Het complexe Belgi Deel 3 Oorzaak ruimtelijke ordening

Het complexe België Deel 3 Oorzaak: ruimtelijke ordening in Vlaanderen

Bebouwde oppervlakte in Vlaanderen: 1988, 2000 en 2050 (voorspelling)

1. Experten aan het woord • Ruimtelijke ordening = cruciaal om overstromingen te begrijpen • Grote fout: bebouwing in ‘natuurlijk overstromingsgebied’ Verantwoordelijkheid van overheid, vastgoedontwikkelaars en burgers (‘baksteen in de maag’) • Effect klimaatopwarming op extreme neerslag?

Panorama-reportage ‘Verdronken land’ • Ruimtelijke ordening is een verantwoordelijkheid van: overheid, burgers en vastgoedsector • De overheid: – ‘Concurrerende’ overheden (gewest, provincie, gemeenten) – Ruimtelijke planning kwam te laat + slecht beleid (bouwen in overstromingsgebied) – Te veel instanties (Waterwegen en Zeekanaal, Vlaamse Milieumaatschappij, …)

Panorama-reportage ‘Verdronken land’ • De burgers: – Bouwen in overstromingsgebied – Te weinig maatregelen tegen wateroverlast bij bouwen – Slecht geïnformeerd • Vastgoedsector – Slecht geïnformeerd – Bewust foute informatie (soms!)

Panorama-reportage ‘Verdronken land’ • Goed waterbeleid: vasthouden, bergen, afvloeien • Verschil Vlaanderen – Wallonië – Te weinig investeringen in Vlaanderen – Verouderde stuwdammen in Vlaanderen – Meer investeringen in Wallonië – Nieuwe stuwdammen in Wallonië • Eerder (succesvol) plan: Sigmaplan (1976)

Panorama-reportage ‘Verdronken land’ • Een actueel probleem, niet alleen voor overstromingen! – Het Journaal, 28/01/2014, http: //deredactie. be/permalink/1. 2221951 • Welke rol speelt de Belgische staatsstructuur hierin? – Taak: ‘de overstromingen van 2010 als communautair probleem’ – Deadline: donderdag 5/02

2. Een probleem van de rivier of van de riool? • Lees het persbericht van Aquafin (pp. 8 -10) en beantwoord de vragen

1. Ontwerpcode van 2012 – Rekening houden met laatste neerslagcijfers – Slechts 1 keer in 20 jaar mag rioolwater nog op straat belanden – Uitbreiding rioolstelsel volgens nieuwe criteria MAAR: wateroverlast is nooit helemaal uit te sluiten, ondanks code!

Historische ontwikkeling van de neerslag (1833 -2013)

2 – 3. Wat zijn de oorzaken voor wateroverlast? • Zomer – Minder regen wateroverlast door slechte riolen (korte, hevige buien) • Winter – Meer regen wateroverlast door beperkte bergings –en afvoercapaciteit (via rivieren en beken) – Hoge waterstand nooduitlaten op riool werken niet goed – Gevolgd: wateroverlast op straat, ondanks minder intensieve buien dan zomer

4. Welke maatregelen kan je nemen? • Niet bouwen in overstromingsgebied OF ‘waterproof’ bouwen • Bescherming van bestaande bebouwing (mogelijk? )

5. Wat is een gescheiden rioleringsstelsel? • Regen –en afvalwater worden gescheiden – Vroeger: ‘gemengde riolen’ regen –en afvalwater samen

6. Welke oplossingen? • Infiltratie in bodem: ruimte laten voor water – Traag insijpelen van water in de grond – Voorwaarde: doordringbare grond + lage grondwaterstand • Buffering op waterlopen – Overstromingsgebieden voorzien

2. Een probleem van de rivier of van de riool? MAATREGELEN • Buffering op waterlopen = natuurlijk overstromingsgebied vb. Sigmaplan (Schelde)

3. Regulerende rol van de overheid • Verschillende ‘ruimtegebruikers’ – Landbouwers – Milieuactivisten Telkens verschillende noden Overheid moet regulerend optreden

Ruimtelijke Uitvoeringsplannen (RUP) • Grafisch plan (kaart) + stedenbouwkundige voorschriften – waarvoor mag het gebied gebruikt worden? Hoe moet het worden ingericht en beheerd? Bestemming, inrichting, beheer • Klein (gedetailleerde voorschriften) of groot (onderlinge samenhang tussen gebieden) • Dynamisch plan: wordt geregeld bijgewerkt (5 à 10 jaar)

Subsidiariteitsbeginsel • 3 niveaus van beslissingen – Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) Vlaams Gewest – Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan (PRS) provincies – Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan (GRS) gemeentes • Beslissing wordt genomen op meest geschikte bestuursniveau = subsidiariteit

Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (21 B) • Welke ‘bestemmingen’ kan een gebied krijgen? – Stedelijk gebied (klein of groot) – Economische netwerken – Natuur (rivier –of beekvallei, buitengebied) – Transport (zee –en luchthavens, treinsporen, water –en landwegen)

Stedelijk gebied Stedelijk

Waarden in het landschap • Vier ‘waarden’ waarmee overheden rekening houden – Natuurwaarde (ecologische rijkdom) – Sociaaleconomische waarde (bewoonbaarheid + economisch (ook landbouw) potentieel) – Esthetische waarde (vormenrijkdom, kleuren, etc. ) – Historische waarde (band met het verleden)

Grote natuurwaarde: het Zwin (Knokke -Heist)

Grote sociaaleconomische waarde: polders (landbouw)

Grote esthetische waarde: het Heuvelland (West-Vlaanderen)

Grote historische waarde: de Grote Markt (Brussel)

Het complexe België Deel 4: Oplossing, een globale aanpak voor de overstromingsproblematiek

1. Het overstromingsgebied centraal • Planmatig werken voor het hele stroomgebied • Beleid (opstelling / uitvoering / opvolging) moet grensoverschrijdend zijn – Waterstromen stoppen niet aan landsgrenzen – Nood aan Europees beleid • Vergelijk Panorama-reportage: Verschillend beleid Vlaanderen / Wallonië: wateroverlast anders aangepakt EU heeft 28 lidstaten!

2. Het watersysteem • Oppervlaktewater + grondwater • MAAR: ook ieder systeem in hydraulische (water) kringloop • Rekening houden met: – Waterbodem (zand / klei) – Oevers (begroeid / beton) – Infrastructuur (sluizen / stuwen / rioleringen) – Levensgemeenschappen, afhankelijk van water (dieren) – Beheer van volledige kringloop

3. Decreet Integraal Waterbeleid • Ruimte creëren voor water + verbetering waterkwaliteit + bescherming watervoorraden • Aanpak aan de basis (gebieden getroffen door overstromingen) • Watertoets: niet langer mogelijk te bouwen in overstromingsgebied • Aankoopplicht van overheid in overstromingsgebied

Maar… • Denk terug aan Panorama-reportage • Watertoets wordt niet steeds gevolgd; verplicht maar niet bindend • Blijvende bevoegdheidsproblemen – In de toekomst: afschaffing provincies en verdere regionalisering België? (politieke discussiepunten)

Algemene conclusie • Wateroverlast in Vlaanderen wordt o. a. veroorzaakt door: – Ingewikkelde federale staatsstructuur + versnippering van bevoegdheden (federaal, gemeenschappen, gewesten, provincies, gemeenten) – Aanpak van ruimtelijke ordening in Vlaanderen • Rivieren en beken stoppen niet aan landsgrenzen! We moeten dus naar de hele Europese Unie kijken