Henryk Sienkiewicz Quo vadis Lektura obowizkowa w klasie

Henryk Sienkiewicz Quo vadis Lektura obowiązkowa w klasie 8

W jaki sposób Henryk Sienkiewicz przygotowywał się do napisania powieści Quo vadis? Przeczytaj poniższe teksty i uzupełnij kartę pracy nr 1. POWODZENIA!

Tekst 1. Sam tytuł [. . . ] powieści Henryka Sienkiewicza [. . . ] Quo vadis (Warszawa 1896, druk w „Gazecie Polskiej” od 1894), streszczający legendę o zatrzymaniu św. Piotra wychodzącego podczas prześladowania chrześcijan z Rzymu przez zjawę Chrystusa, wskazuje [na to], że autor patrzy na Rzym ze stanowiska chrześcijańskiego i z tego stanowiska piętnuje [rozpasane życie Rzymian] [. . . ], ale głębokie wykształcenie klasyczne i rozmiłowanie w pięknie starożytnym pozwala mu [. . . ] ukazać i owo piękno zmysłowe jako odpowiednik piękna moralnego wyznawców Chrystusa. Jego wizja piękna pogańskiego robi takie wrażenie, jak rzymskie obrazy Henryka Siemiradzkiego [. . . ]. Nie wiem, czy [. . . ] Dirce chrześcijańska z r. 1896 znana już była Sienkiewiczowi z jakiegoś szkicu, gdy pisał kulminacyjną scenę swej powieści (t. III, r. 23: Ligia przywiązana do tura na arenie), ale to pewne, że znał sławne Pochodnie Nerona z r. 1876 i wiele innych obrazów ze świata greckiego i rzymskiego [. . . ]. Jakkolwiek było, to pewne, że do wyrażenia w słowach wizji antycznych Siemiradzkiego wiodła go doskonała znajomość Grecji i Rzymu, udokumentowana Wycieczkądo Aten 4 i prześlicznym Listemz Rzymu 5. Na wybranie czasów Nerona wpłynęła, prócz obrazów Siemiradzkiego, powieść Kraszewskiego Rzymza. Nerona, z której, prócz tła, utkwiły muwpamięcidzieje nawrócenia. Juliusa Flaviusa pod wpływem miłości do chrześcijanki i jego przyjaciela, hulaki Luciusa Helvidiusa, na widok męczeństwa chrześcijan. Ten motyw przeniósł Sienkiewicz na swego Chilona [. . . ].

Tekst 1. - ciąg dalszy Tu czytał również o cnotliwej wdowie Celii, zastąpionej u niego przez Pomponię Grecynę [. . . ]. O tych [inspiracjach], odebranych przez Sienkiewicza od Kraszewskiego, wspominamy tylko dlatego, by zwrócić uwagę na [. . . ] rozwój literatury [. . . ], który sprawia, że następca może pewne motywy przedstawić doskonalej niż znany mu poprzednik. [. . . ] Ale Sienkiewicz był zanadto wielkim Europejczykiem, by poprzestać na tradycji domowej Kraszewskiego i studiowaniu starożytnych źródeł przez niego wskazanych, więc Tacyta 6, Swetoniusza 7 i innych. Rozejrzał się więc po literaturze francuskiej i tu, prócz paru powieści z czasów Nerona, znalazł Renana studium o Neronie pt. Antychryst (1873). Tu występuje przy boku Nerona Petroniusz taki właśnie jak u Sienkiewicza, a różniący się od Petroniusza Tacytowego [. . . ]8.

Tekst 2. QUO VADIS. Powieść z czasów Nerona, powieść H. Sienkiewicza [. . . ]. Pomysł jej wyrósł ze znamiennej dla kultury XIX w. mody na dzieła o tematyce antycznej i wczesnochrześcijańskiej oraz dobrej orientacji autora w topografii 9 i pamiątkach kultury staroż. Rzymu. Orientację tę, opartą na lekturze dzieł Tacyta i Swetoniusza oraz XIX-wiecznych historyków, jak E. Renan (Antychryst), i pisarzy, jak [. . . ] Krasiński (Irydion), Kraszewski (Rzym za Nerona), Sienkiewicz łączył z podziwem dla płócien [. . . ] H. Siemiradzkiego [. . . ]. Do inspiracji tych trzeba dodać wywody W. Kętrzyńskiego o Słowianach, m. in. o Lygach (1868), których uczony ten uważał za lud mieszkający między Wisłą a Odrą, oraz studium K. Morawskiego Petroniusz – Arbiter (1894).

Przypisy 4 H. Sienkiewicz, Wycieczka do Aten, „Niwa” 1889, nr 1– 5. 5 H. Sienkiewicz, List z Rzymu. . . , „Gazeta polska” 1879, nr 234. 6 Tacyt (ok. 55– 120 p. n. e. ) – największy historyk rzymski, mówca, polityk, autor Roczników obejmujących okres od śmierci Augusta do czasów Nerona. 7 Swetoniusz (ok. 70– 140 p. n. e. ) – pisarz rzymski, autor licznych pism o treści historyczno-biograficznej. 8 T. Sinko, Quo vadis, [w: ] Henryk Sienkiewicz, oprac. J. Kulczycka-Saloni, Warszawa 1966, s. 286– 290. 9 Topografia – ukształtowanie terenu z charakterystycznymi szczegółami: budowlami, lasami, wzniesieniami itp. 10 Literatura polska. . . , s. 268.

Karta pracy nr 1. 1. Jak się ukazywała powieść, zanim wydano ją w formie książkowej? . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. W którym roku się pojawiło książkowe wydanie powieści Quo vadis? . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Skąd autor zaczerpnął pomysł na tytuł powieści? . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Z jakich źródeł literackich korzystał Henryk Sienkiewicz, pisząc swą powieść? a) polskich. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b) obcych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Karta pracy nr 1. – ciąg dalszy • 5. Zdecyduj, czy poniższe zdania są prawdziwe czy fałszywe. Zaznacz odpowiednio P – prawda lub F – fałsz. • Autor patrzy na świat antyczny z punktu widzenia chrześcijanina. Z powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego autor zaczerpnął pomysł na postaci Petroniusza i Tygellina. Motywy znane z powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego nie pojawiły się w powieści Henryka Sienkiewicza. Inspiracją dla Henryka Sienkiewicza było malarstwo o tematyce antycznej, m. in. obrazy Henryka Siemiradzkiego. Henryk Sienkiewicz nigdy nie był ani w Grecji, ani w Rzymie. • • • 6. Z tekstu Tadeusza Sinki wypisz jeden fakt i jedną opinię. fakt. . . . . . . . . . . . . . . . opinia. . . . . . . . . . . . . . . .

Świat pogan i świat chrześcijan w powieści Quo vadis Na początek odmień w liczbie pojedynczej i mnogiej słowa: POGANIN i CHRZEŚCIJANIN. Następnie sprawdź, czy zadanie wykonałeś poprawnie.

POGANIN, CHRZEŚCIJANIN liczba pojedyncza M. poganin, chrześcijanin D. poganina, chrześcijanina C. poganinowi, chrześcijaninowi B. poganina, chrześcijanina N. poganinem, chrześcijaninem Msc. poganinie, chrześcijaninie W. poganinie, chrześcijaninie liczba mnoga M. poganie, chrześcijanie D. pogan, chrześcijan C. poganom, chrześcijanom B. pogan, chrześcijan N. poganami, chrześcijanami Msc. poganach, chrześcijanach W. poganie, chrzescijanie

Uzupełnij tabelkę. POGANIE Postacie historyczne Postacie fikcyjne CHRZEŚCIJANIE Postacie historyczne Postacie fikcyjne

Sprawdź rozwiązanie. POGANIE CHRZEŚCIJANIE Postacie historyczne Postacie fikcyjne Neron Poppea Sabina Seneka Lukan Watyniusz Witeliusz Petroniusz Akte Tygellinus Aulus Plaucjusz Winicjusz Chryzotemis Eunice Chilonides Kroton św. Piotr Apostoł św. Paweł z Tarsu Ligia Ursus Pomponia Grecyna Miriam Nazariusz Kryspus Glaukus

Uzupełnij tabelkę – ciąg dalszy POGANIE CHRZEŚCIJANIE POCHODZENIE SPOŁECZNE

Sprawdź rozwiązanie. POGANIE CHRZEŚCIJANIE POCHODZENIE SPOŁECZNE GŁÓWNIE PATRYCJUSZE GŁÓWNIE PLEBEJUSZE

Uzupełnij tabelkę – ciąg dalszy POGANIE CHRZEŚCIJANIE WARUNKI ŻYCIA

Sprawdź rozwiązanie. POGANIE CHRZEŚCIJANIE WARUNKI ŻYCIA – wspaniały pałac cesarski – reprezentacyjne wille – letnie rezydencje – bogaty i piękny wystrój wnętrz – otaczanie się dziełami sztuki – wygoda – bogactwo, zbytek, przepych – wymyślne potrawy - ubogie insule – surowe, pozbawione ozdób wnętrza – skromne wyposażenie – proste posiłki

Uzupełnij tabelkę – ciąg dalszy POGANIE CHRZEŚCIJANIE WYZNAWANE WARTOŚCI I ZASADY, STYL ŻYCIA

Sprawdź rozwiązania. POGANIE CHRZEŚCIJANIE WYZNAWANE WARTOŚCI I ZASADY, STYL ŻYCIA – powierzchowna wiara w wielu bogów – szeroko pojmowany estetyzm, umiłowanie piękna: ciała (dbałość o higienę, zabiegi upiększające), ubioru, wystroju wnętrz – umiłowanie sztuki i filozofii – dbałość o sprawy doczesne – uprzyjemnianie sobie życia licznymi rozrywkami, brak umiaru (nocne uczty na dworze Nerona), a nawet okrucieństwo (igrzyska) – pycha – mściwość i przemoc – pogarda dla ludzi niższego stanu – brak szacunku dla ludzkiego życia – lęk przed śmiercią - głęboka wiara w jednego Boga – skromne życie – miłość bliźniego – zdolność wybaczania krzywd – wiara w szczęśliwe życie wieczne i Królestwo Niebieskie – szacunek dla życia – walka z pokusami – dążenie do zbawienia – brak lęku przed śmiercią – godność, honor – życie w czystości – prawda – odwaga – szlachetność

„Miłość wszystko przetrzyma. . . ”, czyli historia miłości Ligii i Winicjusza Z poniższych słów utwórz rodzinę wyrazów: miłować miłość miłosny umiłować miłostka miłośnie miłościwy

Rozwiązanie miłość miłować umiłować miłostka miłosny miłościwy miłośnie miłościwie

Zadanie Zapisz teraz kilka związków frazeologicznyc h ze słowem MIŁOŚĆ.

Rozwiązanie • np. miłość po grób, pierwsza miłość, szalona miłość, zapłonąć do kogoś miłością, wyleczyć się z miłości itp.

Polecenie Odpowiedz na pytania: • Jak się zmieniło uczucie Winicjusza do Ligii? • Jaka była miłość Ligii do Winicjusza?

Rozwiązanie • Jak się zmieniło uczucie Winicjusza do Ligii? Początkowo Winicjusz był zauroczony i zachwycony niezwykłą urodą Ligii. Nie mógł się pogodzić z odrzuceniem. Był bowiem przekonany, że Ligia powinna się czuć uszczęśliwiona i wyróżniona okazywanymi jej względami. Ucieczka Ligii na tyle go wzburzyła, że gotów był ją zranić. Uważał ponadto, że jako Rzymianin ma władzę nad Ligią – zakładniczką Rzymu – i że jest mu ona winna posłuszeństwo. Nie rozumiał jej religii. Z czasem jego uczucia się zmieniły. Wpłynęło na to przede wszystkim poznanie chrześcijan, to, że w chorobie okazali mu miłosierdzie, współczucie i troskę. Zrozumiał, że Ligia go kocha, ale nie może zaakceptować wyznawanych przez niego wartości. Uczucia Winicjusza się zmieniały od zachwytu i pożądania, przez złość, gniew, żal, niepewność, zgryzotę, poświęcenie, po szczęście i spełnienie.

Rozwiązanie – ciąg dalszy • Jaka była miłość Ligii do Winicjusza? Ligia również początkowo była zauroczona Winicjuszem. Najprawdopodobniej była to też jej pierwsza młodzieńcza miłość. Choć Ligia kochała Winicjusza, to jednak jego postępowanie sprawiło, że postanowiła przed nim uciec. System wartości, w jakim została wychowana, nie pozwalał jej zaakceptować tego, co zaproponował jej Winicjusz. Jej uczucia były pełne sprzeczności. Bała się, że kochając poganina, popełnia grzech. Dopiero Piotr Apostoł rozwiał jej wątpliwości, zapewniając: „[. . . ] wiedz, że nie masz winy w miłości twojej”. Największym dowodem jej miłości było uratowanie Winicjuszowi życia i pełna troskliwości opieka nad rannym. Miłość Ligii była szczera, szlachetna i czysta.

Polecenie Odpowiedz na pytanie, w jaki sposób miłość zmieniła Ligię, a jak wpłynęła na Winicjusza. Zapisz wnioski w tabeli?

Rozwiązanie LIGIA MAREK WINICJUSZ – dojrzała psychicznie i emocjonalnie - wyzbył się egoizmu i pychy – miała okazję zastosować w życiu nauki - poznał nową religię Chrystusa – okazać miłosierdzie, wybaczyć – zrozumiał Ligię i jej system wartości krzywdy – okazała się – z czasem dostrzegł w Ligii nie tylko prawdziwą chrześcijanką – piękno zewnętrzne miłość dała jej poczucie siły – przestał traktować z pogardą ludzi niższego stanu – nauczył się panować nad gniewem – stał się cierpliwy – zrozumiał, że są wartości ważniejsze niż władza, bogactwo – stał się chrześcijaninem

„Człowiek to brzmi dumnie” – rozważania o bohaterach powieści Quo vadis Odpowiadając na pytania zapisane pod imionami postaci, dokonaj krótkiej charakterystyki każdego z bohaterów lektury. Powodzenia

Polecenie Neron Co wiemy o jego przeszłości? Jaką miał władzę? Jak Sienkiewicz opisuje jego wygląd? Jaka atmosfera panowała w Rzymie za jego rządów? Jakimi ludźmi się otaczał? Do czego przywiązywał wagę? Jak spędzał czas? Do jakich czynów był zdolny? W jaki sposób traktował ludzi ze swego otoczenia? Jak i dlaczego pozyskiwał sobie względy ludu? Jak się zachowywał pod koniec swego panowania? Jak zginął?

Rozwiązanie • Neron – potężny władca Rzymu – okrutny – zbrodniarz – człowiek nieznający w niczym umiaru – tchórzliwy – niespełniony artysta

Polecenie • Petroniusz Jaki nosił przydomek i czym było to uzasadnione? Jaką miał pozycję na dworze Nerona? Jaki wiódł tryb życia? Czym się interesował? Co było dla niego ważne? Jaki był jego stosunek do cezara, a jaki – do ludzi, którzy otaczali władcę? Czym zasłużył sobie na łaskę cezara? Czym się wyróżniał na tle innych ludzi z otoczenia cezara? Dlaczego się zdecydował popełnić samobójstwo? Jak się przygotował do śmierci?

Rozwiązanie • Petroniusz – arbiter elegantiarum na dworze cezara – esteta – znawca sztuki i literatury – intelektualista – błyskotliwy, przenikliwy umysł – epikurejczyk

Polecenie • Apostoł Piotr W jakich okolicznościach poznajemy tę postać? Czego dowiadujemy się o jego przeszłości? Jak traktowali go chrześcijanie? Kim był dla nich? Czego nauczał? Jaki był jego stosunek do ludzi? Jak się zachowywał w obliczu zagrożenia? Komu i czemu był wierny? Jak oceniał sytuację Rzymu?

Rozwiązanie • Piotr Apostoł – uczeń Chrystusa żyjący zgodnie z określonym kodeksem moralnym – kierujący się w życiu miłością bliźniego – odważny – życzliwy ludziom – mądry – spokojny – dobrotliwy

Polecenie • Chilonides Kim był? W jakich okolicznościach go poznajemy? Do jakiego zajęcia się najął i dlaczego? Do jakich sposobów się uciekał, aby się wywiązać z zadania? Jaki był jego stosunek do ludzi wysoko urodzonych, a jaki – do biedaków? Co było dla niego ważne? Jakie czyny Chilona najgorzej o nim świadczą? Co spowodowało jego przemianę? Jak się zachowywał w obliczu śmierci?

Rozwiązanie • Chilonides – wędrowny filozof – przed przemianą: sprytny, przebiegły, chciwy, obłudny – po przemianie: szczery, prawdomówny, odważny, nieugięty

Polecenie • Tygellinus Jaką pełnił funkcję na dworze cezara? Jak się zachowywał wobec cezara, a jak – wobec ludzi z otoczenia władzy? Kogo i za co szczególnie nienawidził? Co był gotów zrobić, aby ratować siebie? Jakie okoliczności wykorzystał do realizacji własnych planów? Kto mu sprzyjał? Jak pokazywał swoją władzę? Wobec kogo postępował ze szczególnym okrucieństwem?

Rozwiązanie • Tygellinus – zwierzchnik pretorian – pochlebca – okrutnik – podstępny – pozbawiony skrupułów – intrygant

Polecenie • Akte Kim była? Jak wyglądała? Co wiemy o jej przeszłości? Jaki był jej stosunek do Nerona? Jak traktowała Ligię? Jak oceniała postępowanie Winicjusza? Co sądziła o chrześcijanach? O czym świadczą jej czyny?

Rozwiązanie • Akte – wyzwolenica – dawna kochanka Nerona – dobra – szlachetna – opiekuńcza – życzliwa – wierna

Polecenie • Eunice Kim była? Jak wyglądała? Jakimi uczuciami darzyła Petroniusza? W jaki sposób je okazywała? Dzięki czemu zyskała jego wzajemność?

Rozwiązanie • Eunice – niewolnica, później wyzwolona przez Petroniusza – kochająca – szczera – wierna – skromna

Polecenie • Poppea Sabina Jak wyglądała? Co mówiono o niej w Rzymie? Jaki był jej stosunek do Nerona? Za co znienawidziła Ligię i chrześcijan? Jaki pomysł podsunęła cezarowi i jego ludziom w związku z pożarem Rzymu? W jaki sposób wykorzystała słowa Chilona? Jakie osobiste przeżycie mogło zmienić jej nastawienie do Ligii i dlaczego ostatecznie tak się nie stało? Jakie fakty świadczą o wyjątkowej niegodziwości Poppei?

Rozwiązanie • Poppea Sabina – boska Augusta – okrutna – podła – pełna nienawiści – mściwa

Odpowiedz na pytanie Czy zacytowane w temacie słowa mogą dotyczyć wszystkich przedstawionych postaci? Odpowiedź zanotuj w zeszycie.

Obraz starożytnego Rzymu w powieści Henryka Sienkiewicza Quo vadis Położenie Rzymu: – siedem wzgórz (Awentyn, Mons Caelius, Eskwilin, Kapitol, Kwirynał, Palatyn, Wiminał), rzeka (Tyber), - przejrzyj zdjęcia Rzymu zamieszczone w Internecie.

Jak wyglądał Rzym… • … przed pożarem, • w trakcie, • po pożarze? Wnioski zapisz w zeszycie.

Rzym przed pożarem • • wspaniałe, bogate, tętniące życiem miasto, • miejsce nęcące przybyszów łatwością osiągania zysków oraz swobodą życia, • miasto wielonarodowościowe i wielowyznaniowe, • wspaniałe, budzące podziw budowle i miejsca: pałac cezara na Palatynie, wille patrycjuszy, liczne świątynie, np. świątynia Jowisza na Kapitolu, łuki triumfalne, akwedukty, termy, amfiteatry, bazyliki, Forum Romanum (centrum miasta, miejsce spotkań towarzyskich, handlu, przemówień oratorów i nauk głoszonych przez wędrownych filozofów), wspaniałe ogrody, • olbrzymie skupisko ludzi, • ubogie dzielnice z insulami, np. Zatybrze, • królestwo bogactwa i władzy, ale także zła i zbrodni.

Rzym w trakcie pożaru • „Cała nizina pokryta była dymami tworzącymi jakby jedną olbrzymią, leżącą tuż przy ziemi chmurę, w której znikły miasta, akwedukty, wille, drzewa; na końcu zaś tej szarej, okropnej płaszczyzny gorzało na wzgórzach miasto. Pożar jednakże nie miał kształtu ognistego słupa, jak bywa wówczas, gdy się pali pojedynczy, choćby największy budynek. Była to raczej długa, podobna do zorzy wstęga. Nad tą wstęgą unosił się wał dymu, miejscami zupełnie czarny, miejscami mieniący się różowo i krwawo, zbity w sobie, wydęty, gęsty i kłębiący się jak wąż, który się kurczy i wydłuża. Potworny ów wał chwilami zdawał się przykrywać nawet wstęgę ognistą, tak iż czyniła się wąską jak taśma, lecz chwilami ona rozświecała go od dołu, zmieniając jego dolne kłęby w fale płomienne. Oboje ciągnęły się od krańca do krańca widnokręgu, zamykając go tak, jak czasem zamyka go pasmo leśne” • Henryk Sienkiewicz Quo vadis

Rzym w trakcie pożaru • panika wśród mieszkańców, • masowa ucieczka z miasta, • rabowanie opuszczonych domów, • burzenie domów w celu powstrzymania ognia,

Rzym po pożarze • • z czternastu dzielnic pozostały tylko cztery, • „ogromna przestrzeń siwa, smutna, umarła, na której sterczały szeregi kominów • na kształt kolumn grobowych”, • wielkie cmentarzysko, • głód wśród pozbawionych domów mieszkańców Rzymu, • gromady ludzi poszukujących swoich bliskich, • rozdawanie ocalałym żywności i odzieży, • poszukiwanie sprawców pożaru – oskarżenie chrześcijan, • odbudowa miasta, • wytyczenie nowych dróg, • pospieszne wznoszenie amfiteatrów, w których miały się odbyć igrzyska z udziałem rzekomych sprawców pożaru.

Quo vadis – rodzaj i gatunek literacki Rodzaj – epika; Gatunek – powieść historyczna: - ukazanie losów bohaterów na tle ważnych wydarzeń historycznych (prześladowania chrześcijan za panowania Nerona; wielki pożar Rzymu), - osadzenie fabuły w epoce odległej autorowi (wydarzenia przedstawione starożytnych), w utworze rozgrywają się w czasach

Quo vadis – rodzaj i gatunek literacki - występowanie – obok bohaterów fikcyjnych – postaci historycznych (np. cesarz Rzymu – Neron, pisarz Petroniusz, filozof Seneka, prefekt Tygellin), - oddanie realiów epoki z dużą starannością (np. pokazanie starożytnych obyczajów, sposobu myślenia ówczesnych ludzi, ich codziennych rozrywek – uczt, walk gladiatorów, opis domów rzymskich patrycjuszy),

Quo vadis – rodzaj i gatunek literacki - wprowadzenie do języka utworu słownictwa wskazującego, że akcja toczy się w przeszłości (m. in. archaizmów), w starożytnym Rzymie np. latynizmów (wyrazów pochodzących z łaciny), - ukazanie „walki” dobra ze złem, która kończy się zwycięstwem dobra nad złem (świat pogan i świat chrześcijan).

Opracowała W oparciu o materiały Gdańskiego Wydawnictwa Oświatowego i Nowej Ery Patrycja Majcherczyk