Hazrlayan emsettin BULUT Numara 20110904016 Blm Trke retmenlii

Hazırlayan: Şemsettin BULUT Numara: 20110904016 Bölüm: Türkçe Öğretmenliği KONULAR: Büyük Ünlü Uyumu Küçük Ünlü Uyumu Kaynaştırma Harfleri

1 BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU Bir kelimenin birinci hecesinde kalın bir ünlü (a, ı, o, u) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de kalın, ince bir ünlü (e, i, ö, ü) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de ince olur: adım, ayak, boyunduruk, burun, dalga, dudak, kırlangıç; beşik, bilezik, gelincik, gözlük, üzengi, vergi, yüzük vb. 30. 12. 2012

2 Büyük Ünlü Uyumu 30. 12. 2012

3 �Bitişik yazılan birleşik kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz: açıkgöz, bilgisayar, çekyat, hanımeli vb. � gil, ken, leyin, mtırak, yor ekleri büyük ünlü uyumuna uymaz: akşam leyin, bakla gil ler, çalışır ken, ekşi mtırak, yürü yor vb. 30. 12. 2012

4 DEĞİŞİM GEÇİRMEYEN EKLER �Türkçede bazı yapım ve çekim ekleri büyük ses uyumuna uyacak şekilde değişim geçirmezler. �-gil, -ken, -leyin, -mtırak ve -yor ekleri büyük ünlü uyumuna uyacak şekilde değişim geçirmez: �akşam leyin, bakla gil, çalışır ken, ekşi mtırak, yürü yor gibi. 30. 12. 2012

5 İSTİSN LAR �Büyük ünlü uyumu, başka dillerden Türkçeye geçmiş olan sözcüklerde aranmaz. Bu sözcükler Türkçeye geçirilirken her zaman büyük ünlü uyumuna uyacak şekilde değişim geçirmezler: �ahenk, badem, ceylan, çiroz, dükkân, fidan, gazete, hamsi, kestane, limon, model, nişasta, pehlivan, selam, tiyatro, viraj, ziyaret, sevda vs. 30. 12. 2012

6 KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU �Küçük Ünlü Uyumu: Ünlü harflerin düzlük yuvarlaklık, darlık genişlik bakımından uygunluk göstermesi kuralıdır. Buna göre: �Türkçe bir sözcüğün ilk hecesindeki ünlü düz ise {a, e, ı, i) öteki hecelerin, getirilecek eklerin ve “mi” edatının ünlü harfleri de düz olur: �A ra ba (Düz Düz) Küçük ünlü uyumuna uyar. �in ce çik (Düz Düz) Küçük ünlü uyumuna uyar. 30. 12. 2012

7 �Kalınlık �ar mut – (Düz Yuvarlak) Küçük ünlü uyumuna uyar. �me mur —– (Düz Yuvarlak) Küçük ünlü uyumuna uyar ancak büyük ünlü uyumuna uymaz �profesör => hem büyük ünlü uyuymuna hem de küçük ünlü uyumuna aykırıdır. �b. Türkçe bir sözcüğün ilk hecesindeki ünlü yuvarlak ise (o, ö, u, ü) ondan sonraki hecede ya düz geniş (a, e) ya da dar yuvarlak (u, ü) “ünlü” bulunur. Sözcüğe getirilecek ekler ve “mi” edatı da buna uyar. 30. 12. 2012

8 Kaynaştırma Harfleri y ş S n 30. 12. 2012

9 KAYNAŞTIRMA ÜNSÜZLERİ �ş kaynaştırma harfi * Üleştirme sayı sıfatlarında kullanılır. Örnek: �İki ş er �altı ş ar �yedi ş er 30. 12. 2012

10 s kaynaştırma harfi * Üçüncü tekil şahıs iyelik ekinden önce kullanılır. Daha çok isim tamlamalarında tamlanan görevindeki sözcükte görülür. Örnek: �Çocuğun oda s ı �Balığın koku s u 30. 12. 2012

11 n kaynaştırma harfi * Zamirlerden sonra ek geldiğinde kullanılır. Örnek: �O n a haber verin. �Bu n u biliyoruz. 30. 12. 2012

12 y kaynaştırma harfi Yukarıdaki kuralların dışında olan her yerde “y” kaynaştırma harfi kullanılır. Örnek: �Oda y a girdim. �Üşü y erek uyandım. �Ağla y anı tanıyorum. 30. 12. 2012

13 ÖZET ♦ yolculuğumuz (Her iki ünlü uyumlarına da uyar) ♦ havuzda (Büyük ünlü uyumuna uyar ancak küçük ünlü uyumuna uymaz) ♦ anneciğim (Küçük ünlü uyumuna uyar ancak küçük ünlü uyumuna uymaz) ♦ görebiliyorum (Her iki uyuma da uymaz) ♦ sohbet (Küçük ünlü uyumuna uyar ancak büyük ünlü uyumuna uymaz) 30. 12. 2012

14 �http: //www. delinetciler. net/forum/turkce dil bilgisi/65983 kaynastirma harfleri. html �http: //www. edebiyatsayfasi. com/kucuk unlu uyumu/ �http: //tr. wikipedia. org/wiki/B%C 3%BCy%C 3%BCk_% C 3%BCnl%C 3%BC_uyumu �http: //www. tdk. gov. tr/index. php? option=com_conte nt&view=article&id=177: Buyuk Unlu Uyumu&catid=50: yazm kurallar&Itemid=132 30. 12. 2012