HARZM GZEM KSE AYSMA AIK AYE UZUN Harezmi

HARİZMİ GİZEM KÖSE AYSİMA AŞIK AYŞE UZUN

• Harezmi 8. ve 9. yüzyılda yaşamıştır • Müslüman matematik coğrafya ve astronomi alimidir. • Milliyeti Farstır. (bazı sitelerde Türk kökenli denilebilir. ) • X bilinmeyenini ilk kez kullanmıştır. • Cebir *sözcüğünü ilk kez kullanmıştır. • İlk kez sıfır rakamını kullanmıştır. Cebir*=parçalanmış veya birleşmesi gereken parçalar anlamına gelir.

HARİZMİ Tam adı Ebû Ca’fer Muhammed bin Mûsa el- Hârizmî’dir. Matematik, coğrafya , gökbilim ve algoritma alanında çalışmalar yapmıştır.

ALGORİTMA v Algoritma, belli bir problemi çözmek veya belirli bir amaca ulaşmak için tasarlanan yoldur.

HARİZMİ’NİN HAYATI v Ebu Abdullah Muhammed bin El-Harezmi 780 yılında Özbekistan'ın Harezm vilayetinde dünyaya gelmiştir. v Horasan bölgesinde bulunan Harezm’de temel eğitimini alan Harezmi, gençliğinin ilk yıllarında Bağdat'taki ileri bilim atmosferinin varlığını öğrenir.

DEVAM EDELİM v İlmî konulara meraklı olan Harezmi bu konularda çalışma idealini gerçekleştirmek için Bağdat'a gelir ve yerleşir. v Devrinde bilginleri himayesi ile meşhur olan Abbasi halifesi Mem'un Harezmi'deki ilim kabiliyetinden haberdar olunca onu kendisi tarafından antik Mısır, Mezopotamya, Yunan ve Hint medeniyetlerine ait eserlerle zenginleştirilmiş Bağdat Saray Kütüphanesi'nin idaresinde görevlendirilir.

CEBİR ALANINDA HARİZMİ v. Cebir sözcüğü de Harezmi'nin "El’Kitab’ül-Muhtasar fi Hısab’il Cebri ve’l. Mukabele” (Cebir ve Denklem Hesabı Üzerine Özet Kitap) adlı eserinden gelmektedir. Bu eser aynı zamanda doğu ve batının ilk müstakil cebir kitabı olma özelliğini taşımaktadır.

v Matematik alanındaki çalışmaları cebirin temelini oluşturmuştur. Bir dönem bulunduğu Hindistan’da sayıları ifade etmek için harfler ya da heceler yerine basamaklı sayı sisteminin kullanıldığını saptamıştır. v. Harezmî'nin bu konuda yazdığı kitabın Algoritmi de numero Indorum adıyla Latince'ye tercüme edilmesi sonucu, sembollerden oluşan bu sistem ve sıfır, 12. yüzyılda batı dünyasına sunulmuştur.

Harezmi sıfır rakamını ve x bilinmeyenini kullanan ilk kişidir. v Hesab-ül Cebir vel-Mukabele adlı kitabı, matematik tarihinde, birinci ve ikinci dereceden denklemlerin sistematik çözümlerinin yer aldığı ilk eserdir. Bu nedenle Harezmî (Diophantus ile birlikte) "cebirin babası" olarak da bilinir. İngilizce'deki "algebra" ve bunun Türkçe'deki karşılığı olan "cebir" sözcüğü, Harezmî'nin kitabındaki ikinci dereceden denklemleri çözme yöntemlerinden biri olan "elcebr"den gelmektedir.

ESERLERİ Bu eserler Hârizmi’nin El- Kitab'ul Muhtasar fi'l Hesab'il Cebri ve'l Mukabelematik alanındaki eserleridir. Cebirin temelini Kitab al-Muhtasar fil Hisab el-Hind oluşturmuşlardır. El-Mesahat

ast Bu kİ ron tap om lar İ İle Ha İlg rİzm İlİ e î’n ser İn lerİ dİr. ESERLERİ • Zîc-ul Harezmî • Kitab al-Amal bi'l Usturlab • Kitab'ul Ruhname

y f a r ğ ESERLERİ o C e l i a. r i d i l i ilg Kitab surat al-arz

ESERLERİ • Kitab'ul Tarih Tar r. İ d İ l gİ l İ e l İh İ

EK OLARAK Kitab fil-Hisab: Kitabu Cedavil-in-Nücûm ve Harekatiha Kitabun fil coğrafya

v. Kitabün fil-Hisab vel-Hendese vel-Mûsiki, v. Kitabun fit-Tarikati Marifet-il-Vakt bi Vesatat-iş-Şems, v. Sun-il-Usturlab,

v Kitabun fil-Cemivet-Tarh, v Kitabu-Sûret-il-Erdi ve Coğrafiyyetiha, v Kitab-ül-Macisti, v Kitabu Zic-il-Harezmi, v Kitabu Takvim-il-Büldan

BİRAZ DAHA BİLGİ v Yeryüzünün çapına ait hesaplarını Kitâbu Sûreti’l-Arz adlı kitabında topladı. Bu eserde, Nil Nehri’nin kaynağını açıklayan Harezmî, Batlamyus’un astronomik cetvellerini de düzeltti. Güneş ve ay tutulmasına dair incelemelerini topladığı Zîcü’l-Harezmî adlı eserinde ise, astronomi için gerekli trigonometri bilgi ve cetvellerini de verdi.

• Coğrafya kitabı tamamen önemli yerlerin BİLİMSEL ALANDA YAPTIKLARI enlem ve boylamlarının listesinden ibarettir ve şehirler, dağlar, denizler, akarsular, adalar vb. yerlerin koordinatlarını bir tablo halinde verir. v Harezmi Coğrafya alanında Ptolemaios’un Co ğrafya adlı yapıtını Arapça’ya çevirmiş ve bu sayede matematiksel coğrafya bilgilerinin İslam dünyasına giri şini sağlamıştır. Hârezmî’nin • Bu tablolar incelendiğinde, Ptolemaios gibi Yer’i ekvatordan kuzeye doğru yedi iklime, yani yedi enlem bölgesine ayırdığı ve enlemleri bu esasa göre verdiği görülür.

DEVAM EDELİM vİlk bölüm kentleri, ikinci bölüm dağları, üçüncü bölüm denizleri, dördünü bölüm adaları, beşinci bölüm çeşitli coğrafi bölgelerin belli başlı noktalarını, altıncı bölüm akarsuları içerir.

BUNU BİLİYOR MUYDUNUZ? v. Harizmi kitabını yazarken, bilinmeyen için “şey” sözcüğünü kullanmıştı. İspanyolca’ya “xay” olarak çevrilen “şey” kelimesi, zamanla değişerek, matematikteki ünlü “x” kavramına dönüştü.

v. Harezmî, 850 y. Il. Inda BaĞdat’ta vefat etti. Üç oĞlu olup, hepsi de matematik ilmi üzerinde ciddi çal. IŞmalarıyla tanınır.

İZLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ