Het Rekenhof voorstelling situering en rol binnen de

Het Rekenhof: voorstelling, situering en rol binnen de huidige overheid Ignace Desomer Erevoorzitter van het Rekenhof PROBUS LEUVEN 15 maart 2018 1

Regentschapsstraat 2, 1000 Brussel 2

3

WAAKHOND NODIG IN 1830!! • Wantrouwen tgo Nederlandse Koning • Voorlopig Bewind stelt Nationaal Congres samen • Nationaal Congres richt Rekenhof op 30 – 12 - 1830 • Rekenhof verankerd in Belgische Grondwet 07 -02 -1831 • Vandaag : artikel 180 Grondwet 4

WAT IS REKENHOF NIET? Geen ministerie, ook niet van Financiën Niet onder gezag minister, ook niet eerste minister Neemt geen deel aan interne bestuursprocessen die leiden tot beslissingen van regeringen of bestuur Onderhandse tramaankoop door De Lijn, Rekenhof, *** 2012 03/13/18

WAT IS REKENHOF WEL? Collateraal orgaan van Kamer van Volksvertegenwoordigers = orgaan naast wetgevende macht Kijkt van op afstand naar wat binnen overheden gebeurt – helicoptervisie Externe auditor van de overheid

MISSIE REKENHOF Parlementaire instelling - Externe auditor van de overheid Missie : 1. Bijdrage tot beter parlementair democratisch toezicht op besteding belastinggeld (ontvangsten en uitgaven) 2. Streven naar beter functionerende en presterende overheden

Onze plaats in de parlementaire democratie • Er zijn – sterk vereenvoudigd – vier actoren in een democratisch politiek systeem. Tussen deze actoren bestaan er verantwoordingsrelaties→ Rekenhof situeert zich in de verantwoordingsrelatie tussen Regering en Parlement • Missieverklaring (2004): dubbele bestaansreden • Parlementen bijstaan in de uitvoering van toezicht • Streven naar een beter functioneren van de overheden • Bevoegd voor gemeenschappen en gewesten, federale overheid, provincies 8

Het publiek audit systeem: een keten van verantwoordingsrelaties Het parlement keurt de begroting goed en roept de regering ter verantwoording over het gevoerde beleid. Er bestaat dus een verantwoordingsrelatie tussen regering en parlement. Dit is het werkterrein van het Rekenhof. Er bestaat een verantwoordingrelatie tussen parlement en Parlement burger. Burgers kiezen parlementsleden en deze leggen o. m. via verkiezingen rekenschap af. Auditors spelen hier geen rol, maar media en Burger/ Klant middenveld kunnen auditrapporten benutten om de burger te Burgers kunnen, als klant van publieke informeren. diensten, administraties direct ter verantwoording roepen (bijv. via klachtenprocedures, de rechtbank, ombudsdiensten). Regering Administratie Er bestaat een verantwoordingsrelatie tussen administratie en regering (ministers), en binnen de administratie zijn er ook vele verantwoordingsrelaties (bijv. tussen management en Raad van Bestuur, tussen management en personeel …). Dit is het werkterrein van o. m. interne auditdiensten, Inspectie Financiën, regeringscommissarissen, … 9

Hoe realiseren we onze missie: onze “producten” : wat doen we? • Financiële onderzoeken → - Begrotingsonderzoek: bij de ontwerpbegroting en bij de aanpassing van de begroting : gevoelige vragen - Rekeningenboeken: financiële audits – waarheidsgetrouwe financiële informatie aan het parlement? Zeer gevoelige vragen 10

Hoe realiseren we onze missie: onze “producten” : wat doen we? Performantie-audits (sinds 1998) = beoordelen of overheidsdiensten goed worden beheerd en of overheidsbeleid haar doelstellingen bereikt. (± 20 per jaar) • Rechtmatigheidsonderzoeken → = werkt overheid op een wettige wijze? Cfr. Aanbestedingen; benoemingen; vergunningen 11

CONTROLELANDSCHAP REKENHOF • 6 regeringen en 10 provinciebesturen • Rapporteren aan 7 (of meer? ) parlementen + provincieraden • Geen bevoegdheid over lokale besturen (kan verkeren) 03/13/18

Financieel – budgettaire context • “Geconsolideerde” overheidsschuld 2016: 446, 8 miljard euro = 105, 9% van BBP – raming 2018: 433 M of 102, 7% • Geconsolideerd = alle overheden samen = federale staat/gewesten en gemeenschappen/lokale besturen, gemeenten+provincies/ sociale zekerheid • EU alleen geïnteresseerd in geconsolideerde schuld • Gaat altijd om dezelfde burger • Vroeger : onvoldoende schuldafbouw one shots om jaarlijkse tekorten weg te werken=grote prijs op lange termijn! 13

Financieel – budgettaire context • EU alleen geïnteresseerd in geconsolideerde schuld • Gaat altijd om dezelfde burger • Vroeger : onvoldoende schuldafbouw : one shots om jaarlijkse tekorten weg te werken=grote prijs op lange termijn! 14

• Toezicht vanuit EUROPA: Stabiliteitspact • Beperking begrotingstekort tot 3 % van BBP(421 M) • Beperking (geconsolideerde) staatsschuld tot 60% van het BBP = +/252 miljard = Europese norm Onderhandse tramaankoop door De Lijn, Rekenhof, *** 2012 03/13/18

• Toezicht vanuit EUROPA: Stabiliteitspact • Beperking groei uitgaven voor België 1, 6% • Jaarlijkse structurele verbetering (geen one shots of meevallers zoals lage rente) • Verruiming overheidsperimeter incl. sociale woonactoren zoals Vlaams Woningfonds +/-19 miljard Onderhandse tramaankoop door De Lijn, Rekenhof, *** 2012 03/13/18

BRUTO BINNENLANDS PRODUCT • BBP= totale geldwaarde van alle in een land geproduceerde goederen en diensten gedurende een bepaalde periode (meestal een jaar). Onderhandse tramaankoop door De Lijn, Rekenhof, *** 2012 03/13/18

Federale staat: FISCALE ONTVANGSTEN 2018 (raming): 115, 9 miljard euro Waarvan (“afdrachten”): grote 15, 3 miljard naar Sociale Zekerheid; 43, 9 miljard naar Gemeenschappen en Gewesten; 18

Federale staat: FISCALE ONTVANGSTEN 2018 (raming): 115, 9 miljard euro Waarvan (“afdrachten”): kleine 3, 4 miljard naar EU (douanerechten, BTWontvangsten) 0, 5 miljard andere (bv. verkeersboetefonds, fondsen geïntegreerde politie, …) 19

Federale staat: WAT REST OM FEDERAAL BELEID TE VOEREN? Resterend bedrag (“fiscale rijksmiddelen”) = 52, 7 miljard euro + 5 miljard niet-fiscale ontvangsten (verkoop OG, dividenden …) TOTAAL 57, 7 miljard euro 20

FEDERALE UITGAVEN (raming) = 62, 4 miljard euro Uitgaven : 51, 4 miljard euro waaronder: Dotatie sociale zekerheid: 16, 6 mia euro Dotatie gemeenschappen + gewesten: 12, 7 mia euro -Uitgaven departementen: 22, 1 mia euro 21

FEDERALE UITGAVEN (raming) = 62, 4 miljard euro Uitgaven i. v. m. beheer overheidsschuld: 11, 0 miljard euro vooral rentelasten! 22

FEDERALE UITGAVEN (raming) = 62, 4 miljard euro RESULTAAT 57, 7 – 51, 4 – 11, 0 = TEKORT van 4, 7 miljard euro in 2018 (= federaal begrotingstekort: extra lenen) 23

IN DIE CONTEXT WERKT HET REKENHOF Zo waar geen vlakke rit! Geen rustdagen! Twee tekeningen uit Knack 13/03/2018

SCHULDAFLOSSING Naast vorderingentekort: schuldbeheer 2018: ± 35, 8 miljard euro ( aflossen en aangaan leningen aangaan, aan- en verkoop effecten thesauriebeheer). 25

13/03/2018

Sociale zekerheid (inmiddels gedeelte overgenomen door Gewesten) Ontvangsten sociale zekerheid 2018: ± 97, 9 miljard euro: Eigen ontvangsten : 64, 5 miljard euro Vanuit federaal : 31, 9 miljard Uitgaven sociale zekerheid 2017: ± 97, 8 miljard euro: Prestaties (werkloosheid, pensioenen, gezondheidszorg): 87, 9 miljard euro 27

Begroting sociale zekerheid in evenwicht, dankzij evenwichtsdotatie van 2, 3 miljard euro. Probleem door indexering sociale toelagen? 28

Auditstrategie Rekenhof • Klassiek : rechtmatigheid en doelmatigheid besteding belastinggeld • Actuele Focus : Parlement inzicht geven in resultaten van beleid • = relatie voorgenomen/aangekondigd vs effectief gerealiseerd! • = transparantie overheid vergroten • = rekenschap afleggen • DELICATE OPDRACHT voor Rekenhof : onafhankelijkheid en deskundigheid vereist

Internationaal aanvaarde criteria van onafhankelijkheid : * grondwettelijke basis (artikel 180) * onaantastbare positie van de leden * zelf beslissen over wat, hoe en wanneer gecontroleerd en gerapporteerd wordt 30

Internationaal aanvaarde criteria van onafhankelijkheid (vervolg) * onafhankelijkheid auditoraat (werving) * budget bepaald door parlement * internationaal aanvaarde auditnormen : VN, INTOSAI, IFAC en IIA (memorandum of understanding), dus geen betwisting normen 31

BOODSCHAP PAS ZELF OP JE TELLEN! Financiële audit: efficiënte aanpak SINGLE AUDITCONCEPT • Investeren in deskundigheid • Kennisdeling kenniscentra/universiteiten • Tegensprekelijk debat met administratie en minister • Aanwezig zijn in parlementen 32

Structuur Rekenhof • 2 kamers exclusief bevoegd Vl/Waalse materies • 1 Algemene vergadering=federale materies (justitie/defensie/BZ/SZ + Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Duitstalige Gemeenschap • 2 voorzitters + 8 raadsheren + 2 griffiers 03/13/18

Veel andere taken ! • Rechtsprekende taak: rekenplichtigen raadsheren • Internationaal en Europees • Controle op verkiezingsuitgaven + boekhouding politieke partijen, bijhouden mandaten en vermogensaangiftes politici en topambtenaren, controle op leerlingentelling, … • Nieuwe taken na zesde staatshervorming 34

Oppositiepartij Groen roept minister van Binnenlandse Zaken Jambon (N-VA) ter verantwoording voor de toestand bij de Regie der Gebouwen. ‘Zelfde mensen, zelfde kwalen bij Regie der Gebouwen’ Van onze redacteur Wim Winckelmans Foute en laattijdige jaarrekeningen, een onvolledige inventaris van gebouwen en een gebrek aan informatie. De Regie der Gebouwen, die zowat 1. 100 gebouwen beheert voor de federale overheid, goed voor 7, 3 miljoen vierkante meter, blijkt niet in staat te zijn om een waarheidsgetrouw beeld te geven van het vastgoed dat ze beheert. Rekenhof Ook volgens de jongste audit van het , die dateert van midden vorig jaar, blijft de Regie der Gebouwen een zorgenkind. ‘Structurele problemen (blijven) de tijdige en correcte opmaak van de rekeningen 2018 hypothekeren’, schrijft het Hof in de doorlichting. ‘Voorts blijkt dat de vastgoedbeheerder de inventarislijst van het onroerend patrimonium die hij voor rekening van de federale Staat beheert, niet jaarlijks opmaakt. De lijst verstrekt niet de beoogde kwalitatieve informatie en is onvolledig. ’ Vicepremier Jan Jambon (NVA) wordt er vandaag over ondervraagd in de Kamer. Als oppositieleider eiste hij indertijd een externe doorlichting van de Regie der Gebouwen, omdat ze volgens hem ten prooi was gevallen aan wanbeheer en interne verrotting. De huidige oppositieleider, Kristof Calvo (Groen), stelt vast dat de Regie nog altijd een zorgenkind is. Schoon schip? ‘We vragen niets speciaals, hooguit dat de Regie haar jaarrekening tijdig indient en dat de inventaris van haar gebouwen correct is’ Kristof Calvo Oppositieleider voor Groen ‘Jambon beloofde bij zijn aantreden om schoon schip te maken, maar van die ambitie blijft weinig over’, zegt Calvo. ‘Zijn beleidsverklaring uit 2014 bevatte grote ambities op het vlak van doeltreffend beheer, modernisering, integriteit, duurzame ontwikkeling en rationeel energieverbruik bij de Regie. Drie jaar later blijft er weinig over van die ambitie. ’ Groen wijst erop dat dezelfde sleutel figuren nog altijd het dossier van de Regie der Gebouwen beheren, ook al zitten ze nu op een andere plek. ‘Laurent Vrijdaghs, indertijd kabinetsmedewerker bij minister van Financiën Didier Reynders (MR), toen bevoegd voor de Regie der Gebouwen, is nu directeur generaal bij de Regie. Zijn collega van toen, Joy Donné, is nu kabinetschef bij minister Jambon. ’

n. ’ ‘Dezelfde mensen en dezelfde kwalen, maar van de grote ambitie om de Regie te hervormen – of om die in de terminologie van Jambon “op te kuisen” – blijft weinig over’, klaagt Calvo aan. ‘Men zou nochtans voldoende terreinkennis mogen veronderstellen, maar die leidt er niet toe dat de problemen sneller worden aangepakt. ’ Opositielid Jambon vs. minister Jambon Calvo verwacht dat Jambon vandaag met een actieplan komt om de kwalen te remediëren. ‘We vragen niets speciaals, hooguit dat de Regie haar jaarrekening tijdig indient en dat de inventaris van haar gebouwen correct is. Dat is gewoon een zaak van goed bestuur. Er zijn nu pijnpunten genoeg, ik denk dat het oppositielid Jan Jambon vandaag zeer kritisch zou zijn over de minister Jambon. ’ Volgens het kabinet van minister Jambon zat er voor de hervorming van de Regie der Gebouwen nog wel een aantal maatregelen in de pijplijn, maar is het nu te vroeg om daarover mededelingen te doen.

Voor de volledige tekst zie www. rekenhof. be waar Tientallen audits en persmededelingen oop te lezen zijn

39

41

Dank voor jullie aandacht! Vragen ? Voor wie nog wat meer wil lezen: www. rekenhof. be 42