Hcre HCRE Tbbi Fizyoloji Guyton and Hall Elsevier
Hücre
HÜCRE Tıbbi Fizyoloji, Guyton and Hall, Elsevier, 2017
Hücre Zarı (Membran) -Hücreyi dış ortamdan ayıran kalınlığı 7, 5 -10 nm kadar olan ince zar yapısıdır -Esas olarak fosfolipidler ve proteinlerden meydana gelmiştir. Bu iki madde ‘sıvı mozaik zar’ modeline göre düzenlenmiştir. Yapısında kolesterol, diğer lipidler ve karbonhidratlar da bulunur -Çeşitli maddelerin hücreye giriş çıkışını düzenler ve onu korur -Yapısındaki kolesterol hücre zarı akışkanlığını azaltır Tıbbi Fizyoloji, Guyton and Hall, Elsevier, 2017
• Hücre membranı, endoplazmik retikulum olarak devam eder, golgi, mitokondri, lizozom gibi organellerin de zar yapısını teşkil eder • Küçük, yüksüz ve yağda eriyen moleküller hücre zarından kolay geçerken, büyük yüklü ve suda eriyen moleküller daha zor geçer
�Hücre zarında glikoprotein ve glikolipidler Karbonhidrat + + protein Lipid Glikoprotein Glikolipid Glikokaliks 5
Glikokaliks Tabaka -Glikoprotein, glikolipid ve polisakkaritleri içeren hücre yüzeyi örtüsüdür -Hücre yüzeyini tam olarak kapsamaz, kesintilidir -Hücreyi dış dünyaya tanıtır, antijenik özellik gösterir -Hücreleri birbirine bağlar -Reseptör görevi yapar -Negatif yüklü olduğu için negatif yükleri uzak tutar
Membran Proteinleri �Membran proteinleri intregral ve periferal olarak adlandırılır �Sitoplazma tarafında bulunan proteinler daha ziyade enzim görevi, membranın dış yüzündeki proteinler reseptör görevi yapar. Diğer hücrelerden gelen kimyasal mesajları kontrol eder �İntegral proteinlerin bir kısmı por adı verilen kanallar oluşturur, seçicidir, özel maddelerin membrandan geçişine izin verir. Bazıları enzim görevi yapar
Hücre zarı farklılaşmaları �Hücre zarında serbest yüzey farklılaşmaları Mikrovilluslar Titrek tüy (Kinocilia=Cilia) Kamçı (flagellum) Sabit tüyler (stereocilia) �Hücre zarında yan ve bazal yüz farklılaşmaları 8
Mikrovilluslar �Hücre dışına doğru eldiven parmağı şeklindeki oluşumlardır �Daha çok barsak epitel hücreleri gibi absorbsiyon yüzeylerinde bulunurlar Tıbbi Fizyoloji, Guyton and Hall, Elsevier, 2017 9
Titrek tüy (Kinocilia=Cilia) �Solunum yolu epitelinde dışarıya olan hareketleriyle balgamla beraber tozların dışarıya atılması Tıbbi Fizyoloji, Guyton and Hall, Elsevier, 2017 10
Kamçı (Flagellum) �Spermiumda bulunur �Yapısı cilia’ya benzer, daha uzun ve daha hareketlidir 11
• Hücre zarıyla nükleus arasında kalan viskoz kısma sitoplazma denilir. Sitosol ve organellerden oluşur • Sitosol • Kolloid yapı; Taşıdıkları elektrik yük nedeniyle bütün partiküller birbirlerini iter ve kolloid özellik verir • Hücre iskeletini oluşturur; Hücrenin şekil alması ve hareketini sağlayan yapılar içerir; Aktin flamentler, Mikrotübüller, İntermediate flamentler
Ribozom -Protein sentezinde görev alırlar -Bir kısmı Endoplazmik retikulumlara bağlı iken bir kısmı sitoplazmada serbest halde bulunur - İki alt birimden meydana gelirler Bu birimler nükleolusta yapılırlar sitoplazmaya taşınır Protein sentezi olmadığı zaman alt birimler ayrı durur Tıbbi Fizyoloji, Guyton and Hall, Elsevier, 2017
Tıbbi Fizyoloji, Guyton and Hall, Elsevier, 2017
Mitokondri • Zar ve sıvı (matrix) den oluşur • Çift zarla çevrilidir. Dış zar hücre membranı yapısındadır, porin olarak adlandırılan kanalları mevcuttur -İç zar krista denilen kıvrımlar yaparak yüzeyi genişletir -Kendi DNA’sı ve ribozomu vardır -Hücrede gereken enerjinin %95’ ini üretir, üretilen enerji ATP şeklinde depolanır -Sitrik asit döngüsü ve Elektron transport sistemi yoluyla ATP sentezi iç zarda olur -Bir hücredeki mitokondri sayısı metabolik ihtiyaca göre sürekli değişir
Tıbbi Fizyoloji, Guyton and Hall, Elsevier, 2017
Endoplazmik Retikulum - Hücre zarı ile çekirdek zarı arasında bulunan, bu iki zar ile irtibatta olan kanalcıklardan oluşur - Çeşitli maddeleri hücre içinde dolaşımını sağlar - Granüllü ve granülsüz olmak üzere ikiye ayrılır - Granüllü ER’nin üzerinde ribozomlar bulunur. Proteince zengin salgı üreten hücrelerde iyi gelişmiştir -Granülsüz ER’da ribozom yoktur. Granülsüz ER steroid yapılı maddelerin üretiminden, vücut için zehirli maddelerin etkisizleştirilmesinden ve iskelet kasında kalsiyum depo edilmesinden sorumludur Tıbbi Fizyoloji, Guyton and Hall, Elsevier, 2017
Golgi Kompleksi -Hücrenin salgı işlevinden sorumludur -Fonksiyon bakımından endoplazmik retikulumla ile ilişkili olan kanal ve keseciklerden oluşur -Salgı yapan hücrelerde gelişmişlerdir -Glikolipid, Glikoproteinlerin yapımı paketlenip salgılanması burada gerçekleşir -ER’dan gelen proteinler golgide paketlenir ve vakuoller halinde lizozoma veya hücre membranına taşınır
Lizozom -Asit hidrolaz adı verilen sindirim enzimleriyle dolu küçük keseciklerdir -Hücrenin savunma ve sindirim elemanlarıdır. Karmasık molekülleri, mikroorganizmaları ve zedelenmiş dokuları sindirirler Tıbbi Fizyoloji, Guyton and Hall, Elsevier, 2017
- Lümene bakan kısımdaki glikokaliks lizozomun hücre zarını asit hidrolazların etkisinden korur - Primer lizozom: lizozom enzimleri golgide küçük partiküller halinde sentezlenerek golgiden meydana gelen bir kesecikle çevrilir ve depo edilir - Seconder lizozom: fagositoz ve pinositoz ile hücre dışından alınan maddeler ve sitoplazma artıkları vakuol haline geçer, sonra primer lizozomla birleşerek enzimlerini boşaltır - Sindirilen bazı maddeler sitoplazmaya geçer ve sentez olaylarına katılır, zararlı olanlar ekzositoz ile hücre dışına atılır - Hücre organellerinin yenilenmesi (otofaji)
Nukleus -Hücrenin yönetim ve denetim merkezidir -Çift katlı lipid zar ile çevrilidir -Biyokimyasal reaksiyonları ve hücre çoğalmasını kontrol eder -Mitoz ve mayoz bölünmede önemli görevi vardır -İçinde bir veya daha fazla sayıda, bol miktarda RNA içeren nukleolus (çekirdekçik) vardır
• Her hücrede bir nükleus bulunur fakat • Karaciğer • Testisdeki testestoron üreten leyding hücrelerinde iki tanedir • Osteoklastlarda 5 -10 adet olabilir
- Slides: 22