HASTALIKLARIN SPASYAL ve TEMPORAL DAILIMI Spasyal dalm Hastalklarn

HASTALIKLARIN SPASYAL ve TEMPORAL DAĞILIMI Spasyal dağılım: Hastalıkların popülasyon bazındaki dağılımı Temporal dağılım: Hastalıkların zaman bazındaki dağılımı Hastalıkların Temporal Dağılımı Hastalıkların temporal dağılımı takvim zamanı üzerinden veya absolüt zamanda gösterilebilir. Hastalık sıklığının zaman içindeki dağılımı, dikkate alınan zaman boyutuna göre 3 başlık altında incelenir: 1 - Kısa süreli 2 - Periyodik 3 - Uzun süreli

HASTALIKLARIN SPASYAL ve TEMPORAL DAĞILIMI Kısa süreli dağılım: Aniden ortaya çıkan hastalıklar zaman boyutunda kısa bir zaman dilimine kümelenirler. Epidemiler, kısa süreli temporal dağılım gösterirler Periyodik (siklik) dağılım: Bazı hastalıkların sıklığı belirli zaman periyotlarında düzenli olarak artar ve azalır, yani zaman içinde dalgalanma gösterir. Bu dalgalanmaların görüldüğü sikluslar hastalığa göre mevsimlik ve yıllık olabilir Mevsimsel dağılım Vektörle bulaşan hastalıkların yaz aylarında daha fazla görülmesi Sığırlarda IBK hastalığının yaz aylarında daha sık görülmesi Afrika’da sığır vebasının kuru mevsimlerde daha sık görülmesi Mantar infeksiyonlarının kışın daha yüksek oranda görülmesi Abortif infeksiyonlar ve neonatal septisemiler Sığırlarda hipomagnezeminin bahar aylarında daha sık oluşması

HASTALIKLARIN SPASYAL ve TEMPORAL DAĞILIMI Yıllık dağılım Şehirlerde köpeklerin Distemper hastalığı ve koyunların campylobacter infeksiyonları, 2 -3 yıllık periyodlarda artış gösterir Uzun süreli (seküler) dağılım: Uzun süreler boyunca hastalık sıklığında meydana gelen değişikliklerdir. Hastalıkların seküler dağılımları, geçmişte tutulan kayıtlardan elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi (retrospektif araştırma) ile hesaplanır Türkiye’de son 50 yıl içinde tüberküloz, kuduz ve ruam gibi hastalıkların sıklığında azalma meydana gelmiştir ABD’de 1945 -1875 yılları arasında köpeklerdeki kuduz vakaları azalırken, yabani hayvanlarda artmıştır Son yıllarda kanser ve solunum sistemi infeksiyonlarında kademeli bir artış meydana gelmiştir

HASTALIKLARIN SPASYAL ve TEMPORAL DAĞILIMI Hastalıkların seküler dağılımındaki değişikliklerin nedenleri mantıklı varsayımlarla açıklanabilir Kanser ve solunum sistemi infeksiyonlarındaki artış, çevre kirlenmesine bağlanabilir Bazı infeksiyöz hastalıkların sıklığında görülen azalma, aşılamalar ve hastalık eradikasyon programları ile ilişkili görünmektedir İnfeksiyöz etkenlerin virülenslerindeki değişiklikler, uzun vadede hastalıkların seküler dağılımlarına etki eder Teşhis yöntemlerinde son yıllarda meydana gelen gelişmeler, daha önce teşhis edilemeyen veya yanlış tanımlanan birçok hastalığın ortaya çıkarılmasına neden olmuştur (enterik campylobacter infeksiyonları, Lyme hastalığı) Absolüt zamanda hastalık dağılımı

HASTALIKLARIN SPASYAL ve TEMPORAL DAĞILIMI Hastalıkların Spasyal Dağılımı - Hastalıkların spasyal dağılımını etkileyen faktörler arasında popülasyon yapısı, bulaşma yolları ve ekolojik faktörler yer alır - Bir hastalığın bir bölgede görülebilmesi için, orada duyarlı hayvan popülasyonunun, hastalık vektörlerle taşınıyorsa vektörün bulunması gerekir - Temasla geçen bir epideminin oluşabilmesi için duyarlı hayvan sayısının belirli bir yoğunlukta olması gerekir - Epideminin oluşabilmesi için gerekli olan minimum hayvan yoğunluğuna eşik düzeyi denir ve bu yoğunluk Kendal eşik teoremi ile belirlenir - Köpeklerde parvovirus epidemisinin oluşabilmesi için km 2 en az 12 hayvanın bulunması gerekir

EKOLOJİK YAKLAŞIM Hayvanların ve bitkilerin yaşadıkları çevre ilişkilerini inceleyen bilim dalına ekoloji denir Popülasyonlarda hastalıklar üzerinde çalışırken konakçı ve etkenin çevre ilişkisinin bilinmesi gerekir Bu ilişkiler hastalıkların görülme zamanlarını ve görüldüğü yerleri belirler Bir bölgenin iklimi, o bölgede yaşayan hayvanların ve hastalık etkenlerinin yaşamını veya bitkilerin yaşamını dolayısıyla bitki ile beslenen vektörlerin yaşamını etkiler Hayvanların mineral ve iz elementleri gıdalardan elde edebilmesi, o bölgede bulunan bitki örtüsü ve toprak yapısına bağlıdır