Het vak r k godsdienst op het kruispunt

Het vak r. -k. godsdienst op het kruispunt van samenleving, onderwijs & kerkgemeenschap

Het vak r. -k. godsdienst • Bisschoppen eindverantwoordelijken katholiek godsdienstonderwijs mandateren leerkrachten r. -k. godsdienst + bijgestaan door Erkende Instantie r. -k. godsdienst • Bisschoppen + Erkende Instantie r. -k. godsdienst nadenken betekenis van het vak + concrete richtlijnen en verwachtingen Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Een Knooppunt van Kansen en Vragen • Paus Franciscus in toespraak tot Congregatie voor het Katholiek Onderwijs: “beoefenen van de grammatica van de dialoog” • Het vak r. -k. godsdienst ontloopt niemand en niemands vragen, zoekt de uitwisseling beoefent grammatica van de dialoog Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Een Knooppunt van Kansen en Vragen De Samenleving • Godsdienstige/levensbeschouwelijke verscheidenheid ↗ positief/negatief? Praten over godsdienst/zwijgen? • Levensbeschouwelijke vakken beste voorbereiding geglobaliseerde en pluriforme samenleving Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Een Knooppunt van Kansen en Vragen Ouders en gezin • Ouders recht op vrije schoolkeuze voor kinderen godsdienstige/levensbeschouwelijke voorkeur factor in deze keuze • Verschillende standpunten van ouders tegenover vak r. -k. godsdienst nood aan open communicatie over inhoud/aanpak vak r. -k. godsdienst tegenover ouders Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Een Knooppunt van Kansen en Vragen Het Onderwijs • Katholieke net: vak r. -k. godsdienst voor iedereen ! Steeds meer niet-katholieke leerkrachten. Hoe toch pedagogisch project katholieke school ondersteunen? • Andere netten: vak r. -k. als keuze andere rol in deze netten. Hoe wordt het vak ingevuld? • Lerarenopleiding: hoe toekomstige leerkrachten voorbereiden het vak r. -k. godsdienst te geven. Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Een Knooppunt van Kansen en Vragen De Kerkgemeenschap • Vak r. -k. godsdienst verbonden met geloof en zending kerkgemeenschap. • Mandaat diocesane bisschop nodig om vak te geven borg voor nodige eenheid en verscheidenheid • Leerkracht volgt leerplan maar heeft ook christelijke eigenheid authentieke boodschapper • Leerkracht rekent op ondersteuning/samenwerking kerkgemeenschap. Kerkgemeenschap rekent op nodige vorming en navormingleerkracht Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Het Vak r. -k. Godsdienst De Leerplannen • Leerplannen r. -k. godsdienst, steunend op visietekst Vlaamse bisschoppen, voor alle leerkrachten in alle netten. • Visietekst: leerplannen dubbele opdracht: bijbrengen religieuze geletterdheid en (inter)levensbeschouwelijke vaardigheden, vanuit r. k. perspectief • Huidige leerplannen: methodologie om leerlingen te bekwamen in vorming eigen levensbeschouwelijke identiteit/(inter)levensbeschouwelijke dialoog Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Het Vak r. -k. Godsdienst Volwaardige plaats op school • Levensbeschouwelijke vorming onderdeel van brede pedagogische opdracht scholen. • Vak r. -k. godsdienst leert: onderscheid/verbinding andere religies/levensbeschouwingen d. m. v. eigenheid christelijk mens- en wereldbeeld, de Bijbel en eeuwen christelijke kunst en cultuur. • Volwaardige plaats vak r. -k. godsdienst nodig voor deze vorming: 2 uur in alle scholen in alle netten (3 uur in katholieke lager onderwijs) Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Het Vak r. -k. Godsdienst Leren vanuit een levensbeschouwing • Binnenperspectief nodig om betekenis godsdienst/levensbeschouwing ten volle te kennen/waarderen • Geen neutrale positie tegenover godsdienst/levensbeschouwing mogelijk, gekleurd door eigen inzicht/ervaringen • Eerbied nodig voor elkaars eigen verhaal, anders onmogelijk elkaar te begrijpen/van elkaar te leren Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Het Vak r. -k. Godsdienst Volwaardige plaats op school • Onderzoek: godsdienstige/levensbeschouwelijke verscheidenheid in scholen, maar jongeren nu wel meer bezig met levensbeschouwelijke identiteit en ook mondiger hierover. Willen authentiek, eerbiedig levensbeschouwelijk onderwijs zonder dwang. • Belangrijke rol vak r. -k. godsdienst: leerlingen leren open dialoog met elkaar te hebben, ‘wij-zij’ patronen vermijden en verbindingen te maken met elkaar, … Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Het Vak r. -k. Godsdienst en Levensbeschouwing in dialoog • Vak r. -k. godsdienst = oefening in dialoog onmogelijk om op zijn eentje godsdienst/levensbeschouwing te verdiepen/verruimen gaat over de vraag hoe ik naar mezelf en de andere kijk gaat ook over de vraag over er een Andere is. In joods-christelijke traditie dialoog met de Andere • Vak r. -k. godsdienst wil leerlingen in alle vormen dialoog bekwamen Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Het Vak r. -k. Godsdienst Maatschappelijke relevantie • Vak r. -k. godsdienst draagt toe jongeren verantwoordelijke burgers te maken elkaars godsdienstige/levensbeschouwelijke achtergrond leren kennen/ermee omgaan bevordert maatschappijkritische reflex en maatschappelijk engagement verruimt blikveld voor het transcendente, weerwerk tegen vervlakking door huidige samenleving Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Het Vak r. -k. Godsdienst Kennis, beleving en keuze • Vak r. -k. godsdienst versterkt zowel kennis als vaardigheid leerlingen • basiskennis christelijke traditie nodig om westerse cultuurgeschiedenis te begrijpen • Beleving vooral belangrijk in basisschool en buitengewoon onderwijs, vanaf secundair kunnen leerlingen zeker onderscheiden wat een keuze voor hen kan betekenen. • Vak r. -k. godsdienst: eigen beleving verdiepen en eigen keuze maken, ook voor niet-katholieken Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Diverse Geledingen van het Onderwijs R. -k. godsdienst in het katholieke onderwijsnet • Katholieke net: alle leerlingen krijgen vak r. -k. godsdienst constitutief voor katholieke dialoogschool: Enerzijds eigen inzicht/benaderingswijze katholieke geloofstraditie naar voren brengen. Anderzijds gesprek/samenwerking bevorderen met alle betrokkenen in godsdienstig/levensbeschouwelijk domein Bijzondere kansen maar ook bijzondere eisen aan leerkrachten en leerlingen • Katholieke dialoogschool ook aanbod pastoraal op school: vak r. -k. godsdienst en pastorale werking verwijzen naar elkaar. Werk maken van het vak EN pastoraal op school Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Diverse Geledingen van het Onderwijs R. -k. godsdienst in de andere onderwijsnetten • Vak r. -k. godsdienst zelfde opdracht, inhoud en leerplan als in het katholieke net • Leerkrachten r. -k. godsdienst: werken mee aan pedagogisch project van de school, dragen toe tot schoolbrede initiatieven en werken samen met leerkrachten van andere levensbeschouwelijke vakken. Kunnen inspelen bijzondere kansen officieel onderwijs ! Nodige vorming en ondersteuning leerkrachten, vooral dialoog tussen verschillende godsdiensten/levensbeschouwingen Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Diverse Geledingen van het Onderwijs Universiteit en Hoger Onderwijs • Levensbeschouwelijk plichtvak RZL in katholieke net Aansluiting specifieke leergebied studenten Aandacht voor levensbeschouwelijke vragen latere werkveld Brug professionele/academische vaardigheid en levensbeschouwelijke competentie Wordt gegeven door docent met diploma in de theologie Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Uitdagingen en opdrachten • Waarde en betekenis vak godsdienst gespreksonderwerp in huidige plurale context • Erkende instanties van godsdiensten en levensbeschouwingen bepalen inhoud en doelstellingen van hun vak Best in samenspraak met betrokken schoolnetten maar ook betrekking geïnteresseerde buitenstaanders wenselijk Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Uitdagingen en opdrachten Actualisatie leerplannen • Huidige leerplannen voldoen aan dubbele opdracht visietekst Vlaamse bisschoppen (religieuze geletterdheid/(inter)levensbeschouwelijke competentie) • ! Toch kritisch blijven: steeds luidere vraag geletterdheid leerlingen inzake bijbel, christelijk geloof, kerkelijke traditie te verbeteren • Doorlichting secundair onderwijs reeds bezig, lager onderwijs zal volgen Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Uitdagingen en opdrachten R. -k. godsdienst in het katholiek basisonderwijs • Klasleerkrachten (met kerkelijk mandaat) verantwoordelijk volledig leerplan en alle vakken (ook r. -k. godsdienst) Voor- en nadelen • 3 voorwaarden kerkelijk mandaat: persoon is gedoopt/opgenomen in katholieke Kerk (uitzondering voor mensen die voorbereiding doopsel of opname zijn begonnen) correcte diploma (ook mogelijkheid tot voorlopige erkenning voor mensen die opleiding volgen tot en met behalen diploma) engagement leerplan te volgen ! Kerkelijk mandaat is geen automatisme Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Uitdagingen en opdrachten R. -k. godsdienst in het katholiek basisonderwijs • Niet alle leerkrachten gemandateerd, bv. Leerkracht ander geloof (interessant voor katholieke dialoogschool) • Vraag van gemandateerde leerkrachten voor aanvulling/begeleiding↗ Veel basisscholen zoeken nieuwe samenwerkingsmodellen rond vak r. -k. godsdienst • Oplossingen wanneer klasleerkracht niet gemandateerd is/aanvulling nodig heeft (voorkeur voor leerkrachtenteam in de school): Opdracht leerkrachten differentiëren, team-teaching, uitgebreide lesopdracht r. -k. godsdienst (met nascholingstrajecten door inspectiebegeleiding r. -k. godsdienst) Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Uitdagingen en opdrachten R. -k. godsdienst in het katholiek basisonderwijs • Nieuwe leerplan Zin in Leren! Zin in Leven (ZILL) aanzet tot realisatie katholieke dialoogschool in het basisonderwijs Volledige leerplan r. -k. godsdienst hierin opgenomen Drie lestijden blijft norm Ondersteuning leerkrachten door inspectie-begeleiding om leerplan r. -k. godsdienst volwaardige/aantoonbare plaats te geven Gemengde werkgroep Katholiek Onderwijs Vlaanderen en Erkende Instantie r. -k. godsdienst zal integratie leerplan opvolgen en aansturen Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Uitdagingen en opdrachten De opleiding van godsdienstleerkrachten voor katholiek en officieel onderwijs • Opleiding moet nodige inhoudelijke en pedagogische competenties aanleren, o. a. gedegen kennis Bijbel en christelijke Godsbeeld, (inter)levensbeschouwelijke compenties. Kwaliteit vak r. -k. godsdienst begint bij opleiding. • Basisonderwijs: 9 studiepunten r. -k. godsdienst + 3 studiepunten RZL • Bacheloropleiding: dezelfde opleidingscriteria als andere vakken. Kennis en competenties met oog op het vak verdiept en verbreed • Masteropleiding: inhoudelijke en pedagogische opleiding door Faculteit Theologie en Religiewetenschappen (KU Leuven) • Aanvullende opleiding mogelijk via Faculteit Theologie en Religiewetenschappen of diocesaan Hoger Instituut voor Godsdienstwetenschappen. Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Uitdagingen en opdrachten Opleiding van leerkrachten voor het katholiek onderwijs • Opleiding leerkrachten katholieke net: Nodige inzichten en competenties verwerven om aan project katholieke dialoogschool te werken aandacht eigenheid katholieke onderwijsproject + verwachting engagement alle leerkrachten voor opvoedingsproject • Sommige leerkrachten basisonderwijs kunnen geen mandaat ontvangen meersporencurriculum in lerarenopleiding basisonderwijs katholieke net Alle leerkrachten nodige vorming om aan katholieke dialoogschool te werken + extra vorming en opleiding voor zij die vak r. -k. godsdienst willen geven bewuste keuze van studenten Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Uitdagingen en opdrachten Opleiding van leerkrachten voor het katholiek onderwijs • Lerarenopleiding: studenten uitnodigen en bekwamen persoonlijke levensbeschouwelijke identiteit te laten sporen met professionele identiteit als leerkracht en institutionele identiteit school. • Kandidaat leerkrachten secundair onderwijs met master diploma verwacht kennis te maken katholieke dialoogschool, moet zichtbaar in curriculum aanwezig zijn. • Mogelijkheid bijkomend lessenpakket voor kandidaat leerkrachten voor scholen in regio’s met groot aantal leerlingen andere godsdienst, omgaan met verschillen en dialoog. Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/

Uitdagingen en opdrachten De leerkrachten godsdienst • Leerkrachten godsdienst: boeiende maar veeleisende opdracht verdienen gerichte ondersteuning vanwege de school en kerkgemeenschap: inspecteurs-adviseurs r. -k. godsdienst staan in voor vakinhoudelijke en vakpedagogische ondersteuning. • Ruimer aanbod nodig voortgezette vorming leerkrachten godsdienst structureel overleg en samenwerking nodig alle betrokkenen • Vaak de enigen met wie kinderen en jongeren inhoudelijk levensbeschouwelijk gesprek aangaan nieuwe verbindingswegen nodig tussen godsdienstleerkrachten en vertegenwoordigers plaatselijke kerkgemeenschap Het vak r. -k. godsdienst – Verklaring bisschoppen en Erkende Instantie (21 september 2017) www. kuleuven. be/thomas/page/vak-godsdienst/