het knikkerspel jeroen j van beele versie 1

het knikkerspel jeroen j van beele versie 1 15 juli 2003

inleiding • het knikkerspel is een beschrijvingstaal rond – waardecreatie – belangenafweging • het is geschikt als analysekader voor – optimalisatie – innovatie – behartigen lange termijnbelangen • ihb ict-architectuur – duurzaam/ethisch ondernemen

filosofie • de kern van het knikkerspel is de gedachte dat we veel waarde creeren maar soms ook waarde vernietigen • dat we deze suboptimalisatie kunnen voorkomen door alle relevante belangen mee te wegen in onze beslissingen • door gebruik te maken van welbegrepen eigenbelang • door afrekening mogelijk te maken tussen betrokken belangen • dat we op deze manier samenwerken kunnen stimuleren

centrale begrippen • • • knikker stroom speelveld transformatie spelregels

knikker • de knikker is een plaats waarde gecreeerd wordt, een knikker is dus een waardeplaats, het is de tegenhanger van de kostenplaats • een knikker kan bestaan uit – doel, belang, keuze, actie • op hogere niveaux – strategische keuzes • op lagere niveaux – bijvoorbeeld business rules

stroom • knikkers kunnen waarde aan elkaar toevoegen, dit wordt aangegeven door een stroom, een stroom is dus een waardestroom • balansregel: de som van alle inkomende (positief getelde) en uitgaande (negatief getelde) stromen in een knikker is altijd nul • de stroom kan maar hoeft niet noodzakelijk in euro’s gemeten te worden – een alternatief is bijvoorbeeld geluk

voorbeeld • een knikkerweb bestaat uit knikkers en stromen • het is eigenlijk een waardeketen of -netwerk 10 winst 10 produxie 90 kosten 90 100 klant 100

transformaties • een wijziging is het – toevoegen of verwijderen van een knikker – wijzigen van de waarde van een stroom • ihb het toevoegen of verwijderen van een stroom • een transformatie is een verzameling wijzigingen die de balansregel respecteert • enkele patronen – gesponsorde transformatie – transformatie op eigen houtje

uitgangssituatie 10 winst 10 produxie 90 kosten 90 100 klant 100

wijziging 10 winst 10 produxie 90 automa tiseren kosten 90 100 klant 100

gesponsord 10+10 10+5 winst 5 10 automa tiseren 5 produxie 90 -15 kosten 90 -15 100 klant 100

gesponsord 20 15 winst 5 10 automa tiseren 5 produxie 75 kosten 75 100 klant 100

op eigen houtje klant tevreden 10 8 2 10+2 winst 10 produxie 90+8 kosten 90+8 100 klant 100+10

op eigen houtje klant tevreden 10 8 2 12 winst 10 produxie 98 kosten 98 100 klant 110

voorbeelden van spelregels • welke knikkers worden onderkend en welke stromen daartussen lopen wordt niet bekend gemaakt • alleen managers mogen knikkers toevoegen • een knikker kan schade ondervonden van een andere knikker alleen verminderen via de hierarchische lijn

speelveld • een speelveld is een verzameling knikkers wiens transformaties aan dezelfde spelregels voldoen • het complement van het speelveld is eigenlijk de knikker “buiten”

voorbeeld buiten speelveld 10 winst 10 produxie 90 kosten 90 100 klant 100

het knikkerspel kent drie niveaux • transactieniveau – uitvoeren van de acties in de knikkers • betaling van uren uit opbrengst werk • transformatieniveau – transformeren van het knikkerweb • betaling van uren uit verbetering resultaat • ontwikkelingsniveau – wijzigen van de spelregels • waaronder: verleggen van de speelveldgrenzen

voorbeeld ontwikkelingsniveau • klant knikker binnen het speelveld brengen • milieu knikker binnen het speelveld brengen

wat is hier anders aan? • als beschrijvingsmethode voegt het niks toe – (financial) control – business case – budgetten, targets, kpi's, "knoppen" • het wijzigen van de spelregels is wat het interessant maakt • allerlei suboptimalisaties kunnen ondervangen worden met andere spelregels

andere vragen • • wie is verantwoordelijk voor welke knikkers? zijn alle knikkers geexpliciteerd? zijn de stromen bekend? hoort de klant in het speelveld? – maw, als iets niet in het belang van de klant is, kan deze dan het knikkerweb transformeren?

hesse's regels of? • alle knikkers en de waarden van de stromen zijn openbaar • iedereen kan een knikker toevoegen en met anderen stromen overeenkomen • knikkers kunnen compensatie eisen als zij schade leiden van andere knikkers • knikkers zijn verhandelbaar net als aandelen – de prijs van een knikker is de waarde die de kraal toevoegt

niveau van ethisch ondernemen • we kunnen niveaux van ethisch ondernemen onderscheiden – laagste niveau is straatvechten waar geen regels gelden – tussenniveau is de vrije markt • merk op dat veel bedrijven/branches construxies gebruiken om vrije marktwerking ten hunnen voordele te frustreren – hoogste niveau is hesse’s regels • bedrijven kunnen die ladder bestijgen

!spelen! • welke knikkers zijn er? • welke speelvelden zijn er en welke spelregels gelden daar? • kunnen we speelvelden verleggen en spelregels wijzigen? • welke andere beslissingen worden dan genomen? • hoe kunnen we deze andere beslissingen aantrekkelijk maken voor de spelers?