Het ontbrekende hoofdstuk in het boek over Cradle

Het ontbrekende hoofdstuk in het boek over Cradle to Cradle 1

Transitie naar een duurzame economie Noord-Nederland

Chrome Aluminum Copper Germanium New Scientist May 2007 Antimony Zinc Gallium Gold Hafnium Indium Uranium Lead Tin Nickel Tantalium Silver Rhodium Platinum Mineral resource exhaustion (New Scientist May 2007) Phosphorus 3

World food production must increase by 70 percent by 2050, to nourish the human population. FAO is cautiously optimistic about the world’s potential to feed itself by 2050. The UN Food and Agriculture Organization

Food production requires fertilizers containing phosphorus, nitrogen and potassium. However modern agriculture is dependent on phosphorus derived from phosphate rock, which is a nonrenewable resource and current global reserves may be depleted in 50– 100 years. Swedish/Australian academic research 2009

Urgentie Biodiversiteit Klimaat Drinkwater Energie Mineralen Vervuiling Overbevolking Sociaal onrecht Landbouwgrond Biologist E. O. Wilson estimated [6] in 2002 that if current rates of human destruction of the biosphere continue, one-half of all species of life on earth will be extinct in 100 years. [34] More significantly the rate of species extinctions at present is estimated at 100 to 1000 times "background" or average extinction rates in the evolutionary time scale of planet Earth. [35]

11 november 2011 Als de wereld op de huidige manier doorgaat met zijn energieverbruik, zal de temperatuur op aarde met 6 graden stijgen. Er is nog maar een paar jaar tijd om de opwarming tot 2 graden te beperken, zoals vorig jaar voorgenomen op de klimaat conferentie in Cancun.

Transitie naar een duurzame economie (brainstorm) EFFECT Statiegeld op grondstoffen Retourinstructies Stabilisatie Onderzoek verbindingstechnologie C 2 C Cadeaucultuur Management seminars duurzame innovatie C 2 C demonstratieprojecten NEN norm innovatiemanagement Accelleratie Hou wortol? ! Open Source publicatie DIA 2. 0 O 2 Noord Ontwikkeling DIA 1. 0 Ketentransparantie Take off Voorontwikkeling Periodiek advies duurzaam inkopen Website Initiatief Hunesus CODIN Regionale certificatie duurzame innovatie Duurzaam huishouden Vandaag C 2 C tentoonstelling Workshops, Database good practices TIJD 8

Transitieaanpak – brute kracht Retourinstructies Onderzoek verbindingstechnologie Management seminars duurzame innovatie Hou wortol? ! C 2 C demonstratieprojecten Statiegeld op grondstoffen Duurzaam huishouden CODIN C 2 C Cadeaucultuur Regionale certificatie duurzame innovatie NEN norm innovatiemanagement O 2 Noord Lokaal Ketenoverleg Periodiek advies duurzaam inkopen € Workshops, Database good practices C 2 C tentoonstelling Website 9

Transitieaanpak – zelforganisatie € X Lokaal Ketenoverleg • • • Multidisciplinair Proefprojecten Specifiek Kennis bundelen in een handleiding Kleinschalig + schaalbaar Open source verspreiden Goedkoop Gebruikers community faciliteren Relevant voor alle deelnemers 10

Transitieaanpak - niveaus Klimaatbeleid Macro Regelgeving Stimuleringsbeleid Politiek en overheid Meerderheid Internationale samenwerking Samenwerkende wegwijzers Transition arena Transition towns Meso Lokaal Ketenoverleg Wij willen zon Eco Schools Collectieve initiatieven Visie, beweging Micro Individuele consumenten en bedrijven Slim Makkinga Ik spring over Duurzaam huishouden Fair trade Solar power Hybrid cars Bio cotton Bio food Markt LED lighting Bio food Wind power

Transitieaanpak - mesoniveau Noord-Nederland 1. Mobiliseren – We hebben iedereen nodig! 2. Motiveren – Die kant op!

Duurzaam huishouden: inspiratie + cyclus = effect Visies Urgentie JAN MRT Missie MEI Herkenning Missie Regio Provincie Gemeente Wijk Missie Bedrijf Huishouden Instelling Onderzoek Missie Zaken doen Doelen Herkenning JUN Resultaten OKT Missie Projecten DOORLOPEND FEB Zaken doen Missie

Mobilise and motivate General information - sector/branche Business - products/services - contact data Mission Intention - Mission statement - Associations Effort Research - Research Objectives - Projects Results - Products/services - Certificates Results - Reporting - Publicity

Motiveren: richting = C 2 C Cradle to Cradle rather than Cradle to Grave 1. 2. 3. 4. 5. Use local materials Closed biological and technological loops Use energy from renewable sources Saveguard social justice Apply this upstream and downstream + Waste equals food Consumption becomes temporary use Economical growth is sensible Remaking the way we make things 15

Motiveren: richting = C 2 C Cradle to Cradle in plaats van Cradle to Grave 1. Gebruik lokale materialen 2. Sluit biologische en technologische kringlopen 3. Gebruik hernieuwbare energie 4. Bewaak sociale rechtvaardigheid Pas deze principes in de hele keten toe Afval wordt voedsel Consumptie wordt tijdelijk gebruik Economische groei is zinvol Vereist herontwerp van alle producten + Uitdaging van de eeuw 16

Groeten uit Delfzijl Cradle to Cradle Anno 1850 Groeten uit Winsum Groeten uit Bellingwolde 17

C 2 C: Urgentie > Visie > Voorbeelden > Stappenplan Cradle to Cradle voorbeelden 18

Motiveren: richting = C 2 C Duurzame innovatie = innovatie richting Cradle to Cradle Grote sporngen en kleine stappen Stip aan de horizon Circulaire economie

Transitieaanpak - mesoniveau Noord-Nederland 1. 2. 3. 4. Mobiliseren – We hebben iedereen nodig! Motiveren – Die kant op! Opstellen – Krachten verdelen! Synchroniseren – 1 -2 -3! M 20

Voorbeeld: Betonketenoverleg Mixer X Schip voert grind aan XX Lossen Cement Zand Betonmortel centrale Groningen Vrachtauto voert betonpuin aan Afvoer betongranulaat naar. . . Wind shifter Afvoer betonmortel naar bouwprojecten Grind Betonpuin Zeef Breker Recycling Maatschappij Groningen 21

Voorbeeld: Betonketenoverleg Gemeente Grondstoffen Betonmakers Gemengde grondstoffen Mengen Mortel Betonproducten Uitvoer Invoer 40 – 200 jaar Bouwers Kennisinstellingen Recycling Beton in gebouwen, wegen, bruggen, viaducten, rioolbuizen en andere toepassingen Afval in de gemeente Groningen Achterlaten Breker in de bodem Zeef Recycling Wegen. Downcycling Bedrijven Hydraulisch bouwers Menggranulaat Afval Fundament voor wegen en viaducten >50% beton Menggranulaat >90% beton Mengen Hoogovenslakken Betongranulaat

Voorbeeld: Betonketenoverleg Regiegroep granulaatbeton: kan dit ook in Agenda Eindhoven? Agentschap. NL: wij gaan reclame maken voor ketenoverleg Bouwend Nederland: wij informeren onze leden Architect: dan zetten wij granulaatbeton in de bestekken Cementproductie veroorzaakt 5% van de CO 2 uitstoot wereldwijd We storten beton op een manier dat het niet te recyclen is 2 e ketenoverleg 1. Welkom 2. Wat is in de lokale betonketen het grootste duurzaamheidsprobleem? 3. Wat kan iedereen die hier is doen om dat probleem op te lossen, voor eigen rekening en zonder subsidie 4. Rondvraag 5. Sluiting Mortelcentrale: dan geven wij granulaatadvies aannemers Hergebruik van beton in de wegenbouw is downcycling HBO: dat kunnen wij onderzoeken Gemeente: wij gaan experimenteren met andere wegfundatie Recyclingbedrijf: dan geven wij voorrang aan mortelcentrales

Principes van Lokaal Ketenoverleg Communicatie • Website • Free publicity • Via netwerken Doel • Ketenverduurzaming • Sneeuwbaleffect Productketen • • Voeding Beton Bitumen, Kunststoffen Verf Hout Drukwerk etc. Werkgebied Organisatie • • Plenair - jaarlijks Kernteam - 2 maand Werkgroepen Sponsor Voorzitter Secretaris Procesbegeleider Deelnemers • • • Aanbieders Afnemers Recycling Kennis Overheid • Gemeente(n) • Provincie(s) • Rijk Criteria • Duurzame missie • Zakelijk betrokken • Achterban M 24

Lokaal Ketenoverleg. . . van wie is dat?

Stappenplan opstarten lokaal ketenoverleg Introductiegesprek Interne besluitvorming OVERHEID GO/NO-GO Planninggesprek Bijeenkomst met 5 opinieleiders Kwartiermaker GO/NO-GO Vooronderzoek Voorzitter en secretaris vinden Presentatie en initiatief (besloten) VRAAG RECY- AAN- CLING BOD OVER- KENNIS HEID VRAAG RECY- AANBOD Kernteam CLING OVER- KENNIS HEID GO/NO-GO Startbijeenkomst (met pers) 2 e ketenoverleg 3 e ketenoverleg VRAAG AANBOD RECYKern- CLING team KENNIS OVERHEID

Onderwijsopdracht Ketenoverleg Tekstmateriaal tbv opstellen studentopdrachten Overlegvorm voor verduurzamen van een productketen assisteren van de kwartiermaker Inlezen Workshop volgen Logboek bijhouden Kengetallen verzamelen

Materialen en Faciliteiten Materialen Handleiding Lokaal Ketenoverleg Sjabloon voor projectplan Voorbeeld rapport vooronderzoek Voorbeeld opdracht HBO-stage Formats voor uitnodiging, agenda en verslag Powerpoint en Prezi presentaties Voorbeelden actiepakketten Model intentieverklaring/convenant Propositie voor bedrijven Open e c r u o S Faciliteiten Digitale ledenlijsten, ook voor toepassing op website gemeente Groupware voor deelnemers ketenoverleg: discussie, filesharing, etc. Workshop voor kwartiermakers Indicatorenproject Communicatie

Kosten en opbrengsten Kosten Tijdsbesteding Vrijwilligersvergoeding voorzitter/secretaris Vergaderfaciliteiten Digitale ledenlijst (CODIN/gemeente) Conceptontwikkeling (CODIN/Lv. DO) Procesbegeleiding (CODIN/gemeente) Opbrengsten Subsidievrije initiatiefruimte Aantrekkelijk voor vijf geledingen Doorgaande verduurzaming lokale verfketen Werkvorm ook inzetbaar voor andere ketens Profilering op duurzaamheid Lage kosten, groot bereik, permanent effect VRAAG RECYVRAAG Kern- CLING team RECYAANVRAAG Kern- CLING OVERBOD team KENNIS RECYAANHEID Kern- CLING OVERBOD team KENNIS HEID OVERKENNIS HEID AANBOD

Ketenoverleg - sneeuwbaleffect Andere Productstromen e en r Eindhovende ied An geb Beton Groningen k er w Emmen Grind Cement Betonwaren Langs de keten Drachten Tilburg Bitumen Verf Interieur Kunststoffen Apparaten Drukwerk Voeding Auto’s Bouwwerken 30

Foodketen in Fryslân Industrieel Lokaal Voedingbedrijven en winkels Consumentennetwerken Afvalinzameling en lokale compostering

Wat kun je doen in een Foodketenoverleg? Lokaal/regionaal statiegeld op blikjes/flesjes (initiatief Jumbo) “Soerendonk afvalloos” – reductie restafval (NRVD, mei 2011) Verhuur schapruimte aan lokale producenten (‘Marqt A’dam’) Duurzaam dineren (diverse pizzagroottes/op menu: keuze ‘meer of minder’/ Wok Emmeloord: weggooien=bijbetalen) Ziekenhuis Eindhoven: van 40% naar 2% voedselafval door portiegroottekeuze patienten Verwerken van onverkocht fruit/groente van supermarkt + verkoop verwerkt product, evt. in dezelfde supermarkt Terugdringen marktaandeel overbodige verpakkingen

Wat kun je doen in een Verfketenoverleg? 4. 1 4. 2 4. 3 4. 4 4. 5 4. 6 4. 7 4. 8 4. 9 4. 10 4. 11 4. 12 Eisen aan verfsystemen Grondstoffen voor verf Productie van verf Bedrijfsprocessen rond applicatie Applicatie van verfsystemen Verpakkingen Reststofverwerking Levensduurverlenging Verwijdering Grondstofterugwinning Standaardisatie Bedrijfsvoering algemeen

Trouw, 3 november 2011

Sneeuwbaleffect 35

Bedankt! Dank Vragen? voor uw aandacht www. codin. nl/ketenoverleg