HAYIR DYEBLME NELERDEN BAHSEDECEZ v NEDEN HAYIR DYEMYORUZ

HAYIR DİYEBİLME

NELERDEN BAHSEDECEĞİZ? v NEDEN ‘HAYIR’ DİYEMİYORUZ? v NEDEN ‘HAYIR’ DEMELİYİZ? v ‘HAYIR’ DEMEK STRESİ AZALTIYOR. v NE ZAMAN ‘HAYIR’ DENİLMELİ v NASIL ‘HAYIR’ DENMELİ v HAYIR DİYEBİLMEDE ÖĞRETMENİN YERİ

Yapılan bazı araştırmalar çevremizdeki insanların özel ricalarıyla veya kendi isteğimizle başkalarının işlerini yapmaya hayır diyemediğimizi gösteriyor (Erdem, Pirinççi ve Dikmetaş).

HAYIR DİYEMİYORUM!

Ben iyi biriyim; çevremdekilere yardım etmek istiyorum. v Kaba görünmekten, v Dışlanmaktan, v Bencil olarak algılanmaktan,

v Çatışma yaşamaktan, v Bazı fırsatları kaçırmaktan, v Köprüleri atmaktan KORKUYORUM. Bu yüzden ben HAYIR diyemiyorum.

Onaylanmak ve beğenilmek insanın önemli ihtiyaçlarındandır. Zaman zaman, bu ihtiyacını karşılayabilmek için kişi, kendi isteklerini bir kenara atarak diğer insanların istek ve beklentilerini karşılamak adına onlara ‘evet’ der.

Hayır demenin sonuçlarının olumsuz olacağı ile ilgili, çoğunlukla abartılmış ve yanlış olan algılama ‘hayır’ dan kaçınılmasına neden olur. Bazen kişi nasıl ‘hayır’ denileceğini bilemez ve çaresizce ‘evet’ der.

NEDEN ‘HAYIR’ DEMELİYİZ? ‘Evet’, Her Zaman Doğru Cevap olmayabilir: Taşımakta zorlanılan sorumlulukların yanına bir de başkalarının yüklediği sorumlulukları eklemek kişiyi daha fazla sıkıntıya sokabilir. Bu biriken sıkıntılar daha sonraki dönemlerde kişiye zarar verici boyutlara ulaşabilir.

‘Hayır’ diyen birey kendine daha fazla vakit ayırabilir: Böylece istenmeyen buluşma veya toplantılara katılmak yerine kişi kendi başına veya ailesi ile daha kaliteli zaman geçirme fırsatı yakalayabilir. Ayrıca başkalarının üzerinden atmaya çalıştığı işler için kendi zamanını harcamamış olur (Kibar, Fidan ve Yıldırım, 2014). Ertelenmeyen planlar ve kontrol duygusu kişisel gelişime katkıda bulunabilir.

Atılgan insanlar; kendisi ve başkası arasına sınır koyabilen, kendi gereksinimlerini görmezden gelmeyen ve hayır diyebilen insanlardır (Voltan-Acar, Arıcıoğlu, Gültekin ve Gençtanırım, 2008). Atılganlık düzeyi düşük kişiler ise kişilerarası ilişkilerde geri çekilme, soru sormaktan ve öneride bulunmaktan çekinme, hayır diyememe gibi durumlardan muzdariptir (Karahan, 2005).

'HAYIR' DİYEBİLMEK STRESİ AZALTIYOR! Neolife Tıp Merkezi Psikiyatri Uzmanı Dr. Bora Telaferli; Hayır demeyi öğrenmenin ve uygulamanın maruz kalınan stres düzeyini düşürmeye ve kişinin hayatındaki önemli şeylere vakit ayırmasına yardımcı olacağını vurguluyor.

NE ZAMAN HAYIR DEMELİ v Vereceğiniz yeni söz, size kısa vadeli, anlık bir yük mü getiriyor, yoksa sizi aylar sürecek ek bir stres altına mı sokuyor, düşünülmeli. v Sorumlulukların ve karşılan fırsatların önceliği belirlenmeli.

NE ZAMAN HAYIR DEMELİ v İsteksiz yapılan işin başarısız olma ihtimali yüksek olacağından, istek faktörü de verilen cevaplarda göz önünde bulundurulmalı. v Bir işe ‘evet’ veya ‘hayır’ demeden önce süre istenebilir. Böylece düşünerek daha doğru bir karar verilebilir.

NASIL ‘HAYIR’ DEMELİ v Hayır derken kısa, öz ve kesin olmaya özen gösterilmeli, reddetme nedeni ile ilgili uzun açıklamalar yapılmamalıdır. ‘Hayır’ demenizin nedenini söyledikten sonra yapamayacağınızı söylemek daha kolay olacaktır.

NASIL ‘HAYIR’ DEMELİ v Kişi kendini haklı göstermeye çalışmaktan uzak durmalıdır. v ‘Hayır’ deme kararı sırasında suçluluk duygusu hissedilmemelidir.

NASIL ‘HAYIR’ DEMELİ v ‘Hayır’ cevabını almak pek çok kişi için tatsız bir durumdur. Bunun için "hayır" karşıdakinin duygularını incitmeyecek bir tarzda söylenmelidir.

NASIL ‘HAYIR’ DEMELİ v Beden dilinin ve ses tonunun söylenenlerle uyumlu olmasına dikkat edilmelidir. Karşıdaki ile göz kontağı kurulmalı ve sakin bir konuşma tonu kullanılmalıdır.

NASIL ‘HAYIR’ DEMELİ v Uygun durumlarda istek başka bir zamana ertelenmeli: "Bugün müsait değilim fakat önümüzdeki hafta görüşebiliriz. "

NASIL ‘HAYIR’ DEMELİ v Uygun durumlarda farklı bir şekilde yardımcı olabileceği belirtilmeli: "Senin için bu raporu yazamam fakat istersen yazarken sana okuyabilirim. "

NASIL ‘HAYIR’ DEMELİ v Bazı durumlarda düşünmek için süre istenip düşündükten sonra karar verilmeli: "Sana borç verip veremeyeceğimi, bu ayki harcamalarıma bir göz attıktan sonra söyleyebilirim. "

NASIL ‘HAYIR’ DEMELİ v Dürüst ve açık olunmalı: "Seninle vakit geçirmek hoşuma gidiyor fakat gideceğimiz yerlere hep sen karar veriyorsun. Aslına bakarsan, oraya gitmek istemiyorum. "

NASIL ‘HAYIR’ DEMELİ v Kendinize sorular sorun. Kendi isteklerinizi belirlemek ve bunları hayata geçirmek için hangi seçimleri nasıl yapacağınızı öğrenin. 1. 2. 3. 4. 5. Ne istiyorum? Benim sorumluluklarım neler? Beni neler mutlu eder? Kime ve neye ne kadar zaman ayırmalıyım? Nerede/nasıl davranmalıyım?

Unutmayın ki; “hayır” demek o insanı reddetmek değildir. Sadece o koşullar altında o işi yapamayacağınızı gerekçeleriyle bildirmek demektir. Bir başka zamanda veya koşulda, kendinizi uygun hissettiğinizde o işi yapabilir veya karşınızdakine başka bir zaman diliminde yardımcı olabilirsiniz. ”Hayır” diyerek koruduğunuz kendi sınırlarınız, yönetimini eline almaya çalıştığınız kendi yaşantınızdır.

ÇOCUK ‘EVET’ DEMEYİ NASIL ÖĞRENİR? 2 -3 yaşlarında istemediği şeylere rahatlıkla ‘hayır’ diyebilen çocuk büyüdükçe ‘hayır’ kelimesini geri plana atmaya başlar. Çünkü toplumun öğretisi, anne babanın ‘iyi çocuk’ yetiştirme çabaları genellikle ‘evet’ yönündedir.

‘Çocukların ve gençlerin kendileriyle ilgili kararları kendilerinin düşünerek, tartışarak, sonuçlarını değerlendirerek vermelerinin eğitimi yapılmalı, gerektiğinde “hayır” diyebilme güven, cesaret ve kararlılığı kazandırılmalıdır’ (Can, 2008).

ÇOCUKLARA “ HAYIR” DEMESİNİ ÖĞRETMEK ‘Hayır’ diyebilmek öğrenilen ve öğretilebilen sosyal bir beceridir. Bir çocuğun kendini tehlikeli durumlardan, istenmedik bir dokunma şeklinden koruyabilmesi için reddetme becerilerine sahip olması gerekmektedir.

ERGENLİK v Doğal süreçte bir ergen arkadaş gurubu tarafından kabul edilmeye, sevilmeye, takdir edilip onaylanmaya ihtiyaç duyar. v Bu yaşlarda ergen için arkadaşlarının kendisi hakkında ne düşündüğü çok önemlidir. v Yerinde ve zamanında ‘hayır’ demeyi öğrenen gençler akran baskısına daha az maruz kalmaktadır.

v ‘Hayır’ diyebilen çocuk ve gençler alkol, madde bağımlılığı, cinsel istismar gibi hem bedensel hem de psikolojik açıdan kendisine zarar verecek etkenlere karşı çok daha güçlü ve donanımlı olurlar.

Öğretmen olarak; Öncelikle öğrencilerin birey olduğunu kabul etmeliyiz. Bir çocuk saygıyla dinlenilmeye ve kendisine söz hakkı verilmesine ihtiyaç duyar. Söz hakkı verilen öğrenci kendine güven duyar, öz denetimini sağlar ve gerekli durumlarda hayır diyebilmeyi başarır.

Öğrencilere; kendilerine değer vermelerinde, Kendilerini sevmelerinde, Yapmak istediklerine odaklanmalarında, Hedeflerini belirlemelerinde yol gösterici olun.

SINIF İÇİNDE KURAL KOYMAKSINIRLAR NEDEN ÖNEMLİDİR? v Sınıf içi kurallar net bir şekilde belirlendiği zaman öğretmen yapılması ya da yapılmaması gerekenleri sürekli öğrencilere hatırlatmak zorunda kalmaz. v Bir öğrenci diğer bir öğrenciyi yapmak istemediği bir şeye zorlarsa kurallar sayesinde öğrencinin hayır demesi kolaylaşır. v Kendisinin ve karşısındakinin sınırları olduğunu öğrenen öğrenci diğerlerine karşı zorba hareketlerden kaçınır.

KURAL-SINIR KOYARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER v “Özel” yerine “genel” kural dili ile konuşun. “Arkadaşına vurma!” yerine “Arkadaşlara vurulmaz. ” v Notla tehdit etmeyin. v Belirsiz ifadeler yerine net yönergeler verin. “Derse geç kalmayın. ” yerine “Ders saatimiz 10: 15'dir. Bu saatten önce herkes sınıfta olsun. ” v “Yapma” yerine “yap”ları söyleyin. “Konuşmayın” yerine “Sessiz bir şekilde beni dinleyin. ” v “Lütfen”, “. . . mısınız? ” gibi hayır diyebileceği sorular yerine yapmasını istediğiniz şeyi kendinden emin, kesin bir dil ve ses tonuyla net olarak söyleyin. “Şimdi ders zamanı”, “ Tahtadakileri defterlerinize yazın. ”

SINIF KURALLARI v Herkes birbirine doğruyu söyler, bir şey gizlemez, dürüstlük önemli bir ilkedir. v Herkes birbirine saygılı davranır. Kimse uygunsuz biçimde konuşmaz, küfür, hakaret, kırıcı söz söylemez. Kimse birbirine fiziksel zarar vermez, bağırmaz. v Derse zamanında girilir. Öğrenci, ders malzemesini hazırlayarak öğretmeni bekler. Vb.

ÖĞRENCİLERİMİZE ÖĞRETELİM

1. Önce anlamak sonra anlaşılmak! Karşınızdakini saygıyla dinleyin. Konuşmasını tamamlamasını bekleyin.

2. Anlaşılabilmek için, dürüst, açık, net ve kararlı olun. Yalnız bunu yaparken karşınızdakini kırmamaya özen gösterin.

3. Kendinizi o an iyi ifade edemeyeceğinizi ya da hayır demekte zorlanacağınızı düşünüyorsanız; konu hakkında düşünmek için zaman isteyin.

4. Beden dilinizle de hayır deyin. Karşınızdakinin gözlerinin içine bakarak kararlı bir ses tonuyla konuşun. Ne söylediğiniz kadar nasıl söylediğiniz de önemli.

5. Yalana başvurmadan empatik bir şekilde hayır deyin. “Üzgünüm, ama prensip olarak kimsenin bisikletini ödünç almam ve kendi bisikletimi de ödünç vermem. ”

6. Bir öneri ya da alternatif sunabilirsiniz. Örneğin istenen şeyi gerçekten yapmak istiyor ama zamanınız müsait değilse, “Şu an bunu yapamam ama şu şartlar altında gelecek hafta yapabilirim” gibi

7. İçsel konuşmanızı değiştirin. Hayır dediğiniz için kötü ve bencil bir insan olduğunuzu düşünmeyin.

Baskalarına “evet” derken, . – kendinize “hayır” demediginizden emin olmalısınız. – Paulo Coehlo

SOSYAL PAYLAŞIM SİTELERİNE DİKKAT EDİN v Çocuğunuz bu sitelere (örn. facebook) üye ise, bu siteler hakkında bilgi sahibi olup, çocuğunuzu bu sitelerde kendini koruması yönünde uyarın. v. Profillerindeki gizlilik ayarlarını yapmasını sağlayın.

v Tam isim, adres, telefon, okul, özel fotoğraflarını paylaşmamasını söyleyin. v Tanımadıkları kişileri arkadaş listelerine eklememelerini söyleyin. v Arkadaşı olarak kimlerle arkadaşlık ettiğini aralıklarla kontrol edin.

Sessiz çığlıkların, yerinde ve zamanında sesli “HAYIR” a dönüşebilmesi temennisiyle…

KAYNAKÇA Kibar, B. , Fidan Y. , Yıldıran C. , (2014). Öğrencilerin zaman yönetimi becerileri ile akademik başarıları arasındaki ilişki: Karabük Üniversitesi. Uluslararası İşletme ve Yönetim Dergisi, 2 -2, 136 -153. «http: //www. hurriyet. com. tr/kelebek/saglik/24639894. asp» « http: //www. pufnoktasidanismanlik. com/makale-okulda-disiplin. html» Voltan-Acar, N. , Arıcıoğlu, A. , Gültekin, F. , Gençtanırım, D. , (2008). Üniversite öğrencilerinin güvengenlik düzeylerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 35. 342 -350. Can, N. (2008). Gençlik sorunlarında medyanın etkisi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi , 2. 62 -76. Karahan, T. (2005). Bir iletişim ve çatışma çözme beceri eğitimi programının üniversite öğrencilerinin güvengenlik düzeylerine etkisi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 -2, 217 -230. Erdem, R. , Pirinççi, E. , Dikmetaş, E. (? ). Üniversite öğrencilerinin zaman yönetimi davranışları ve bu davranışların akademik başarı ile ilişkisi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 168 -177.