Hareketli Blml Protezlerde Karlan Sorunlar Prof Dr PELN
Hareketli Bölümlü Protezlerde Karşılan Sorunlar Prof. Dr. PELİN ÖZKAN
Laboratuvardan gelen ve su içinde muhafaza edilmekte olan protez, hekim tarafından öncelikle büyüteç altında incelenir. Ölçü yüzeyindeki ufak akrilik çıkıntılar ve kroşe kollarına taşan akrilik madde alınır. İskelet bölümlü protezlerin hasta ağızına ilk takılışları sırasında önemli bir sorunla karşılaşılmaz. Bölümlü klasik ‘akrilik’ protezlerin ağıza yerleştirilmeleri sırasında ise büyük güçlükler ortaya çıkabilir. Bu tür protezlerde, labaratuvarda modeldeki destek diş ve doku undercut’larının sadece dikey giriş yoluna göre bloke edilmesi, retantif kroşe kollarının buna göre düzenlenmesi ve lingual taraftaki kaide plağı sınırının ekvator hattına kadar yükseltilerek şekillendirilmesi sayesinde sorunlar çözümlenmiş olur.
Ø Protezin ağıza yerleştirilirken zorlama yapılmamalı ve ağız aynası ile engelleyen kısımların görülmesine çalışılmalıdır. Bu kısımlar gözle görülemiyorsa doku yüzeyine özel mum veya patlar ‘disclosing wax’ veya ‘pressure indicating paste’ uygulanarak protez yerine yerleştirilmeye çalışılır. Protez ağızdan çıkarılır ve aşınmış olan yüzeyler möllenerek aşındırılır. Bu işlem birkaç kez tekrarlanabilir.
Ağıza tam olarak yerleşen protezde aşağıdaki kontroller yapılır. 1 - Genel stabilite kontrolleri yapılır. Sırasıyla ön, arka, sağ ve sol taraflardan basınç uygulanır. Bu basınçlar karşısında protezin yerinden oynamaması gerekir. 2 - Metal iskeletin çeşitli parçalarının dişlerle olan ilişkileri gözden geçirilir.
3 - Özellikle Kennedy 1. sınıf bölümlü protezlerde çevre dokularına fonksiyonel hareketler yaptırılarak akrilik kenarların bu hareketlerden etkilenip etkilenmediğine bakılır. 4 - Okluzyon ve artikülasyon kontrol edilir. 5 - Protezin estetiği kontrol edilir. 6 - Protezin nasıl takılıp çıkartılacağı hastaya öğretilir
Protezin kullanılmasını öğrenme süresinin uzun veya kısa olması, aşağıdaki faktörlere bağlıdır: a) protezin planlanmasına b) protezin iyi yapılmasına, c) hastanın yaşına ve uyum yeteneğine, d) hastanın kararlılığına
Protezlerin kullanılmasına ilişkin talimatlar: Eğer bölümlü protez mukoza destekli ise hastalara, protezlerinden tam bir etkinlik ümit etmemeleri söylenir. Protezi destekleyen dokular ağrılı ve iltihaplı olduğunda protez kullanılmamalı ve hekime gelmeden 24 saat önce yeniden ağıza yerleştirilerek kullanılmalıdır. Ön dişlerle ısırma yapmamalı, ufak lokmalarla iki taraflı yemeli ve dudaklar kapalı olarak yemelidir.
Fonasyonu bozulabilir, bu durumun geçici olduğu söylenmelidir. Gece yatarken protezlerini çıkarmalı ve su içerisinde muhafaza etmelidir. Bu amaçla protez temizleyici solüsyon kullanılmalıdır. Metal unsurlar bulunan iskelet protezlerde hipokloritli’li solusyonlar uygulanmaz. Alkalin perborat veya perkarbonat esaslı temizleyiciler önerilebilir. Her yemekten sonra doğal dişleri özenle temizlemeli, gerekirse disclosing tabletlerden yararlanmalıdır. Günümüzde en yaygın olarak alkalik peroksitler kullanılmaktadır. Ancak alkalik peroksit solüsyonları rutin protez temizliği için kullanılmaları durumunda, akrilik ve metal yapılarda olumsuz sonuçların ortaya çıkabileceği belirtilir. bu tür maddelerin uygulama süresi 15 dk olarak belirtilmiştir.
Alkalik hipokloritler, rutin olarak kullanıldıklarında metal protezlerde korozyona, akrilik protezlerde ise ağarmaya neden olur. Ø Akrilik protezlerde fırçalamaya ek olarak, ağartma ve bakterisid-fungusid özelliği nedeniyle alkalik hipokloritlerin, ağartma ve steril etme özellikleri nedeniyle köpüren alkalik peroksit tabletlerin de zaman uygulanması yararlı olacaktır (sirkeli su da kullanılabilir. ) Ø
Hasta şikayetleri: 1 - Ağrı: Ø Protez kaide plağı kenarlarının sebep olduğu ağrı. Ø Alveol kretlerinin tepe kısımlarında meydana gelen vurukların sebep olduğu ağrı. Ø Doğal dişlerin kendilerinde veya çevrelerinde meydana gelen ağrı. Ø Dil veya yanağın ısırılmasu sonucu meydana gelen ağrı
2. Protezin hareket etmesi. Ø Kennedy 1. sınıf bölümlü protez vakaları Ø Okluzyon ve artikülasyon hataları Ø Kroşe uçlarının yeterli derinlikteki undercut içine yerleştirilmemesi Ø Akrilik kaide plaklarının kenar uzunluğu Ø Yapay dişler linguale dizilmişlerse Ø Kroşesiz, ajusteli geçici protezler
3 - Yemek sırasında karşılan güçlükler. Yemek yerken protezin hareket etmesinin yanı sıra ortaya çıkabilecek diğer güçlükler yemeklerin yeterince çiğnenememesi, protezin altına yemek artıklarının kaçması veya protezle doğal dişler arasına yemek parçalarının sıkışmasıdır. 4 - Konuşma bozuklukları. Retansiyonun yeterli olmaması, dikey boyutun normalden yüksek olması, azı dişlerinin buccolingual boyutlarının fazla olması ve aşağı yukarı yönde yanlış yerde bulunması konuşma bozukluklarına sebep olabilir.
5 - Yapay dişlerin ses çıkarması: Dikey boyutun normalden yüksek alınması, porselen dişler kullanılması ve alt protezin retansiyonunun az olması veya bir tarafın önce temas etmesi şeklinde okluzal uyumsuzlukların bulunması bu tür şikayete sebep olabilir. 6 - Metal tadı: Genellikle menopoz durumu veya hastanın sinirli bir tip olması bu tür şikayetlere yol açar.
7 - Mide bulantısı: Protez titreşim hattında dokulara sıkıca temas etmeli ve kaide plağı bu bölgede ince olmalıdır. 8 - Aşırı tükürük salgısı: Ağıza yabancı bir cisim girmesiyle bazı vakalarda tükrük bezleri uyarılabilir. Bazı vakalarda ise tükrük salgısı azalabilir. Ağız kuruluğu, protez kaide plağı altında özel jeller kullanılarak giderilebilir.
9 - Yanma hissi: Psikonörotik bir belirti olan yanma hissinin, menopoz ve menopoz sonrası dönemle büyük ilgisi vardır. 10 - Görünüş
Hareketli Protezlerin Neden Olduğu Ağız İçi Lezyonları: 1. Protez kenarlarının sebep olduğu lezyonlar: Ø Travmatik ülserler Ø İrritasyonel protez hiperplazisi 2. Protezin bazal kaidesi tarafından oluşturulan irritatif lezyonlar: Ø Travmatik ülserler Ø Papiller hiperplazi Ø Protezlerin neden olduğu ağrılı ağız (DSM) Ø Temas stomatiti Ø Lökoplazi 3. Protez tarafından şiddetlendirilen ağız lezyonları (deskuamatif stomatit) 4. Stomatite yardımcı olan faktörler Ø Kontrol edilemeyen diabet Ø Xerostomia Ø Beslenme bozuklukları Ø Psikolojik nedenler
1 - Protez kenarlarının sebep olduğu lezyonlar: Ø Travmatik ülserler: Genelde protez kenarlarında yer alır ve sıklıkla görülür. Protez kenarlarının uzunluğu en önemli faktördür. Tedavi amacıyla uzun kenarlar kısaltılır, keskin ve pürüzlü yüzeyler düzgünleştirilir. Hastaya protezini bir süre kullanmaması söylenir. Ø İrritasyonel protez hiperplazisi (epulis fissuratum): genellikle lokalize oldukları bölge, alt ve üst çenedeki labial vestibüllerdir. Hasta genelde ağrı veya rahatsızlık duymaz. Tedavisinde; erken vakalarda etyolojik faktör ortadan kaldırılır. İleri vakalarda cerrahi müdahele gerekebilir.
2. Protezin bazal kaidesi tarafından oluşturulan irritatif lezyonlar: Ø Travmatik ülserler: protezin sentrik ilişkisinin sentrik okluzyon ile uyumlu olmadığı durumlarda protezin fonksiyonel hareketler karşısında oynaması nedeniyle oluşur. Tedavisinde protez kaidesindeki pürüzlü yüzeyler ve aşırı basınç uygulayan bölgeler düzeltilir, okluzal uyumsuzluk ortadan kaldırılır. Ø Papiller hiperplazi: Üst protezin altında, damakta görülen, klinik olarak hiperemik çilek veya çakıl taşı görünümündeki nodüller veya kabarmalarla ilişkilidir.
Ø Protezlerin neden olduğu ağrılı ağız(DSM): Daha çok üst damakta görülür. etyolojik faktörler 3 sınıfta toplanır: 1 -Sistemik faktörler 2 -mekanik faktörler 3 -psikosomatik faktörler Tedavisi protezlerin az kullanılması ve geceleri ağızdan çıkarılmasıdır. Aynı zamanda protezin yenilenmesi veya beslenmesi düşünülmelidir. Nistatin gibi antifungal ilaçların yanısıra A, B ve D vitaminleride verilebilir.
Ø Temas stomatiti: Bu tür lezyon protezin bazal oturma sahasında kırmızılık ve yanma hissi ile karakterizedir. Otopolimerizan akrilikler kullanılmalı alerji testleride yaptırılmalıdır. Ø Lökoplazi: Bu tür lezyonlar beyaz keratinize sahalarla karakterize olup malign hale dönüşebilir. Tedavisinde hastasigara, çok sıcak besinler ve kuvvetli ağız temizleyicilerinden kaçınmalıdır.
3 -Protez tarafından şiddetlendirilen ağız lezyonları (deskuamatif stomatit): Bu tür vakalarda epitelin parça deskuamasyonu ve kaybı söz konusu olup dokunun rengi parlak kırmızıdır.
4. Stomatite yardımcı olan faktörler l Kontrol edilemeyen diabet Kret rezorpsiyonu çok hızlanır. l Xerostomia: Kret kuruyarak pürtüklü bir görünüm alır ve üzerinde çatlaklar meydana gelir. l Beslenme bozuklukları: Protein azlığına bağlı olarak doku toleransı azalmıştır: l Psikolojik nedenler: Hekime gitmekten kaçan hastalar protezin ağız dokularında meydana getireceği şikayetlere katlanırlar.
- Slides: 22