HAVA KERMA KALBRASYON YNTEM Doan Yaar Ph D
HAVA KERMA KALİBRASYON YÖNTEMİ Doğan Yaşar, Ph. D Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi Sekonder Standard Dozimetri Laboratuvarı dogan. yasar@taek. gov. tr IAEA Protokolleri XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya. TRS-277 Uygulamaları
Metroloji Ölçüm Ağı PSDLs BIPM SSDLs IAEA PSDLs SSDLs Users Hava KERMA Kalibrasyonu Users Users Users XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya Users 2
PSDL Dozimetri Sistemleri • Kalorimetri Yöntemi – – • • Hava KERMA Kalibrasyonu Grafit kalorimetrisi Su kalorimetrisi Kimyasal Dozimetri Yöntemi (Fricke Dozimetri) İyonometri Yöntemi XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 3
SSDL Dozimetri Sistemleri - İyonometri Yöntemi • SSDL Standart Sınıflaması – – – Sekonder standart (Referans Standart) Working standart Field standart Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 4
SSDL Etkinlikleri • SSDL Kuruluşu 1983 • IAEA/WHO Network üyesi • Kalibrasyonlarda TRS-277 ve TRS-398 doz protokolleri kullanılmakta • Uluslararası etkinlikleri; – SSDL ler arası TLD ile doz karşılaştırma çalışması, – İyon odası ile doz karşılaştırma çalışması Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 5
SSDL Etkinlikleri • Ulusal Hizmetleri; – Radyoterapi merkezleri için dozimetre kalibrasyon hizmeti – TLD ile doz karşılaştırma çalışması – Radyoterapi merkezleri arası doz karşılaştırma çalışmaları – Dozimetri konusunda teknik hizmetler – Kalite kontrol ölçümleri Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 6
Kalibrasyon Uygulamaları • Kalibrasyon Talebi – Kalibrasyon talepleri ilgili kuruluş tarafından www. taek. gov. tr adresinden temin edilecek olan “Tedavi Düzeyli Dozimetre Kalibrasyon İstek Formu” doldurulması gerekmektedir. • Dozimetre Kabulü Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 7
Kalibrasyon Öncesi Ön Testler Elektrometre ve iyon odası kararlılık testi • İyon odası elektrometreye bağlandıktan sonra sistem açılır • Yaklaşık 15 dk. , 1 saat ve 6 saat sonraki okumalar alınır. • 15 dk ve 6 saat sonraki okuma değişkenliği 1 saat sonraki değerin % 0. 5 ini geçmemesi gerekmektedir. Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 8
Kalibrasyon Öncesi Ön Testler Elektrometre ve iyon odası sızıntı testleri • Sızıntı < %0. 5 olmalı • Etüv’de 40 o. C de 24 saat bekletilmeli Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 9
Kalibrasyon Öncesi Ön Testler • İyon odasının atmosfere açıklık testi • Genelde iyon odaları atmosfere açık olarak üretilmektedir. • İyon odası nasıl muhafaza edilmeli? • Atmosfere açıklık deliği tozdan, kirden tıkanmamalı • Deliği tıkanmış bir iyon odası ile alınan okumalar hataya sebep olabilir mi? Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 10
Kalibrasyon Öncesi Ön Testler • Standart kontrol kaynağı ile iyon odasının doz okuma kararlılığı testi • Düşük aktiviteli Sr-90 standart kaynağı kullanılmakta, • Kalibrasyon öncesi ve sonrası okuma kararlılığı testi yapılmalı, • Kararlılık toleransı nedir? Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 11
Hava Kerma Kalibrasyonu • Dozimetrelerin hava KERMA kalibrasyonlarında IAEA TRS-277 protokolü uygulanmaktadır • TRS-277 yüksek enerjili fotonlar ve hatta elektron demeti için absorblanan doz elde edilmesinde bir iyon odasının kullanımı ile ilgili yöntemleri tanımlamaktadır. • Bu uygulama kodu Co-60 radyasyon demetinde belirli bir mesafedeki bir noktada hava kerma olarak NK faktörü ile iyon odalarının kalibrasyonunu esas almaktadır. Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 12
Hava Kerma Kalibrasyonu • Hava kerma kalibrasyonunda iki farklı yöntem uygulanmakta; • Yer değiştirme yöntemi • Uç uca yöntemi • SSDL de yer değiştirme yöntemi uygulanmaktadır Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 13
Hava Kerma Kalibrasyonu Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 14
Hava KERMA Kalibrasyonu Referans değerler ve karakteristikleri Kaynak-iyon odası mesafesi 100 cm İyon odası referans noktası 10 cm x 10 cm pozisyonundaki alan boyutu İyon odasının noktası referans İyon odasının referans noktası silindirik iyon odasının merkezi ekseni, Paralel yüzey iyon odasının ön penceresinin iç yüzeyi alınmaktadır. Ortam sıcaklığı 20 o. C Hava Basıncı 1013 mbar (101. 3 k. Pa) Rutubet % 50 Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 15
Atmosferik Şartların Etkisi • Working standart ve kullanıcı iyon odaları aynı geometride yerleştirildikten sonra her iki iyon odası için okumalar alınmaktadır. • Her iki iyon odası okumaları öncesi ve okumalar sonrası sıcaklık ve basınç okumaları alınmaktadır. Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 16
Atmosferik Şartların Etkisi • Hava basıncını doğru ölçen, kalibrasyonu yapılmış bir barometre gerekmektedir. – 10 mbar lık bir hatalı ölçüm kalibrasyonda % 1 hataya yol açmaktadır • Kaliteli ve kalibrasyonu yapılmış bir termometre gerekmekte, – 3 o. C lik bir hatalı ölçüm yine kalibrasyonda % 1 hataya yol açacaktır Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 17
Hava Kerma Kalibrasyon Katsayısı Hesabı • Working standart ile alınan okumaların ortalaması hesaplanmakta, – NK kalibrasyon katsayısı, sıcaklık-basınç düzeltme faktörü ile çarpılarak Kair, Qo hesaplanmaktadır. • Kullanıcı dozimetresi ile alınan okumaların ortalaması hesaplanmakta, • Sıcaklık-basınç düzeltme faktörü ile çarpılarak Mu, air hesaplanmaktadır. Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 18
Hava Kerma Kalibrasyon Katsayısı Hesabı • Kullanıcı dozimetresi kalibrasyon katsayısı ; Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 19
Havada Absorblanan Doz Hesabı • Hava kerma (NK) kalibrasyon katsayısından hareketle absorbanan doz faktörü hesabı, ND, air = NK(1 -g)kmkatt • g havadaki breamsstrahlung da sekonder elektron kayıplarının enerji kesri, • katt, att havadaki kalibrasyonlarda iyon odası duvarının zayıflatıcı etki için düzeltme faktörü, • km iyon odası duvar ve build up cap malzemesi hava eşdeğeri olmadığı için düzeltme faktörüdür. Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 20
Havada Absorblanan Doz Hesabı • Uygulama Koduna göre ölçümün efektif noktasında sudaki absorblanan doz: Dw(Peff) = Mu ND, air (Sw, air) Pu • Mu çevresel şartlar (sıcaklık, basınç ve rutubet) ile düzeltilmiş dozimetre okuması, • ND, air, iyon odasının havada absorblanan doz kalibrasyon katsayısı, • Sw, air, Co-60 radyasyon kalitesinde havada suyun durdurma gücü oranı, • Pu, sudaki ölçümler süresince iyon odası duvarının su eşdeğeri olmadığını hesaba katan radyasyon enerjisine göre değişen pertürbasyon katsayısıdır. Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 21
Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14 -17 2007 Antalya 22
- Slides: 22