Het Verdrag van Lissabon efficinter transparanter en democratischer

Het Verdrag van Lissabon: efficiënter, transparanter en democratischer? Drs Sander Luitwieler Promovendus en politiek adviseur

Inleiding • Wat zijn de veranderingen van het Verdrag van Lissabon? • Wordt de EU hierdoor efficiënter, transparanter en democratischer?

Algemeen • Klassiek wijzigingsverdrag – In tegenstelling tot Grondwettelijk Verdrag – Net als Verdrag van Amsterdam en Nice • Afschaffing pijlerstructuur – Eenvormige structuur: EG + EU = EU – Maar oude 2 e pijler intact – Wel twee Verdragen: EUV en VWU – Maar wel degelijk verstatelijking!

Vorm • Vormelementen maken nieuwe Verdrag niet minder statelijk of grondwettelijk: – Benaming – Symbolen – Handvest van de Grondrechten – Voorrangskwestie

Nationale democratie • Burgerinitiatief • Nationale parlementen – Apart artikel – Subsidiariteitstoets • 8 ipv 6 weken • Oranje- ipv gelekaartprocedure

Instituties (1/2) • Europees Parlement – Nieuwe zetelverdeling – Positie versterkt • Europese Raad – Positie versterkt (vergeleken met Commissie) • Raad van Ministers – Trio-voorzitterschap voor 18 maanden – Gedeeltelijk openbare vergaderingen

Instituties (2/2) • Europese Commissie – Vanaf 2014: 2/3 van het aantal lidstaten – Positie Voorzitter enigszins versterkt • Hoge Vertegenwoordiger – ‘Tweepettenconstructie’ – Europese dienst voor extern optreden

Bevoegdheden • Bevoegdheidsverdeling (aangescherpt) – Exclusief – gedeeld – ondersteunend, coördinerend of aanvullend – Daarnaast: coördinatie economisch, werkgelegenheids- en sociaal beleid + GBVB • Nieuwe bevoegdheden: – o. a. energie (gedeeld); toerisme, sport (ondersteunend etc. )

Besluitvorming • GMB + co-decisie = ‘gewone wetgevingsprocedure’ • Dubbele meerderheid: 55% + 65% – Pas vanaf 2014 ipv 2009 – Overgangstermijn + Ioannina-formule • Uitbreiding GMB – Nieuwe bevoegdheden – Justitiële en politiële samenwerking in strafzaken (restant oude 3 e pijler)

Flexibiliteit • Versterkte samenwerking makkelijker, bruikbaarder en aantrekkelijker • Op meer gebieden toepasbaar: – Justitiële en politiële samenwerking in strafzaken (restant oude 3 e pijler) – GBVB als geheel (oude 2 e pijler) – EVDB: ‘permanente gestructureerde samenwerking’ • Meer opt-outs (Dk, Uk, Ie)

Efficiënter? • Dubbele meerderheidsbesluitvorming, maar later en onder voorbehouden • Uitbreiding GMB • Kleinere Commissie (? )

Transparanter? • Eenvormige structuur, maar complexer acquis en Verdragstekst (x RE) • Bevoegdheidsverdeling (= RE) • Gedeeltelijk openbare Raadsvergaderingen (= RE)

Democratischer? • GMB + co-decisie = regel (= RE) • Meer bevoegdheden EP (~ RE) • Subsidiariteitstoets door nationale parlementen, maar wenselijk? (RE: Raad) • Sui generis karakter versterkt (x ER) • Institutioneel evenwicht verandert in voordeel van (Europese) Raad (x ER)

Conclusies • Verdrag van Lissabon is inhoudelijk nagenoeg gelijk aan Grondwettelijk Verdrag • Maakt EU op papier en op onderdelen wel efficiënter, transparanter en democratischer • Maar gebrek aan keuzes en leiderschap gaan ten koste van efficiëntie, transparantie en democratie van structuur en proces als geheel