sau thu hoa ch (SRI), Tươ i khô ươ t kê t hơ p Co khoa ng 1 triê u nông dân a p du ng SRI Chưa đươ c nhân rô ng ra i, thiê u đa nh giá khoa ho c vê lơ i i ch kinh tê va môi trươ ng trên quy mô lơ n Biogas Xây dư ng ca c hâ m biogas đê chuyê n ho a phân vâ t nuôi tha nh khi đô t 8. 7% hô chăn nuôi sư du ng biogas Chi phi đă t, khó a p du ng đa i tra Kha c (VAC, ruô ng lu a bờ hoa, đê m sinh ho c) Thư c ha nh nông nghiê p theo hươ ng thân thiê n môi trươ ng Quy mô nhỏ, thí điê m Thiê u đa nh giá khoa ho c vê lơ i i ch kinh tê va môi trươ ng trên quy mô lơ n

Mô hi nh NNX 2: Tiêu chuâ n tư nguyê n Loa i hi nh cu thê Nô i dung chi nh Kê t qua Điê m yê u Thư c ha nh nông nghiê p tô t (Viet. GAP) Ban ha nh 12 tiêu chuâ n vê vu ng sa n xuâ t, đâ t đa i, nươ c tươ i, đâ u va o chăn nuôi, trô ng tro t, thu y sa n (QĐ 99/2008 cu a Bô NN 2015, 987 đơn vi trô ng tro t, 14 chăn nuôi, 14 thu y sa n đươ c câ p tiêu chuâ n Viet. GAP Không co ma ng lươ i gia m sa t viê c thư c hiê n ca c tiêu chuâ n ta i câ p hô thươ ng xuyên, không truy xuâ t đươ c xuâ t xư Ca c chư ng chi sa n xuâ t bê n vư ng ca phê (hư u cơ, UTX, 4 C, …) Ca c tiêu chuâ n quô c tê vê 2012, 25% ca phê sa n thư c ha nh nông nghiê p xuâ t đươ c câ p giâ y chư ng thân thiê n môi trươ ng, nhâ n phu c lơ i lao đô ng Không co ma ng lươ i gia m sa t viê c thư c hiê n ca c tiêu chuâ n ta i câ p hô thươ ng xuyên, không truy xuâ t đươ c xuâ t xư Chư ng chi ASC ca basa Gia m thiểu ta c đô ng đê n 2014, 43 cơ sở sa n xuâ t môi trươ ng, an toa n sinh đươ c câ p chư ng chi ASC ho c, phu c lơ i xa hô i, đa nh gia đa da ng sinh ho c Chi phi cao

Mô hi nh NNX 3: Hơ p đô ng nông sa n kê t hơ p vơ i thư c ha nh thân thiê n môi trươ ng (1) Inflow channel CĐ 3 CĐ 4 CĐ 5 CĐ 6 CĐ 7 Kênh giao thông CĐ 12 CĐ 11 CĐ 10 CĐ 13 CĐ 16 Ba o qua n, chê biê n Kênh giao thông CĐ 8 CĐ 9 CĐ 14 CĐ 15 Đươ ng giao thông CĐ 2 CĐ 1 • Ca i thiê n hê thô ng thu y lơ i • A p du ng cu ng quy tri nh sa n xuâ t gia m đâ u va o • A p du ng li ch thu y lơ i chung Discharge channel Transportation road Plot border

Mô hi nh NNX 3: Hơ p đô ng nông sa n kê t hơ p vơ i thư c ha nh thân thiê n môi trươ ng (2) Hơ p đô ng nông sa n Chuô i gia tri thông thươ ng Công ty Trong nươ c ND ND Đa i ly Nho m nông dân F F FCa nh. F đô ng mâ u lơ n F F F Nho m nông dân F F Ca n h đô n g F Fn F mâ u lơ F F ND ND Thu gom Công ty ND Xuâ t khâ u Công ty Lu a Trong nươ c Di ch vu KN Công ty Xuâ t khâ u Giô ng, phân bo n, thuô c BVTV

Mô hi nh NNX 4: Đô i ta c công tư • Ban điê u phô i ca phê: đươ c tha nh lâ p từ năm 2013 cu a Bô NNPTNT theo Quyê t đi nh 1729 • 16 tha nh viên, trong đó co Cu c trô ng tro t, Viê n, Trươ ng, 2 công ty trong nươ c va hai công ty nươ c ngoa i • Ban điê u phô i ho p 2 lâ n/năm đê xa c lâ p ca c mu c tiêu nga nh ca phê và ca c hoa t đô ng câ n thư c hiê n • Ban điê u phô i tâ p trung va o 4 cô t tru : châ t lươ ng, năng suâ t, môi trươ ng và thu nhâ p ngươ i dân • Ban điê u phô i tiê n ha nh mô t sô mô hi nh thí điê m: đa da ng ho a cây trô ng, gia m đâ u va o, tươ i nho gio t. Kê t qua râ t kha quan.

Kê t luâ n va đê xuâ t

Đa nh gia chiê n lươ c, chi nh sa ch, ư ng du ng nông nghiê p xanh • Chiê n lươ c: Viê t Nam co đi nh hươ ng pha t triê n nông nghiê p xanh, nhưng chưa co kha i niê m rõ ra ng vê nông nghiê p xanh va lô tri nh đê thư c hiê n • Chi nh sa ch o ‘Đi nh hươ ng’: chưa co sư tham gia cu a ca c ta c nhân quan tro ng (doanh nghiê p, nông dân) va o qua tri nh hoa ch đi nh, chưa co cơ chê gia i quyê t ca c pha t sinh liên nga nh o ‘Hô trơ ’: mâu thuâ n giư a ca c chi nh sa ch ba o vê môi trươ ng va pha t triê n sa n xuâ t o ‘Câ p vô n’: doanh nghiê p chưa đươ c hươ ng cơ chê thuâ n lơ i o ‘Quy chê ’: quy đi nh vê quyê n sở hư u, sư du ng ta i nguyên chưa ro o ‘Vâ n đô ng’: thiê u bă ng chư ng khoa ho c vê ta c đô ng cu a nông nghiê p xanh

Đa nh giá vê ư ng du ng nông nghiê p xanh • Ca c mô hi nh ca i tiê n nông ho c thươ ng ơ quy mô nhỏ, kho mơ rô ng va nhân rô ng • Muô n mở rô ng đươ c, mô hi nh ca i tiê n nông ho c pha i đa m ba o ba tiêu chi : (i) gia m ru i ro vê môi trươ ng, (ii) nâng cao hiê u qua kinh tê , (iii) ca c ta c đô ng pha i đo đa c đươ c dư a va o phương pha p khoa ho c. Thông thươ ng, khó thư c hiê n đươ c • Viê c gă n pha t triê n nông nghiê p thân thiê n môi trươ ng vơ i hơ p đô ng nông sa n và xây dư ng chuô i gia tri , đô i ta c công tư la mô t hươ ng đi nhiê u tiê m năng

Đê xuâ t • Xây dư ng tâ m nhi n (ca c mă t ha ng, ca c vu ng sa n xuâ t) và ca c chi tiêu vê nông nghiê p xanh dư a trên đô ng thuâ n nhiê u ta c nhân ơ câ p trung ương, vu ng, ti nh • Ca c sa n phâ m câ n tâ p trung: ca c sa n phâ m co giá tri cao, co thị trươ ng lơ n va Viê t Nam co thê ma nh (trươ c mă t câ n tâ p trung va o lu a, ca phê, thu y sa n, lâm nghiê p) • Xây dư ng mô t hê thô ng ca c chi nh sa ch nông nghiê p xanh vơ i sư phân đi nh rõ ra ng giư a trung ương đi a phương, giư a ca c nga nh

Đê xuâ t • Quy hoa ch và xây dư ng ca c khu vư c sa n xuâ t nông nghiê p xanh cho ca c mă t ha ng tro ng điê m • Hô trơ KHCN (công nghê xanh) và ưu đa i chi nh sa ch dư a cho ca c mă t ha ng nông nghiê p xanh va vu ng sa n xuâ t tro ng điê m • Co chiê n lươ c ta o nguô n thu kha c cho ca c đi a phương đê bù đă p cho như ng gia m su t trong thơ i kỳ đâ u chuyê n sang nông nghiê p xanh • Pha t triê n chuô i giá tri nông nghiê p xanh châ t lươ ng cao bê n vư ng tro ng điê m (dư a trên hơ p đô ng nông sa n, hơ p ta c công tư)

XIN CẢM ƠN Liên hệ : Ban quản lý Dự án EU-MUTRAP Phòng 1203, Tầng 12, Khu Văn phòng, Tòa tháp Hà Nội, 49 Hai Bà Trưng, Hoàn Kiếm, Hà Nội Tel: (84 - 4) 3937 8472 Fax: (84 - 4) 3937 8476 Email: mutrap@mutrap. org. vn Website: www. mutrap. org. vn (Tài liệu hội thảo được đăng trên trang Web này)