Handicap armoede en sociale uitsluiting Prof dr Koen

Handicap, armoede en sociale uitsluiting Prof. dr. Koen Hermans LUCAS / Ce. SO KU leuven

Handicap en armoede : gescheiden werelden ? • Handicap-onderzoek: • Van medisch naar sociaal model • VN-Verdrag : sociaal-culturele, economische en politieke participatie • Disability studies • Gezondheidsenquete • Armoede-onderzoek : • Klassieke risicofactoren • Wel relatie armoede – gezondheid • SILC

Beleidsmatig • In cash or in kind ? • Diensten : zorg / activering / sociale voordelen / hulpmiddelen • In cash: compensatiebeleid en financiële incentives • Verschuiving van diensten naar cash? • Integratietegemoetkoming : compensatie voor exta kost • Prijs van de liefde • Prijs van de arbeid • Spanning tussen compensatie en middelgetoetst karakter

Opzet van het boek • Opzet van het boek : • Beleidsmatige en wetenschappelijke definities • Armoede • Tewerkstelling • Uitkeringen • Discriminatie • Niet-gebruik • Gezinnen met een handicap

Vertrekpunt van het hoofdstuk • Relatie tussen armoede en handicap : beperkt onderzocht • Armoede-onderzoek : wel ziekte, minder handicap • Beleidsmatig : handicap • Zorg- en ondersteuningsbeleid (in kind) • Compensatiebeleid (in cash) • Klassieke armoedemaat onderschat armoederisico bij Pm. H : extra kost

Overzicht • Van income naar outcome (deprivatie en maatschappelijke participatie • Standard of living benadering • Armoederisico bij Pm. H • SOL-benadering toegepast op SILC-data • IVT/IT als kwetsbare groep • Onderbescherming: niet gebruik van rechten • Conclusies

Armoede en sociale uitsluiting • AROPE: • Armoederisico • Materiële deprivatie • Huishouden met lage arbeidsintensiteit • Levitas (2007): • Social exclusion is a complex and multi-dimensional process. It involves the lack or denial of resources, rights, goods and services, and the inability to participate in the normal relationships and activities, available to the majority of people in a society, whether in economic, social, cultural or political arenas. It affects both the quality of life of individuals and the equity and cohesion of society as a whole.

VN Conventie: • Economische participatie (inclusief sociale bescherming) • Sociaal-culturele participatie • Politieke participatie

De kost van de handicap • Onderzoeksbenaderingen: • Subjectieve methode • Budgetstandaard method • Standard of living benadering

Armoederisico • EU SILC • Ruime definitie van handicap op basis van zelfrapportering over beperkingen bij activiteiten • actieve leeftijd • Oudere leeftijd • Beperking : personen in een collectief huishouden

Actieve leeftijd: armoederisico 2007 2011 2016 EU (current composition) : : 21, 2 15, 0 23, 3 15, 6 EU (before the accession of Croatia) 20, 1 14, 1 21, 1 15, 0 23, 3 15, 6 Belgium 21, 6 11, 0 20, 5 11, 5 24, 7 12, 8 Bulgaria 40, 0 19, 6 26, 6 17, 6 32, 0 20, 3 Czechia 13, 0 8, 6 13, 7 9, 2 17, 7 8, 1 Denmark 13, 1 10, 5 12, 8 13, 1 16, 5 12, 4 Germany 20, 3 13, 3 24, 8 12, 0 30, 8 14, 3 Estonia 26, 7 13, 3 27, 3 15, 5 28, 1 14, 1 Ireland 28, 4 12, 9 19, 5 14, 8 32, 1 : Greece 26, 8 18, 1 28, 7 19, 3 26, 7 22, 3 Spain 22, 2 15, 8 25, 2 20, 8 27, 8 22, 7 France 16, 7 11, 5 19, 0 12, 1 16, 8 12, 9 Croatia : : 29, 8 17, 9 25, 2 15, 5 Italy 21, 7 17, 0 21, 4 18, 5 23, 5 : Cyprus 17, 6 9, 1 15, 2 10, 9 20, 2 14, 6 Latvia 27, 9 15, 2 26, 9 18, 7 27, 0 14, 6 Lithuania 23, 7 14, 5 23, 9 20, 2 33, 2 16, 4 Luxembourg 18, 1 11, 8 18, 0 12, 8 22, 1 : Hungary 13, 9 11, 4 18, 6 12, 9 21, 2 13, 4 Malta 22, 0 12, 3 17, 1 13, 2 29, 1 12, 0 Netherlands 12, 6 8, 1 12, 0 10, 5 17, 2 11, 8 Austria 15, 2 9, 6 16, 7 9, 4 16, 6 12, 4 Poland 20, 9 16, 9 22, 9 16, 3 24, 9 16, 6 Portugal 25, 6 12, 9 23, 5 14, 9 26, 3 16, 3 Romania 24, 3 21, 1 21, 5 23, 2 23, 9 Slovenia 14, 6 8, 7 14, 5 10, 5 15, 9 12, 8 Slovakia 11, 5 9, 5 14, 2 12, 1 13, 8 11, 6 Finland 15, 9 10, 8 15, 9 11, 6 15, 4 10, 8 Sweden 9, 3 10, 4 16, 3 12, 4 25, 0 14, 5 United Kingdom 23, 5 13, 8 20, 2 13, 2 21, 8 13, 3 Iceland 9, 5 8, 5 9, 9 9, 3 9, 7 : Norway 11, 0 12, 3 12, 9 10, 5 17, 1 12, 2 Switzerland 13, 7 10, 4 17, 3 9, 6 13, 2 9, 7 Montenegro : : : Former Yugoslav Republic of Macedonia : : 32, 8 25, 7 28, 4 : Serbia : : 33, 9 25, 6 Turkey 28, 7 19, 3 : : • 21, 6 % 24, 7 • Relatief hoog risico in vergelijking met buurlanden • Duitsland en Denemarken verslechterd • Relatief grote kloof met en zonder beperking

Ouderen : armoederisico GEO/TIME 2007 2011 2016 European Union (current composition) : : 16, 9 14, 2 16, 3 12, 8 European Union (before the accession of Croatia) 20, 7 17, 7 16, 7 14, 1 16, 1 12, 7 Belgium 26, 4 20, 2 24, 2 16, 5 18, 2 13, 1 Bulgaria 25, 9 23, 9 33, 0 29, 8 30, 0 22, 3 Czechia 7, 5 3, 9 8, 9 5, 7 10, 6 8, 3 Denmark 18, 7 17, 3 18, 5 14, 9 9, 5 8, 3 Germany (until 1990 former territory of the FRG) 18, 3 14, 9 14, 4 10, 3 19, 7 15, 4 Estonia 34, 0 31, 1 15, 1 8, 9 43, 2 34, 6 Ireland 33, 3 24, 3 12, 1 10, 3 15, 7 : Greece 28, 0 18, 7 25, 5 21, 3 13, 5 10, 5 Spain 28, 1 24, 3 21, 7 17, 1 15, 6 10, 4 France 15, 3 10, 7 11, 4 7, 1 9, 8 5, 8 Croatia : : 41, 1 22, 7 30, 4 17, 7 Italy 23, 6 18, 8 14, 5 16, 7 : Cyprus 59, 2 40, 8 40, 6 27, 3 24, 8 15, 5 Latvia 38, 7 29, 2 9, 3 8, 5 41, 1 30, 6 Lithuania 31, 8 26, 0 9, 3 10, 1 30, 5 22, 8 Luxembourg 11, 9 3, 3 4, 8 4, 5 9, 9 : Hungary 6, 7 4, 9 5, 1 3, 3 7, 3 5, 6 Malta 23, 5 18, 3 16, 7 18, 1 22, 6 25, 0 Netherlands 10, 1 10, 0 5, 6 6, 9 10, 6 8, 6 Austria 15, 9 11, 4 18, 2 13, 1 15, 3 10, 0 Poland 8, 3 7, 1 15, 9 14, 0 15, 7 10, 7 Portugal 27, 6 21, 2 24, 1 12, 8 20, 3 14, 6 Romania 33, 3 28, 0 15, 1 11, 7 20, 3 16, 8 Slovenia 24, 0 15, 0 24, 2 15, 9 21, 1 13, 2 Slovakia 8, 7 6, 9 6, 5 5, 0 5, 4 6, 2 Finland 25, 8 19, 3 22, 5 14, 6 15, 3 9, 4 Sweden 10, 1 9, 6 20, 7 17, 0 23, 9 13, 9 United Kingdom 27, 0 26, 4 20, 9 22, 3 16, 9 17, 3 Iceland 18, 8 14, 2 3, 5 4, 2 7, 0 : Norway 18, 4 12, 0 12, 7 10, 0 15, 4 7, 3 Switzerland 26, 6 23, 6 29, 4 26, 4 28, 6 22, 4 Montenegro : : : Former Yugoslav Republic of Macedonia, the : : 24, 0 18, 9 14, 4 : Serbia : : 25, 3 15, 1 Turkey 23, 8 14, 5 : : • 18, 2 % in 2016 • Opvallende daling sinds 2007 • Kloof : opvallend kleiner (5 %) • Nederland, Frankrijk, Denemarken doen het opvallend beter

Conclusies • Verslechtering op actieve leeftijd • Verbetering bij ouderen • Cijfers volgen algemene trend armoedecijfers • Buurlanden doen het voor beide groepen opvallend beter

SOL-benadering • Louter groep zware beperkinge • Ongeveer 1000 euro per maand • Kost stijgt in functie van sociale uitgaven en GDP

IVT/IT als kwetsbare groep • Handilab-studie (2012) • 40 % inkomen onder de Europese armoedegrens • Hoge uitgaven voor gezondheidszorg (250 euro per maand)

Relatieve extra kost van handicap

Maatschappelijke participatie Frequentie deelname aan socio-culturele activiteiten in de afgelopen 12 maanden (in %, N=1084) 57 restaurant 24 55 café of taverne 13 9 8 10 23 87 sportevenement of sportwedstrijd 6 89 museum of tentoonstelling 12 80 film in de cinema 0% 20% 15 40% Nooit 1 tot 3 keer 6 8 83 theater, concert, opera, ballet dansvoorstelling 2 60% 4 tot 6 keer meer dan 7 keer 80% 2 1 3 2 2 2 100% 120%

Onderbescherming : toegang tot sociale rechten • Factoren die bijdragen aan niet-gebruik : • Beleidsniveau • Uitvoeringsniveau • Niveau van aanvrager • Complexiteit van regelgeving en toetsen van zelfredzaamheid • Outreachend en pro-actief werken als antwoord

Besluit • Armoede bij personen met handicap : niet populair bij beleid en • Armoederisico neemt duidelijk af bij ouderen • Armoederisico vooral op actieve leeftijd verontrustend • Kloof is dezelfde gebleven • Fundamenteel debat nodig over IVT en IT (en relatie met beleid van gemeenschappen) • Toegankelijkheid van systeem van tegemoetkomingen