Hayat Sigortal ile Hayat D Sigortalar Arasndaki Farkllklar

Hayat Sigortalı ile Hayat Dışı Sigortalar Arasındaki Farklılıklar Murat ÖZBOLAT Ankara Üniversitesi Beypazarı MYO Finans, Bankacılık ve Sigortacılık Programı

Hayat Sigortası İle Hayat Dışı Sigortalar Arasındaki Farklılık • Sigorta Bedeli Bakımından, • Sigorta Primi Bakımından, • Sigorta Süresi Bakımından, • Rücu Hakkı Bakımından, • Riskin Oluşması Bakımından, • Sigortalanabilir Menfaat Prensibi Bakımından, • Tazmin Prensibi Bakımından, • Poliçe Düzenlenmesi Bakımından, • Vergi açısından. (Hayat ve Sağlık Sigortaları Kitabınızda sayfa 90 -94 bulunmaktadır)

Sigorta Bedeli Bakımından Sigorta bedelini tanımlayacak olursak; taraflarca kararlaştırılan, sigorta poliçesinde gösterilen ve tehlikenin gerçekleşmesi halinde sigortacının ödeyeceği azami meblağı ifade eder. Sigorta yapılan eğer bir araba veya bir ev ise onun fiyatını aşağı yukarı tespit edebilirsiniz. Peki, sigorta yapılan bir insan ise; onun sigorta bedelini, fiyatını nasıl tespit edersiniz? İnsan hayatının bir bedeli var mıdır? Hukuki olarak bu sınıflama günümüzde, tazminat sigortaları ve meblağ sigortaları ayrımı yapılmaktadır

Sigorta Bedeli Bakımından Tazminat Sigortaları Sigorta bedelinin tespit edilebildiği, sigorta bedeli ile sigorta değerinin birbirine eşit olduğu sigorta türüdür. Sigorta poliçesi ile teminat altına alınan risk gerçekleştiğinde, sigorta şirketi tarafından ödenen meblağ aynı zamanda sigorta bedelini ortaya koyar. Hayat dışı sigorta grubuna giren, aynı zamanda uygulamada “elementer sigorta” dediğimiz, konut, araba gibi maddi değeri olan nesneler tazminat sigorta grubuna girer.

Sigorta Bedeli Bakımından Meblağ Sigortaları Hayat Sigortalarını ve ek teminatlarını içine alan sigorta grubudur. Bunda bir zararı tazmin etmekten ziyade, belirli bir olayın olması halinde, önceden belirlenmiş bir meblağın ödenmesi söz konusudur. Meblağ sigortalarında, sigorta bedeli ile sigorta değeri eşitliği ilkesi uygulanmaz. Buradaki ölçü, sigortalının ödeme gücüne göre yaptırmış olduğu poliçe üzerinde belirtilmiş olan meblağın asıl alınmasıdır

Sigorta Primi Bakımından Primler başlığı altında detaylı olarak incelediğimiz gibi, alınan primlerde hayat sigortalarında, risk unsurunun yanında tasarruf unsuru da vardır. Sigortalı hayat sigortasında, öleceğini (ölüm riskini) düşünerek değil ama, ilerde ikinci bir gelir alacağını düşünerek sigorta yaptırır. Hayat dışı sigortalarda ise, yalnızca risk unsuru vardır. Sigortalı oluşabilecek rizikoyu düşünerek sigorta yaptırır. Tasarruf özelliği yoktur

Sigorta Süresi Bakımından Hayat Sigortaları birikim özelliğini de içerdiği için uzun vadeli sigortalardır. Zaten toplanan primin ilk üç yılı sigorta şirketi masraflarına gitmektedir. Ancak, üç yılın sonunda birikime yönlenmektedir. Bu yüzden kanunda da zorunlu tutulduğu gibi azami süre 10 yıldır. Süre 10, 15, 20 hatta 30 yıla kadar çıkmaktadır. Hayat dışı sigorta da ise süre bir gün olabileceği gibi genellikle bir yıl üzerinden yapılır. Her yıl poliçe yenilenir.

Rücu Hakkı Bakımından Hayat dışı sigortalarda, sigortacı ödemiş olduğu tazminat meblağı kadar, sigortalının yerine geçerek, zarara sebebiyet veren kimse hakkında hak talep edebilir. Burada zarara sebebiyet veren kimse eğer sigortalı bile olsa, sigorta şirketi rücu hakkını kullanabilir. Sigorta konusu, para ile ölçülebilir menfaattir. Rücu hakkında sigortacı, sigortalının yerine geçer. Artık sigortalının riski tazmin etmek için, zarara sebebiyet verene karşı bir hak iddia edemez. Hayat Sigortalarında, sigortalı oluşabilecek risklere karşı sigortalandığı için, herhangi bir hasar durumunda, sigorta şirketi tazminatı öder fakat sigortacı sigorta ettirene (sigortacıya), rücu etme hakkı yoktur. Yalnızca oluşan riskte, kusur var ise, üçüncü şahıslar hakkında rücu hakkını kullanabilir. Sigorta ettiren, zarara sebebiyet veren üçüncü şahsa karşı da dava açabilir. Sigorta ettirenin manevi menfaat ilişkisi dahi sigorta sözleşmesi için yeterli sayılmıştır.

Riskin Oluşması Bakımından Sigortanın tanımı içersinde de yer alır. Oluşan risk beklenmedik ve ani olmalıdır. Riskin gerçekleşip gerçekleşmeyeceği önceden belli değildir. Poliçe üzerinde satın alınan riskin gerçekleşmemesi durumu ortaya çıkabilir. Bu durumda sigorta şirketi, sigortalıya herhangi bir ödeme yapmaz. Fakat hayat sigortalarında riskin her zaman gerçekleşme ihtimali vardır. Yalnızca ne zaman gerçekleşeceği bilinmez. Özellikle karma sigortalarında, sigorta şirketi açısından, sigortalının riski hayatta kalması halinde, poliçede belirlenen bitim tarihinde ödenen toplu birikim ile belirlenmiştir. Ölüm anında ise riski yine vardır, fakat zamanı bilinmemektedir. Yani sigorta şirketi her halükarda tazminat ödemek zorundadır.

Sigortalanabilir Menfaat Prensibi Bakımından Sigorta konusu, sigorta değerinin korunmasında sigortalının yasal bir menfaatinin olması gerekir. Sigortalı mal ancak, sigorta üzerinde menfaati bulunan kimselerin sigorta ettirebileceği şartını koşmuştur. Yani sigortalanabilir menfaatten söz edebilmek için sigortalının, sigorta konusunun hasara uğraması durumunda yasal olarak geçerli parasal bir kaybının olması gerekir. Hayat dışı sigortalarda sigorta konusuna sahip olma şartı aranır. Ya da sigorta konusu ile sigorta ettiren arasında iktisadi bir ilişkinin olması gerekir. Hayat sigortalarında ise, bir kimsenin kendi hayatı üzerinde sınırsız bir mali menfaati olduğu kabul edilir. Bu nedenle de sigortalı, hayatını istediği meblağa kadar sigorta ettirebilir. Yalnızca üçüncü kişiler tarafından yaptırılan hayat sigortalarında, sigortalının hayatta kalması yönünde maddi ve manevi menfaatinin bulunması şartı aranmıştır. Bununla birlikte sigortacılar hayat sigortalarında poliçe sahibinin sosyal konumu ve geliriyle orantılı bir sigorta bedeli belirleme eğilimindedirler

Tazmin Prensibi Bakımından Tazmin kuralı, sigortalı ürünün hasardan, hemen bir gün önceki değerine getirecek meblağın hesaplanarak sigortalıya ödenmesidir. Burada sigortalının ekonomik olarak görebileceği zararın karşılanması amaçtır. Sigortalı zararından haksız kazanç elde edemez. Haksız zenginleşme aracı olarak kullanamaz. Bu yüzdende hayat dışı sigortalarda çifte sigorta yasaktır. Sigorta üzerinde, eksik sigorta, mükerrer sigorta, aşkın sigorta durumları oluşturulmuş ise, buna göre mevzuat uygulanmaktadır. Hayat sigortalarında, hayatın değeri ölçülemez, bir zararın tazmininden söz edemeyiz. Sigortalıya belirli bir olayın olması halinde önceden poliçe üzerinde tespit edilmiş meblağ ödenir. Hayat sigortalısının lehdarı, herhangi bir zararı kanıtlamak zorunda değildir. Hayat sigortalarında, eksik sigorta, aşkın sigorta gibi kavramlar yoktur. Eğer sigortalı isterse birkaç tane hayat sigortası yaptırabilir.

Poliçe Düzenlenmesi Bakımından Türkiye’de serbest tarife sistemine geçildikten sonra, sigorta şirketleri yürürlükte bulunan mevzuatlara aykırı olmamak şartıyla, poliçe düzenlemekte serbestlerdir. Kendi şirket politikalarına göre, poliçe düzenleyip, istedikleri zamanda değiştirebilmektedirler. Bunun bir istisnası, zorunlu sigortalarda ve hayat sigortalarında ortaya çıkar. Hayat sigortalarında, her sigorta şirketi uygulamaya koyacağı poliçesini, öncelikli olarak, Hazine Müsteşarlığı, Sigorta Genel Müdürlüğüne sunmak ve onay almak zorundadır. Onay alınan poliçe üzerinde artık herhangi bir değişiklik yapılamaz. Tarife primini ve şartlarını aynen uygulamak zorundadır.

Vergi açısından Hayat dışı sigortalarda Bankacılık ve Sigortacılık Muameleleri Vergisi (BSMV) uygulanır. Net prim üzerine ilgili vergi ve varsa fon kesintisi ilave edilir. Alınan primler brüt prim üzerinden tahsil edilir. Aralık 2010 yılında uygulanan BSMV oranı % 5’tir. Bunun dışında sigorta türüne göre örnek yangın sigortalarında BSMV dışında birde Yangın Sigorta Vergisi (YSV) alınır. YSV oranı da Aralık 2010 itibariyle % 10’dur. Hayat sigortaları uzun vade tasarruf imkânı yaratmaktadır. Bu kaynaklar ekonominin yatırım yapmasına yardımcı olur. Bu yüzdende hükümetler tarafından sistem teşvik edilir. Net prim üzerine ilave vergi uygulamak yerine vergi avantajları uygulanır. Sigortalı yatırmış olduğu primin bir bölümünü geri iade şeklinde alır. 2018 tarihi itibariyle hayat sigortalarında uygulanan vergi iadesi % 15’tir. Yani sigorta priminin % 15’i size devlet tarafından geri verilmektedir.