Hazrlayan Mahmut GER Numara 20110954032 Konu Fiilde Anlam

Hazırlayan: Mahmut GÖÇER Numara: 20110954032 Konu: Fiilde Anlam ve Kipler

2 Fiilde Kip �Fiiller, zaman ve anlam özelliklerine göre türlü ekler alarak değişik biçimlerde kullanılırlar. Bu kullanılış biçimlerinin her birine kip denir. Kip, fiillerin zaman, şahıs, tekillik ve çoğulluk bildiren şekilleridir. �Fiiller kip yönünden ikiye ayrılır: �Haber (bildirme) kipleri ve istek kipleri �Haber (Bildirme) Kipleri �Zaman kavramı taşıyan kiplerdir, yani zaman ekleriyle yapılırlar. Taşıdıkları bu zaman eklerine göre beşe ayrılır: 28. 12. 2012

3 Haber (Bildirme) Kipleri Haber Kipleri Görülen Duyulan Şimdiki Gelecek Geçmiş Zaman 28. 12. 2012 Geniş Zaman

4 Görülen Geçmiş Zaman �Fiile (kök veya gövde) "-dı/di/-du/-dü ; -tı/-ti/-tu/-tü" eki getirilerek yapılır. �Bu ek bilinen geçmiş zaman ifade eder. �Uzak ya da yakın geçmişte yapılan ve tamamlanan işleri kesinliğe bağlayarak anlatır. �Araştırmalarını geçen yıl kitaplaştırarak yayımladı. Saat kaçta ve nerede buluşacağımızı şimdi hatırladım. Konular ayrıntılarıyla görüşüldü �Kişi, kişiler ya da tarih tarafından bilinen olaylar anlatılır. 1908'de ikinci Meşrutiyet ilân edildi. Türklere Anadolu'nun kapılarını Alparslan açtı. 28. 12. 2012

5 Duyulan Geçmiş Zaman � Fiile "-mış/-miş-/-muş/-müş" eki getirilerek yapılır. � Bu ek ve bu çekim, yapılan işin görülmediğini, duyulduğunu, öğrenildiğini ifade eder. � Depremzedelere gönderilen yardımları engellemişler. Annemin anlattığına göre ben bir yaşında yürümeye başlamışım. � Farkında olunmayan ya da sonradan fark edilen fiilleri anlatır: Okula giderken otobüste uyumuşum. � Masallarda kullanılır: Bir varmış, bir yokmuş. Az gitmiş uz gitmiş. 28. 12. 2012

6 Şimdiki Zaman � Fiile "-yor" eki getirilerek yapılır. Ünsüzle biten fiile "İ" yardımcı ünlüsüyle birlikte; ünlüyle bitenlere tek başına getirilir: Oku-yor, gel-i-yor � Belirtilen işin, oluşun vb. içinde bulunulan zamanda yapılmakta olduğunu ifade eder. � Gidiyorum, gurbeti gönlümle duya, Ulukışla yolundan Orta Anadolu'ya � Bir yer var, biliyorum; Her şeyi söylemek mümkün; Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum; Anlatamıyorum. � Bu çekimden sonra "-Dİr" bildirme eki kullanılırsa olasılık anlamı katılmış olur: O şimdi mışıl uyuyordur. � Bu ekin yerini "-m. Ek-t. E" ekleri alabilir: Gördüğün gibi dinleniyoruz>dinlenmekteyiz. 28. 12. 2012

7 Gelecek Zaman �Fiile "-acak/ecek" eki getirilerek yapılır. �İşin gelecekte yapılacağını bildirir. �Senin altında doğdum, Senin dibinde öleceğim. �Önümden çekilirsen İstanbul görünecek Nerede olduğumu bileceğim Sisler utanacak, eğilecek Ağzının ucundan öpeceğim Saçına kalbimi takacağım Avcunda bir şiir büyüyecek Nerede olduğumu bileceğim (Atilla İlhan; Rüzgâr Gülü) �"-dir" bildirme ekiyle birlikte kullanıldığında kesinlik anlamı katar. Yarınki maç saat 14: 00'te yapılacaktır. 28. 12. 2012

8 Geniş Zaman �Fiil kök veya gövdesine "-r" ; "-ar/-er" ; "-ır/-ir/-ur/-ür" eki getirilerek söz konusu olan işin vb. geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanların tümüne ait olduğunun, yani her zaman tekrarlandığı bildirir. �Seni ancak ebediyyetler eder istiab. Ağlarım, ağlatamam; hissederim, söyleyemem Yaş otuz beş! yolun yarısı eder. �Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol; Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol. �*Geniş zamanın olumsuz çekiminde bu ekin kullanımı biraz izah gerektirir. Bazı şahıslarda olumsuzluk ekinden sonra geniş zaman eki gelmezken bazılarında da "z" olarak kullanılır: 28. 12. 2012

9 Dilek Kipleri �Dilek kipleri, fiillere dilek anlamı katan kiplerdir. Fiilin zamanını bildirmezler. Ama hepsinde de pek belirgin olmayan bir gelecek zaman anlamı vardır. �Dilek kipleri dörde ayrılır: �Gereklilik Kipi �Fiile "-malı/meli" eki getirilerek yapılır. Belirtilen işin yapılması gerektiğini bildirir. "lâzım, gerek, icap eder" anlamlarını verir. �Bütün bunların üstüne Hepsinin üstüne sevda sözleri söylemeliyim ; Vatanım milletim tüm insanlar kardeşlerim Sonra sen gelmelisin dilimin ucuna adın gelmeli Adın kurtuluştur ama söylememeliyim Can kuşum umudum canım sevgilim. 28. 12. 2012

10 İstek Kipi �Fiile "-a /-e" eki getirilerek yapılır. Fiilin yapılmasının istendiğini bildirir. �Bende yok sabr ü sükûn sende vefadan zerre İki yoktan ne çıkar fikr idelim bir kerre �Güneş ufuktan şimdi doğar Yürüyelim arkadaşlar �Nereye dikilmek istersen Söyle seni oraya dikeyim! �Hep senünçündür benim dünyâ cefasın çektiğim Yoksa ömrüm varı sensiz neyle(ye)yim dünyâyı ben 28. 12. 2012

11 Dilek-Şart Kipi �Fiile "-sa/-se" eki getirilerek yapılır. �Fiilin yapılması dileğini bildirir. Bu durumda bu eki alan fiil yüklemdir. �"Bu, taşındır" diyerek Kâbe'yi diksem başına; Ruhumun vahyini duysam da geçirsem taşına; Sonra gök kubbeyi alsam da, rida namiyle, Kanayan lahdine çeksem bütün ecramiyle; �Mor bulutlarla açık türbene çatsam da tavan; Yedi kandilli Süreyya'yı uzatsam oradan; �Sen bu avizenin altında, bürünmüş kanına, Uzanırken gece mehtabı getirsem yanına, �Türbedarın gibi ta fecre kadar bekletsem; Gündüzün fecr ile avizeni lebriz etsem; �Tüllenen mağribi, akşamları sarsam yarana. . . Yine bir şey yapabildim diyemem hatırana. 28. 12. 2012

12 Emir Kipi � 1. şahısların çekimi yoktur. Fiilin yapılmasını emir biçiminde bildirir. �Oraya otur ve yerinden kalkma. Bu raporu akşama kadar yetiştir. �*Bazen dilek, istek anlamları da taşır. Her şey gönlünüzce olsun. Allah'ım bizi affet! 28. 12. 2012

13 Özet q Fiiller, zaman ve anlam özelliklerine göre türlü ekler alarak değişik biçimlerde kullanılırlar. Bu kullanılış biçimlerinin her birine kip denir. q Fiiller kip yönünden ikiye ayrılır: q Haber (bildirme) kipleri ve istek kipleri q Haber kipleri zaman kavramı taşıyan kiplerdir. Taşıdıkları bu zaman eklerine göre beşe ayrılır: q Görülen Geçmiş Zaman q Duyulan Geçmiş Zaman q Şimdiki Zaman q Gelecek Zaman q Geniş Zaman q Dilek kipleri, fiillere dilek anlamı katan kiplerdir. Dörde ayrılırlar: q Gereklilik Kipi q İstek Kipi q Dilek-Şart Kipi q Emir Kipi 28. 12. 2012

14 Kaynakça �Türkçeciler. com, 29 Aralık 2012 Tarihinde http: //www. turkceciler. com/fiiller/fiilde_kip. html adresinden alındı. �Themarketingexpert 2. wordpress. com, 29 Aralık 2012 Tarihinde http: //themarketingexpert 2. files. wordpress. com/2010/0 8/shouting_man_cartoon 1. jpg adresinden alındı. � 2. bp. blogspot. com, 29 Aralık 2012 Tarihinde http: //2. bp. blogspot. com/ABHJCEDAzf 8/Tam. TWfa. Emx. I/AAAABEc/z. XWrs. QMD 86 M/s 1600/duymak+istemiyorum. jpg adresinden alındı. 28. 12. 2012