Hayvanclk letme Ekonomisi 5 Ders 2 BALICA PYASA

Hayvancılık İşletme Ekonomisi 5. Ders

2 BAŞLICA PİYASA TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ

3 Buraya kadar yaptığımız konu anlatımlarında “Tam Rekabet Piyasası” şartlarının geçerli olduğu varsaymıştık. Tam rekabet piyasasının özellikleri; Piyasada çok sayıda alıcı ve satıcının vardır ve bireysel firma kararlarının pazar fiyatını tek başına etkileyemez, pazara giriş ve çıkış serbesttir, Üründe homejenlik sağlanmıştır, Piyasanın şeffaftır, Tüketicinin pazar konusunda tam bir bilgi sahibi olduğu varsayılmıştır. Bu piyasa modelinde bir malın piyasa fiyatının sadece arz ve talep etkileşimi ile kendiliğinden belirlendiğini, piyasaya hiçbir dış müdahalenin yapılmadığı vurgulanmıştır.

4 • Bu piyasada üretim tam tüketicinin arzu ettiği miktar ve çeşitliliktedir. • Ulusal kaynaklar en uygun şekilde kullanılmaktadır. • Üretimin maliyeti ve malların satış fiyatı da en düşük seviyede gerçekleşmektedir. Dolayısıyla klasik ekole sahip iktisat teorisyenleri böyle bir piyasa türünde devletin müdahalesini gereksiz görmüşlerdir.

Ancak, Tam Rekabet Piyasası şartlarında bile talep ve gelir esnekliklerinin özelliklerinden dolayı tarım ve hayvancılığın dahil olduğu kırsal ekonomik sektöre devlet desteği gereklidir. Tam Rekabet Piyasasının Olumsuz sonuçlarına dair örnekler: 1. Tam rekabet piyasası sigara veya alkollü içkilerin en etkin yöntemlerle üretilerek minimum maliyetle tüketicinin faydalanmasına olanak sağlayabilir. Böyle bir durumu birey ve toplum açısından yararlı görebilmek mümkün değildir. 2. Tam rekabet piyasasında fiyat mekanizmasında üreticinin neden olduğu çevre kirliliği topluma büyük maliyetler yükleyebilir. 3. Toplum yararı oluşturabilecek bazı hizmetlerin (Savunma ve eğitim) yeteri ölçüde sağlanmasına da olanak vermemektedir

Bitkisel ve hayvansal ürün piyasaları gibi bazı piyasalar Tam Rekabet Piyasasının çoğu özelliğini içinde barındırsa da, gerçek hayatta mükemmel bir tam rekabet piyasasına rastlamak da mümkün değildir. Gerçek hayatta piyasaların birçoğunda tekelci eğilimler görülmektedir. Firmalar ya fiziki olarak, ya da marka ve reklam yoluyla psikolojik olarak tüketici zihninde kendi malının veya sunduğu hizmetin farklılığını benimseterek, daha ileri boyutlarda ise centilmenlik antlaşmaları ile tröstler veya hukuki bakımdan birleşip büyüyerek karteller oluşturarak piyasadaki rekabeti ortadan kaldırmaya veya avantaj elde etmeye çalışmaktadırlar.

Devletin, rekabetin devamlılığı için ekonomiye müdahalesi bir yana, rekabetin sağlandığı şartlarda da devlet müdahalesinin zorunluluğu yukarıda bahsedilen gerekçelerden açıkça ortaya çıkmaktadır. Ancak fiyat mekanizmasına müdahalenin başarılı olabilmesi için bu mekanizmanın işleyiş mantığını iyi anlamak ve müdahale tedbirlerinin bununla uyumlu olmasını sağlamak gerekir. Zira kiracıları korumaya yönelik kira dondurma politikalarının konut sıkıntısını büsbütün artırdığı, tüketiciye eti ucuza yedirmek için uygulanan tavan fiyat (narh) politikalarının ise birçok tüketiciyi hiç et yiyemez hale getirdiği ülkemizde yaşanmış tecrübeler arasındadır

Ekonomik Analizlerin tam rekabet piyasası dikkate alınarak yapılma nedenleri Bunun çeşitli nedenleri vardır. Özellikle üreticiler yönünden tam rekabet piyasa şartlarına yakın tarım ve hayvancılık gibi piyasalarda arz ve talep etkileşiminin açıklama gücünün ne kadar etkin olduğunu önceki bölümlerde görmüştük. Diğer yandan aynı tahlil araçlarının kullanımı aksak rekabet piyasalarında da oldukça faydalı olmaktadır. Çünkü tam rekabet modeli bir yandan karşılaştırma imkanı sağlarken, diğer yandan arz-talep tahlili tam rekabet modelindekinin aynısı olmasa bile diğer piyasa türleri için de bir ölçüde kullanılabilmektedir.

Aksak Rekabet Piyasaları Herhangi bir firmanın tek başına piyasa fiyatını etkileme gücünün olduğu ve/veya söz konusu malın homojenliğinin bozulduğu durumlarda artık mükemmel bir rekabet ortamından bahsetmek mümkün değildir. Bu gibi piyasalar aksak rekabet piyasaları olarak adlandırılmaktadır. Çok çeşitli aksak rekabet piyasalarından söz etmek mümkündür. 1. Monopol ve Monopson Piyasalar 2. Oligopol ve Oligopson Piyasalar 3 Monololcü Rekabet Piyasaları

Monopol ve Monopson Piyasalar: Eksik rekabet piyasaları arasında tam rekabet piyasasına en uzak olan piyasa çeşididir. Monopol piyasa, tek bir satıcının olduğu, monopson ise, tek bir alıcının olduğu piyasa türünü ifade eder. Tekelci piyasanın bazı önemli özellikleri şunlardır: • Tekelci, ürettiği malın hem miktarına hem de fiyatına aynı anda hükmedemez. • Ya fiyatı tespit edip bu fiyatla oluşacak talebi kabul eder, Ya da üretilecek miktarı belirleyip, tüketicilerin rekabeti sonucu bu miktar düzeyinde fiyatın oluşmasını sağlar.

Tekel piyasasının Avantajları 1 -Patent veya telif hakkı olmadan AR-GE’de motivasyon sağlanamaz. 2 - Çok sayıda demiryolu, gaz şebekesi veya telekominikasyon ağı kurmak avantajlı olmayabilir. 3 -Halk sağlığına zarar veren üretim daha etkin kontrol edilebilir. 4 -Bazı durumlarda destekleme daha kolay yapılabilir.

Oligopol ve Oligopson Piyasalar Çok sayıda alıcıya karşılık az sayıda satıcının bulunduğu piyasa türüne “oligopol” piyasalar; Bunun tersi olarak çok sayıda satıcı karşısında az sayıda alıcının bulunduğu piyasalara “oligopson piyasalar” adı verilmektedir. Bu piyasa türü ülkemizde hayvancılık sektöründe en sık rastlanılan piyasa türüdür. Çok sayıda hayvan üreticisi gerek girdi temininde, gerekse ürününü satarken az sayıda firmanın bulunduğu oligopolik ve oligopsonik bir piyasada faaliyet göstermektedir. Bu tür piyasalarda firmalar birbirinin davranışlarını yakından izlemek zorundadır. Bir firmanın aldığı karar tüm sektörü etkiler ve diğer firmalar da karşı davranışta bulunur.

Monopolcü Rekabet Piyasaları Günlük hayatta en çok karşılan piyasa türü monopolcü rekabet piyasalarıdır. Bu piyasanın en önemli özelliği sunulan malların homojen olmamasıdır. Homojenlik fiziksel olarak kalite gibi unsurlarla farklılaştırılabildiği gibi, kalite olarak benzer bir malda marka, ambalaj ve reklam gibi pazarlama karması etkin bir şekilde kullanılarak tüketici zihninde psikolojik farklılaştırma da gerçekleştirilebilmektedir. Bu piyasa türü bir yandan monopolün, diğer yandan tam rekabet piyasasının özelliklerini taşımaktadır. Piyasada çok sayıda firma vardır ve birbirlerinin kararlarını önemli derecede etkileyemez. Malların farklılığı ise firmalara ayrı monopolcü gücü vermektedir. Yani firmaların bireysel olarak karşılaştığı talep eğrisi de negatif eğimlidir.