HABERMAS VE LETIIMSEL EYLEM KURAMI letiimsel Akl Toplumun

HABERMAS VE İLETIŞIMSEL EYLEM KURAMI

İletişimsel Akıl Toplumun Rasyonelleşmesi � Habermas’ın iletişimsel eylem teorisi, Weberci bir rasyonelleşme kuramından hareket eder. İletişimsel Akıl; araçsal aklın diyalojik karakterini ön plana çıkarır. Kamusal alan tartışmalarının devamı niteliğindedir. � Akla dayalı tartışmanın konsensüse ulaşma ve ortak faydayı inşa etmedeki rolüne odaklanır. � Hedeflerin/amaçların belirlenmesi ve bunun için gerekli araçların geliştirilmesinde İletişim: Ortak bir anlayışa ulaşma � Bu süreçte toplumsal etkileşimlerin rolü � Dilsel ve iletişimsel süreçler �

Yaşantı Dünyası Habermas için, bu iletişim süreçlerinin gerçekleştiği düzlem; yaşantı -dünyasıdır (lifeworld). � � Dil, geçerlilik iddialarının ortaya konmasını sağlar. � � Ortak anlayışın kurulması özneler arası bir ilişkiyi gerektirir. Özneler birbirleriyle iletişim aracılığıyla konsensüse ulaşmayı dener. Toplumun sistemli yapısının üretilmesinde iletişimsel eylemler rol oynar. Parsons’ın sistem teorisinin eleştirisi: Üyelerin aktif katılımının ve etkileşimlerinin (iletişimsel eylemlerinin) sonucu olarak kurulan toplumsal sistemler. Stratejik Eylem vs. İletişimsel Eylem � � Stratejik Eylem: Başkalarının amaçlarının güdülediği eylem kipleri (yaptırım, ekonomik fayda ve iktidar ilişkileri) İletişimsel Eylem: Aktörlerin nesnel/öznel koşullarının sonucu olarak öne sürdüğü geçerlilik iddialarına dayalıdır.

Yaşantı Dünyası – İdeal Konuşma Durumu Yaşantı dünyası ideal konuşma durumunu sahneler. � � İletişimsel eylemde, ideal konuşma durumu gerçekleştirilebildiği ölçüde, ortak anlayışa ulaşılır. � � � İdeal konuşma durumu, asla tam anlamıyla gerçekleşemez. Engellerin, kısıtlamaların olmadığı, eşitlikçi bir iletişim ortamının idealidir. Habermas, ideal konuşma durumu sağlanabildiğinde konsensüse ulaşmanın imkanını varsayar. Bu koşullar evrensel, aşkın ve kolektif faydayalı bir anlaşmayi mümkün kılar. İletişimsel eylem; her türden evrensellik/aşkınlık/kolektiviteye dayalı geçerlilik iddialarının sürekli olarak sınandığı bir söylem alanını kapsar. Habermas’a göre, ideal konuşma durumu çarpıtma ve yönlendirmelerden uzak, ortak anlayışa doğru doğal bir hareketi sağlar.

Sistem Habermas için, toplumsal düzen sadece etkileşimlerin gerçekleştiği yaşantı -dünyası ile sınırlı değildir. � � İktidar ve para temel sistem mekanizmalarıdır. � � Kompleks toplumsal düzenlemelerin ortaya çıkışı Sembolik etkileşimin toplumun örgütlenmesinde oynadığı merkezi rol (para, uzmanlık sistemleri, iktidar ilişkileri) Sistemin yönetici mekanizmalarını oluştururlar. Toplumun rasyonelleşmesini de etkileyen unsurlardır. İktidar ve para geçerlilik iddialarını yaşantı-dünyası’nın alanından uzaklaştırarak sistem içerisinde yeniden konumlandırır. � � � Geçerlilik (doğruluk/uygunluk, vs. ) kriterlerinin belirlenmesinde iktidar ve para ilişkileri yönlendirici bir rol oynar. Bu süreç, geçerliliğin iletişimsel bir eylemle belirlenmesinden başka bir düzleme taşınmasıdır. Habermas, böylelikle, Garfinkel’in etnometodolojik yaklaşımında geliştirilen gündelik etkileşime dayalı bir toplum modelini eleştirir.

Yaşantı-dünyasının kolonileştirilmesi Habermas, sistemin işlevsel bütünleşmeyi sağlayan unsurları çözümlemesinde kolonileşme kavramı merkezi önemdedir. � � � Para ve iktidar iletişimsel eylem’in ikame edilmesi/kısayolu gibi çalışır. Geçerlilik iddiaları ekonomik (üretkenlik, verimlilik gibi) ve iktidar (örn. Bürokratik) ilişkilerinin standartları doğrultusunda belirlenmesi söz konusudur. Gayrişahsi ve standart bir toplumsal bütünleşmenin imkanı burada yatar. Habermas için, bu süreç, iletişimsel eylem alanını tahrip ettiği, dolayımladığı ölçüde kolonileştiricidir. � � Habermas’a göre bu kolonileştirme sürecini tersine çevirmek imkansız değildir. İletişimsel eylem kapasitesinin, sistem karşısında yeniden baskı uygulayabilme kapasitesini göz ardı etmez. � � Örn. Toplumsal hareketler, alternatif medya, vs. Bu sayede, toplumun sistemli bütünlüğü statik bir biçimde kavranmaz. Yeniden müzakere edilmeye, değişmeye ve daha özgür/eşit/adil bir düzenin yaratılmasına açık, hareketli bir toplumsal denge kavrayışı vardır.

TARTIŞMA: Dijitalleşme, İnternet, Yeni Medya Yeni medya çağı; � � � Dijital gözetim/algoritmalar � � � Kültür ve toplumun dijitalleşmesi yoluyla toplumsal yaşamda radikal dönüşümler Web 2. 0 teknolojisi sayesinde katılımcı kültür İnternet geçerlilik iddialarının ideal konuşma durumu içerisinde üretildiği ve dolaşıma sokulduğu yeni bir yaşantı-dünyası alanı olabilir mi? Dijital çağ gözetim sistemlerinin geliştirilmesinde yeni mekanizmalar üretir. Algoritmalar dijitalleşmenin sistemli bir yapıya kavuşmasını koşullayan mekanizmalar üretir. Öyleyse, dijitalleşme (dijital) iletişimsel eylemin kolonileşmesini de sağlar Dijital çağ/internet çağı/yeni medya çağı � Yaşantı-dünyası ile sistem arasındaki gerilimin (kolonileştirme ve karşı baskılar) bir arada işlediği alanlaran biri olarak düşünülebilir mi?

Eleştiriler İdeal konuşma durumu Habermas’ın düşüncesinde iletişimsel eylemin ortak iyi/fayda/anlayışa yöneldiği inancı, onun ütopik bir toplum kuramı geliştirdiği eleştirileriyle karşılanır. Kolonileştirme: Kolonileşme kavramı karşısında yaşantı-dünyasının ne türden ve nasıl direnç mekanizmaları geliştirebildiği Habermas’ın tali bir önem verdiği konulardır. � Mikro eylemlerin oynayabileceği rol. . .

Eleştiriler Feminist Eleştiri – Nancy Fraser Yaşantı-dünyasında üretilen geçerlilik iddialarının cinsiyetli karakterini göz ardı eder. Bu diyalojik sürece katılma ya da geçerlilik iddialarını üretme kapasitesinin kadınlar ve erkekler arasında eşitsiz bölüşümü Kolonileştirme tezine ilişkin çekinceler � � � Geleneksel olarak aile içerisinde ve kadınlar tarafından bakım hizmetlerinin, liberal toplumlarda kamu sektörü ve piyasa tarafından sağlanması Habermas’ın sosyal teorisinde iktidar ve paranın düzenlediği sistemli yapılaşma; yaşantı-dünyasının kolonileşmesi Habermas’ın bu kolonileşme tezi, toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin karmaşık niteliğini gözardı eder.