Hacettepe niversitesi Bilgisayar ve retim teknolojileri blm BT

Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar ve öğretim teknoloıjileri bölümü BTÖ 315 - Bilimsel Araştırma Yöntemleri Gözlem ve Görüşme Yrd. Doç. Dr Hakan TÜZÜN Hazırlayanlar Ayşe KARAGÜLLE Ayşe KARAPINAR Cemile POLAT Hacer ÖZTÜRK Özge ÇİMEN Sezgin ALTINKAYA 1

Etkinlik Zamanı

GÖZLEM • Gözlem: Araştırmada ihtiyaç duyulan verilerin insan, toplum ya da doğa gibi hedeflere odaklanılarak çıplak gözle ya da bir araç kullanılarak izlenmesi suretiyle, toplanması sürecini tanımlar. 3

GÖZLEM-2 Gözlem yönteminin avantajları • Sözel olmayan davranışların da gözlemlenmesi. • Doğal ortamda gözlemlenmesi, yapaylık unsurlarının diğer yöntemlere göre daha az olması. • Zaman sınırının olmaması gibi 4

GÖZLEM-3 Yöntemin başlıca dezavantajları • • • Gözlemcinin etkisinin diğer yöntemlere göre daha fazla olması, Zaman kaybının yaşanması, Gözlemin kontrol edilmesinin güç olması, Gözleme ilişkin verilerin sayısallaştırılması, Örneklemin sınırlı sayıda olması ifade edilebilir. 5

GÖZLEMİN SINIFLANDIRILMASI Gözlem yöntemi, bilgi toplamak için gözlemin önceden • Yapılandırılma durumu • Katılımcı rolü gibi iki farklı ölçüte göre sınıflandırılmaktadır. 6

YAPILANDIRILMA DURUMU Yapılandırılmış Gözlem Yapılandırılmamış Gözlem 7

KATILIMCI ROLÜ Gözlem durumundaki gözlemcinin bir rol üstlenmesi ve bu rolde katılımın ne kadar olacağın belli olmasını içeren bir yöntemdir. • • • Katılımcı Gözlem Tam katılımcı Gözlemci olarak katılımcı Katılımcı olunmayan gözlem Katılımcı olarak gözlemci Etkisiz gözlemci 8

Katılımcı Gözlemin Aşamaları • Başlangıç: Gözleme başlamadan önce en önemli çalışma araştırma sorularından "nasıl", "ne" ve "niçin" soruları arasında ayrım yapmaktır. • Bilgi toplama: Bilgi veren kişilerin anlattıkları toplanır. • Katılımcı gözlemin kaydedilmesi: Katılımcı gözlemde gözlemlerin kaydedilmesinde farklı yöntemler kullanmak mümkündür, içlerinde en çok tercih edilen yöntem ise not almadır. 9

Katılımcı Gözlemde Oluşabilecek Önyargılar Seçici dikkat: Katılımcı gözlemde temel amaç, dikkati yaygın ve eşit miktarda dağıtmak için çaba içinde olunmalıdır. Seçici kodlama: Beklentiler kaçınılmaz olarak görülenlere renk katar ve karşılığında bunun kodlanmasını ve yorumlanmasını etkiler. Seçici bellek: Bir anlatım bilgisinin yazılması için olaydan sonra ne kadar uzun sure beklenirse doğruluk ve tamlık açısından bu bilgiler o kadar zayıf olacaktır. Kişilerarası etkenler: Katılımcı gözlemin ilk aşamasında bazı grup Üyeleri iletişim kurulabilir. 10

Kodlama Sistemi Kodlama, bilgi toplama amacıyla kullanılması ve gözlemin yapılandırılması için önemli bir araçtır. Kodlama sistemini oluştururken çok geniş bir çerçevede bakmak mümkündür. Araştırmacılara örnek teşkil etmesi amacıyla aşağıdaki sınıflandırma verilmiştir: • • Sözlü olmadan davranışlar Uzamsal (Spatlal) davranışlar Dilbililimsel dışındaki (Extra-lingu. Jstic) davranışlar Dilbilimsel (Linguistic) davranışlar 11

Kodlama Sistemi-2 Kodlama sistemini oluştururken kontrol listelerinden yararlanılmakta ve kaydedilmedi istenen davranışlardan kategoriler oluşturularak kullanılmaktadır. Bu kategorilerin araştırma sorusunu cevaplama için anlamlı olması ve gözlenebilmesi hedeflenmelidir 12

GÖRÜŞME • Görüşme, en az iki kişi arasında sözlü olarak sürdürülen bir iletişim sürecidir. • Görüşme, oldukça esnek bir araştırma aracıdır. Bu araç, araştırma sürecinin her basamağında kullanılabilir. • Görüşmeler, anket ve gözlem gibi birçok yöntemle birleştirilerek de kullanılabilir. • Görüşme, bütün araştırma yöntemlerinde olduğu gibi hatalara ve kişisel eğilimlere açıktır. • Görüşmede güvenilir ve geçerli sonuçlar elde etmenin zorluğu vardır. 13

Görüşme tekniğinin avantajları; • Görüşmeler araştırma sürecinin herhangi bir aşamasında kullanılabilmesi • Görüşmecinin hazır olacağından katılımcıların sorularını anında cevaplandırabilmesi ve karmaşık yönergelerin görüşmeci tarafından anlaşılır kılınması • Görüşmelerin, görüşmeci ile katılımcılar arasındaki işbirliğinde en etkili yol olması • Görüşmeci ile katılımcılar arasında güven ve dostluk kurutması ile karmaşık ve hassas konuların ifade edilebilmesi gibi avantajlarından söz edilebilir. 14

Görüşme tekniğinin dezavantajları • Görüşmecinin eğitilmesinin ve hazırlanmasının zaman alması, • Tanışmanın, dostça ilişki kurabilmenin ve analizlerdeki veri yoğunluğunun zaman alması, • Görüşmecinin görünüşü, konuşması, beklentileri, görüşme tipi/çeşidi, • Görüşmecinin görüşülen kişi ile ayak uydurmak durumunda kalması, 15

Görüşmenin Sınıflandırılması • • • Yapılandırılmış görüşmeler, Yapılandırılmamış görüşmeler, Yan yapılandırılmış görüşmeler, Etnografik görüşmeler Odak grup görüşmesinde 16

Görüşme öncesi Hazırlık Aşamaları 1 - Genel ve Özel amaçlı araştırma sorularına karar vermek 2 - Görüşme sorularını tasarlamak a. İlgili olma b. Uygun katılımcıların seçimi c. Cevaplama kolaylığı 3 - Soruları sıralamak 17

Görüşme öncesi Hazırlık Aşamaları 4 - Süreç ihtiyaçlarım düşünmek; – Görüşülen kişi hiç kendi ile çelişti mi? – Görüşülen kişinin beden dili nasıldı? Ne zaman değişti? – Görüşülen kişinin konuşması nasıldı? Yavaş/hızlı, yumuşak/sert, Net/karışık, basit/karmaşık. . . 5 - Giriş ve kapanışları hazırlamak 6 - Görüşülen kişilerin kayıtlan için hazırlanmak 7 - Görüşme formu için pilot test yapmak 18

Görüşme Süreci Brewerton ve Millward’ a görüşme süreci: • Görüşmeyi önceden hazırlayıp deneyin • Tutarlılık için tasarım • Görüşme yapılan kişiyi rahatlatın • Dostça ilişki kurun • Gizliliği temin edin ve görüşmeyi kesmeleri önleyin • Mümkün olduğunca geçmiş bilgileri edinin • Kontrolü elinizde bulundurun • Her soru İçin maksimum cevabı alın • Kişisel yönlendirmelerden kaçının • Yansız olun • Duyarlı olun • Kendinize bir şans verin 19

Görüşme Anında Yapılması Gerekenler Teaching Clinical Psychology using Interviews Research GÖre 1. Görüşmeye hazırlama: 2. Konuyu tanımlama: 3. Bilgisinin olmasını sağlama: 4. Görüşmeyi yapma: 20

Görüşme Anında Yapılması Gerekenler • • • Görüşülen kişilerin düşüncelerini ifade etmelerini sağlayan bazı yöntemler: Açıklama Yansıtma Cesaretlendirme Yorum Teşfik etme Özet 21

Görüşmenin Güvenilirliğini Kısıtlayabilecek Görüşmeci Özellikleri • • • Hazırlıksız görüşmeci, Çok konuşan görüşmeci Tartışmacı görüşmeci Yönlendirici soru soran görüşmeci Kısıtlı soru soran görüşmeci Karmaşık dil kullanan görüşmeci Arkadaş canlısı görüşmeci Mahkum-çekingen görüşmeci Yönetici görüşmeci Görüşmeyi sonlandırma Not tutma 22

Görüşme Verilerinin Analiz Edilmesi Görüşme verilerinin analizindeki amaç, elde edilen görüşme berileri İla araştırma konusunu kaynaştırmaktır. • • Görüşme Verilerinin Analizi yapılırken göz önünde bulundurulması gerekenler: Görüşme verileri araştırma hipotezlerini destekliyor mu/çelişiyor mu? Görüşme verileri araştırma sorusuna ilişkin literatürü destekliyor mu? Her bir görüşülen kişinin söyledikleri makaleler ile çelişiyor mu? Bunun anlamı nedir? 23

Görüşme Verilerinin Analiz Edilmesi(2) • Diğer yapılan benzeri görüşmeleri destekliyor mu? • Her görüşmenin anlatmak istediği büyük resim. 'ana tema nedir? Araştırma ile bağlantısı var mıdır? • Farklı görüşmeler ile karşılaştırıldığında süreç nasıldı? • Tüm paragrafı özetleyecek kısa cümlelere ulaşılıyorsa, cümlelerin paragrafın içinde yer alması sağlanır. • Görüşler uzun cümleler (2 veya 3’den fazla) halinde ise ayrı paragraflarda verilir 24

Gözlem ve Görüşmede Geçerlik ve Güvenirlik Geçerliliği ve güvenirliği kontrol etme ve geliştirme yönelik yapılacak işlemler: • • • Veri elde etmek için çeşitli araçlar kullanma. Gözlemleri ve görüşmeleri yaparken kişisel düşünceleri kaydetme. Sonuçların ve çıkarımların dayanak notlarını belgeleme. Mümkün ve uygun olduğunda ses ve video kayıtlarından yararlanma Bireylerle birden fazla görüşme yapma Konuya ilişkin ortamı ya da durumu bir süre gözlemleme 25

• Sunum bitti • Kanlı göz yaşlarıyla sınıftan ayrılıyoruz