Hfuverkir hj brnum Greining rannsknir og mefer Ptur

Höfuðverkir hjá börnum Greining, rannsóknir og meðferð Pétur Lúðvígsson

Höfuðverkir Þekktir frá alda öðli Galen (AD 131 -201): “hemicrania” (megrim; migraine) Avicenna (AD 980 -1037): “. . . little does it concern the patient that there is an underlying cause to be treated, if the practitioner proves unable to relieve his pain. ”

“Ég hélt að börn fengju ekki svona höfuðverki” amma úr vesturbænum sem kom með 5 ára dótturson sinn til barnalæknis vegna mígrenis Fyrstu faraldsfræðirannsóknir á höfuðverkjum meðal barna voru gerðar í Svíþjóð. Vahlquist og Hackzell 1949 31 barn með mígren 1 - 4 ára Greiningarviðmið Vahlquists fyrir mígren 1955 einföld, ber yfirleitt vel saman við IHS 1988 Bille: Acta Paediatrica 1962 algengi höfuðverkja og mígrens meðal 9059 skólabarna í Uppsala

Höfuðverkir Meðal algengustu einkenna: Bille 1955 höfuðverkir mígren 58. 7% 3. 9% Vahlquist 60. 8% 3. 8% Vahlquist 64. 5% 12% IHS 1988 61. 2% 8. 8% IHS 1988 7 -10 ára Sillanpää 1983 7 -10 ára von Frankenberg 1991 7 -16 ára Lúðvígsson og Mixa 1996 6 -16 ára

Höfuðverkir Algengi fer vaxandi með aldri Lúðvígsson og Mixa 1996

Höfuðverkir Hversu stórt heilbrigðisvandamál meðal íslenskra barna? Einhverntíma höfuðverkur - a. m. k. 1 x s. l. 12 mánuði: - farið til læknis vegna höfuðverkja: - - ca. 50 % með mígren - misst a. m. k. 1 dag úr skóla á árinu: - foreldri telur barnið hafa mígren: Mígren skv. IHS 1988: 61. 2% 88. 9% 18. 0% 15. 0% 13. 7% 8. 8% Lúðvígsson og Mixa 1996:

Lífsgæði, höfuðverkir vs aðrir langvinnir sjúkdómar Powers et al. Pediatrics 2003

Önnur algeng einkenni til samanburðar: “Einhverntíma ”, skv. spurningalista; grunnskólabörn: höfuðverkir: 61. 2% astmaöndun (“wheezing”): 29. 6% (Shamssain et al. 1999; England) kviðverkir: 26. 4% (Lúðvígsson og Mixa 1996; Ísland) klægjandi útbrot: 17. 5% (Behbahni et al. 2000; Kuwait)

Höfuðverkir Tegundir höfuðverkja: 10 flokkar skv. IHS 1988 eftir orsökum “Prímer” höfuðverkir: - mígren - spennuhöfuðverkur - klasahöfuðverkur “cluster” ; Horton´s “Sekúnder” höfuðverkir: - eftir höfuðáverka - v/ heilaæðasjúkdóma - aðrar innankúpuorsakir - fráhvarf lyfja eða efna - v/ sýkinga og sótthita - v/ efnaskiptatruflana - v/staðbundinna sjúkdóma cranium, háls, augu, eyru, sínusar, tennur. . .

Höfuðverkir Hlutfallslegt algengi tegunda: (börn og fullorðnir) spennuhöfuðverkur: mígren: hvort tveggja: allar aðrar tegundir samtals: 62. 5% 8. 8% 12. 1% 16. 6% n: 2008; k: 40/60; a: 38. 8 (3 -88) Pereira-Monteiro et al 1992; Portugal

Höfuðverkir Algengustu orsakir “sekúnder” höfuðverkja: spurningalisti 25 -65 ára; Danmörk Krogh- -Rasmussen og Olesen 1992

Höfuðverkir Greining, rannsóknir, meðferð: Nákvæm saga. . .

Klínískur gangur Akút/stínghöfuðverkur Mígren Spennuhöfuðverkur Mígren og spennuverkur Klasahöfuðverkur innankúpu þrýstingur

Staðsetning verkja

Greiningarviðmið mígrens (IHS 1988) Mígren án áru : 1) 5 (2) höfuðverkjaköst >2 klst (? ótímabundið) og. . . 2) a. m. k. 2 af 4 einkennum: - öðru megin í höfði - púlserandi - slæmur eða mjög slæmur - versnar v/áreynslu og. . . 3) a. m. k. 1 af 2 einkennum: - ógleði og/eða uppköst - ljós- eða hljóðfælni 4) Einkenni skýrast ekki af öðrum orsökum Mígren með áru: 1) > 2 köst skv. 2 2) 1+ afturkræf ára frá cortex eða heilastofni sem smávex í > 4 mín. eða komi ein eftir aðra og. . . stendur < 60 mín. (lengur ef 1+) og. . . höfuðverkur fylgir innan 60 mín. 3) einkenni skýrast ekki af öðrum orsökum

. . . og skoðun 94% barna með höfuðverk af völdum heilaæxlis höfðu óeðlilega taugaskoðun. Honig og Charney 1982 Sjúklingurinn: “Saxi læknir, af hverju segirðu að ég sé með stresshöfuðverk? ” Saxi læknir: “Af því þú ert svo stressaður”

. . . en. . . ” any headache in childhood may be symptomatic of underlying systemic, cranial or intracranial disease”. Charles F. Barlow 1984

Hvenær á að gera CT ? Einhverntíma haft höfuðverk: 61. 2% 18. 0% hafa farið til læknis vegna höfuðverkja 440 börn pr. árgang = 10%

Hvenær á að gera CT ? til viðmiðunar. . . Akút höfuðverkur: öll börn yngri en 5 ára brottfallseinkenni, sjón hnakkastífleiki (? SAH) engin skýring finnanleg Subakút/krónískur/endurtekinn: öll börn yngri en 5 ára brottfallseinkenni, höfuðummál, sjón breytt hegðun/námsgeta, vaxtartruflun, anorexia versnandi höfuðverkur, einkenni verri að morgni bæði krampar og höfuðverkir hjá sama barni . . . og alltaf þess utan ef þörf er á !

Meðferð Einkennameðferð verkjalyf einföld vs. sterk verkjalyf NSAID forðast lyfjablöndur (m/kódeíni, Anervan®, ofl) slökun, hvíld, svefn trícyclísk lyf fentíazín bensódíasepín Sérhæfð meðferð Mígren almenn atriði fyrirbyggjandi í byrjun kasts slæmt kast

Sérhæfð meðferð Mígren: almenn atriði “triggerar”, svefn, máltíðir fyrirbyggjandi í byrjun kasts verkjalyf + blöndur (Migpriv®) forðast ergotlyf *tryptanlyf e. þörfum Imigran®, Maxalt®, Zomig® verkjalyf, tryptanlyf daglega slæmt kast beta-blokkarar Ca-blokkarar flogalyf Periactin®, Catapres®, Sandomigrin®) ofl. NSAID vs sterk verkjalyf sterar hypnotica

. . . að lokum Höfuðverkir eru algengir meðal barna Um 50% þeirra sem leita læknis hafa mígren Flestir hinna hafa spennuhöfuðverk eða hvort tveggja Nákvæm saga og skoðun eru forsenda greiningar Þörf fyrir CT skann fer eftir klínískum ábendingum Betri og markvissari mígrenmeðferð er innan seilingar