H THNG NNG NGHIP AGRICULTURAL SYSTEM Phm Vn

HỆ THỐNG NÔNG NGHIỆP (AGRICULTURAL SYSTEM) Phạm Văn Hiền E-mail: pvhien@hcmuaf. edu. vn

REVIEW HỆ THỐNG CANH TÁC (FARMING SYSTEMS)

1. KHÁI NIỆM HỆ THỐNG 2. KHÁI NIỆM HỆ THỐNG CANH TÁC 3. TIẾP CẬN TRONG NGHIÊN CỨU HTCT 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU HTCT 5. MỘT SỐ CÔNG CỤ

1. Khái niệm hệ thống 2. 1. 1. Phần tử là thành phần (component) tạo nên hệ thống, có tính độc lập tương đối, có cấu trúc và thực hiện một chức năng nhất định Dong ho Rung cay

1. 2 Hệ thống Là một tập hợp có tổ chức các thành phần với những mối liên hệ về cấu trúc và chức năng xác định, nhằm thực hiện những mục tiêu xác định Hộp đồng hồ máy bay

Xe đạp là một hệ thống ?

2. Khaùi nieäm veà heä thoáng Heä thoáng laø toå hôïp nhöõng thaønh phaàn coù töông quan vôùi nhau, giôùi haïn trong moät ranh giôùi roõ reät, hoaït ñoäng nhö moät toång theå cuøng chung muïc tieâu, coù theå taùc ñoäng qua laïi vaø vôùi moâi tröôøng beân ngoaøi (Spedding, 1979) Heä thoáng laø moät taäp hôïp cuûa nhöõng thaønh phaàn coù töông quan vôùi nhau trong moät ranh giôùi (Von Bertalanffy, 1978; Conway, 1984)

Định nghĩa khác chú trọng thuộc tính mới: Hệ thống là một tập hợp các phần tử có quan hệ với nhau tạo nên một chỉnh thể thống nhất và vận động; nhờ đó xuất hiện những thuộc tính mới, thuộc tính mới được gọi là tính trội.

TÍNH TRỘI Ở Đ U? Cao su Ca cao Bo H 2 O, CO 2, N 2, . . .

Hệ vật lý Hệ sinh học Hệ xã hội

Mô hình toán S: Hệ thống E: Tập hợp các phần tử R: Tập hợp các mối quan hệ giữa các phần tử P: Tập hợp các tính trội S = E* R* P

Câu hỏi lần 1 • Mô tả thành phần một hệ thống sinh học và chỉ ra tính trội của hệ thống đó

3. Khái niệm: - Hệ thống trồng trọt - Hệ thống cây trồng - Cơ cấu cây trồng - Hệ thống canh tác

Hệ thống trồng trọt HÖ thèng trång trät lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt c©y trång trong mét n «ng hé

Hệ thống cây trồng HÖ thèng c©y trång lµ tæ hîp c©y trång bè trÝ theo kh «ng gian vµ thêi gian víi hÖ thèng biÖn ph¸p kü thuËt ® îc thùc hiÖn EX: Cây lâm nghiệp-cây công nghiệp-lúa

Cơ cấu cây trồng ¨ lµ thµnh phÇn, tỷ lệ c¸c lo¹i c©y trång bè trÝ theo kh «ng gian vµ thêi gian trong mét n «ng hé/mét c¬ së hay mét vïng s¶n xuÊt n «ng nghiÖp ¨ EX: Cơ cấu cây trồng/huyện (20% đậu, 50% lúa, 30% cây công nghiệp (tiêu 10%, điều 20%), cơ cấu giống/cánh đồng Hồ tiêu Cafe

Hệ thống canh tác ¨ Là một phức hợp của đất đai, cây trồng, vật nuôi, lao động và các nguồn lợi đặc trưng khác trong một ngoại cảnh mà nông hộ quản lý theo sở thích, khả năng và kỹ thuật có thể có. ¨ Là một tập hợp tương tác qua lại nhau giữa hệ trồng trọt, hệ chăn nuôi và hệ phi nông nghiệp của một nông hộ và có thể mở rộng cho một vùng sản xuất nông nghiệp. EX:

· HTCT là hệ thống phụ của hệ thống lớn hơn (HT nông nghiệp) – Trong mức độ một vùng sản xuất, hệ thống phi nông nghiệp, hệ thống thị trường, hệ thống ngân hàng, hệ thống chính sách đều có ảnh hưởng đến hoạt động hệ thống canh tác.

· Hệ Thống Phụ của HTCT (sub system) là hệ thống trồng trọt, hệ thống chăn nuôi, hệ thống nuôi trồng thuỷ sản. · Thành phần kỹ thuật trong hệ thống phụ thành phần kỹ thuật (technical components) khác nhau với những mối quan hệ của chúng tạo nên HT phụ - Hệ thống cây trồng sẽ tùy thuộc những đặc tính về đất, nước, cỏ dại, sâu bệnh, tập quán canh tác, tồn trữ và thị trường, . . . - Hệ thống chăn nuôi, HT thuỷ sản

HỆ THỐNG NÔNG NGHIỆP HỆ THỐNG CANH TÁC . . HT CHĂN NUÔI ĐẤT HT TRỒNG TRỌT GIỐNG PH N BÓN BẢO VỆ THỰC VẬT . . . HT THUỶ SẢN QUẢN LÝ NƯỚC HT phu khac . . . . Thứ bậc của Hệ thống canh tác

Đất, nước Xem xét tương tác HTCT?

3. HỆ THỐNG NÔNG NGHIỆP 3. 1. Khái niệm hệ thống nông nghiệp (HTNN) 3. 2. Thuộc tính HTNN 3. 3. Các cách tiếp cận trong nghiên cứu HTNN

1. Khái niệm Hệ thống nông nghiệp (Agricultural systems) · Khối Anh (Farming systems), khối Pháp (Agricultural systems) · HTCT là nói đến sxnn nông hộ, vùng sx nhỏ · HTNN là kết hợp của nhiều hệ thống khác nhau ảnh hưởng lên các hệ thống canh tác như: chính sách, hệ thống tín dụng, chế biến, thị trường, xuất khẩu, cơ sở kỹ thuật hạ tầng, hệ thống xã hội, hệ thống chính trị.

• Mức toàn cầu: XĐGN; thay đổi khí hậu; chính sách sx và thương mại • Mức quốc gia: Kinh tế quốc gia; Bảo vệ môi trường; Công bằng xã hội • Mức vùng: Kinh tế vùng; Chất lượng môi trường • Mức xã: Ổn định cộng đồng; môi trường địa phương • Mức nông hộ: Thu nhập nông hộ; lao động và nguồn lợi • Mức cánh đồng: Mối quan hệ đầu vào đầu ra Sơ đồ: Phân cấp hệ thống nông nghiệp (Lowrance, 1988)

Hệ sinh thái tự nhiên Hệ thống nông nghiệp Hệ thống kinh tế xã hội

HÃÛ THÄÚNG SINH THAÏI TÆÛ NHIÃN Hãû biãøn Hãû ræìng khä Hãû cæía säng Hãû sa maûc Hãû baío täön xuáút baín thäng tin Hãû âäöng coí Hãû täön træî Hãû cung cáúp taìi nguyãn Hãû vàn hoaï

HỆ THỐNG NÔNG NGHIỆP QUỐC GIA HỆ THỐNG THỊ TRƯỜNG HỆ THỐNG NÔNG NGHIỆP HTCT HT CHĂN NUÔI HỆ THỐNG CANH TÁC HT TRỒNG TRỌT HỆ THỐNG XÃ HỘI HTCT HT THUỶ SẢN Thứ bậc của Hệ thống nông nghiệp HT phu khac

Hệ sinh thái tự nhiên Nghiên cứu KHKT Khuyến nông Hạ tầng cơ sở các hệ thống canh tác Chính sách Vốn, tín dụng Thị trường Hệ thống nông nghiệp Giáo dục, y tế Xã hội, @dân tộc

2. Thuoäc tính heä thoáng nông nghiệp • * Khaû naêng saûn xuaát (productivity): mức saûn xuaát hoaëc thu nhaäp treân moät ñôn vò taøi nguyeân • EX: 6 tấn/ha, 50 tr/ha (năm), 50. 000đ/ngày (lao dong) • * Tính oån ñònh (stability): khaû naêng saûn xuaát ñöôïc duy trì theo thôøi gian dưới caùc bieán ñoäng nhoû veà moâi tröôøng

• * Tính vöõng beàn (sustainability) • Khaû naêng sx cuûa moät heä thoáng ñöôïc duy trì theo thôøi gian khi coù nhöõng stress/shock hoaëc nhöõng söï ñaûo loän (pertubation). • - Stress: nhöõng xaùo troän coù theå döï ñoaùn ñöôïc, ôû qui moâ nhoû vaø ñoâi khi keùo daøi • EX: Nhiễm phèn, taêng noàng ñoä muoái trong ñaát, giaûm ñoä phì ñaát, noâng daân maéc nôï, gioáng caây troàng maát tính khaùng. . ). • - Shock: nhöõng xaùo troän baát thöôøng khoâng döï ñoaùn ñöôïc, nhöng khaù nghieâm troïng • EX: dòch raày naâu, dòch H 5 N 1, ñôït luõ hay haïn haùn baát thöôøng, bieán ñoäng lôùn veà chính trò

• * Tính coâng baèng (equitability): söï phaân boá saûn phaåm hay lôïi nhuaän cuûa heä thoáng ñeán nhöõng ngöôøi tham gia quaù trình saûn xuaát, hoaëc nhöõng ngöôøi thuï höôûng trong coäng ñoàng. KTBÑ • * Tính töï chuû (autonomy): Khaû naêng töï vaän haønh sao cho hieäu quaû vaø ít bò leä thuoäc vaøo caùc yeáu toá moâi tröôøng töï nhieân, kinh teá xaõ hoäi. • * Lôïi nhuaän (profitability): khaû naêng mang laïi hieäu quaû kinh teá cho ngöôøi saûn xuaát vaø xaõ hoäi • Hai thuộc tính mới đang quan tâm: Hợp tác và đa dạng

3. Các cách tiếp cận trong nghiên cứu hệ thống nông nghiệp • 3. 1 Tiếp cận nghiên cứu truyền thống (Conventional research approach) • 3. 2 Tiếp cận nghiên cứu mới

Box 1: Giống ngô mới là giống ngô giành cho nhà giầu Trong một lần đi công tác đến bản Phá sáng (xã Thanh Nưa, Điện Biên Phủ), chúng tôi đã cùng chia vui với người dân và cán bộ khuyến nông vì họ vừa có một vụ ngô bội thu với giống ngô mới HQ 2000, một giống ngô có hàm lượng protein cao, nghe nói được tạo ra nhằm góp phần cải thiện bữa ăn hàng ngày của người nghèo. Giống ngô mới có năng suất cao hơn hẳn giống ngô cũ. Ngô đầy ăm ắp trong kho chứa của mỗi nhà. Sáu tháng sau chúng tôi trở lại bản trong một lần công tác khác, dân bản đã buồn bã nói với chúng tôi: Dự án phát triển giống ngô mới đã giúp họ bội thu ngoài đồng, nhưng giống ngô mới lại làm họ bị mất mùa trong nhà, vì sau vài tháng bảo quản, ngô trong kho đã bị mọt gần hết, bán không ai mua, làm mèn mén cũng không được; giống ngô của họ không dễ bị mọt như thế. Một người phụ nữ H’Mông nhận xét: Giống ngô mới là giống ngô giành cho nhà giầu, họ cần sản lượng cao để bán ngô ngay sau khi thu hoạch để lấy tiền mua xe Minsk còn nhà nghèo cần ngô làm mèn mén thì cứ dùng giống ngô của người Mèo ta thôi!

Box 2: Cáu chuyãûn vãö bãúp loì tiãút kiãûm cuíi • Dæû aïn quaín lyï ræìng âáöu nguäön taûi xaî Dak Phåi, huyãûn L, tènh D. do Chênh phuí æïc taìi tråü. Muûc âêch cuía dæû aïn nhàòm baío vãû vaì quaín lyï ræìng âáöu nguäön mäüt caïch coï hiãûu quaí. Dæû aïn coï nhiãöu nhaïnh nghiãn cæïu trong âoï mäüt nhaïnh chuyãn nghiãn cæïu vaì thiãút kãú bãúp loì, nhàòm tiãút kiãûm cuíi tæïc haûn chãú mæïc tháúp nháút viãûc chàût phaï ræìng âáöu nguäön láúy cuíi âun. • Sau mäüt thåìi gian nghiãn cæïu tháúp säú liãûu vãö ræìng, træî læåüng gäù, säú læåüng cuíi bë khai thaïc haìng nàm vaì tham quan hoüc hoíi åí mäüt säú tènh baûn, dæû aïn âaî xáy dæûng cho mäùi häü mäüt bãúp caíi tiãún nhàòm tiãút kiãûm nàng læåüng. • Bãúp caíi tiãún tháût hoaìn myî do âæåüc caïc chuyãn gia nghiãn cæïu tênh toaïn kyî cho täúi æu nháút. Bãúp kên xáy bàòng gaûch vaì xi màng chëu nhiãût, coï 3 bãúp tæì låïn âãún nhoí âãø âàût náúu ba näöi khaïc nhau cuìng mäüt luïc. Kiãøu thiãút kãú naìy träng ráút âeûp, saûch vaì quaí laì låüi (tiãút kiãûm) cuíi âun. Dæû aïn âæåüc caïn bäü laînh âaûo tènh, huûyãûn cuìng chuyãn gia nghiãûm thu vaì âaïnh giaï ráút cao.

Nguyên nhân thất bại • Những nghiên cứu kỹ thuật đơn ngành không phù hợp nguồn lực nông dân; • Điều kiện N/C khác với điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của nông dân; • Nhà khoa học thường chưa hiểu rõ về hoàn cảnh, nguồn lực và những vấn đề của nông dân; • Không quan tâm yếu tố xã hội, dân tộc của nông hộ

3. 1 Tiếp cận nghiên cứu truyền thống Tiãúp cáûn tæì trãn xuäúng (Top down) · laì caïch tiãúp cáûn tæì ngoaìi HT âáøy vaìo · Khäng coï sæû tham gia cuía người dán trong HT · Dæûa chuí yãúu vaìo yï thæïc chuí quan cuía nhaì nghiãn cæïu · Nhaì nc coï âiãöu kiãûn vaì nhu cáöu säúng khaïc våïi ngæåìi dán, nháút laì ngæåìi dán täüc thiãøu säú

3. 2. Tiếp cận nghiên cứu mới • • Tiếp cận trung gian Tiếp cận hai chiều Tiếp cận từ dưới Tiếp cận hệ thống canh tác

TIẾP CẬN TRUNG GIAN · Tiếp cận từ ngoài đẩy vào hệ thống · Không có sự tham gia của người dân · Đặt nặng quyền lợi quốc gia, quốc tế hơn là người trực tiếp hưởng thụ trong HTNN · Tiếp cận nc là nhóm chuyên gia có chuyên môn sâu · Không phù hợp thực tế và nguồn lực của người dân · Khi thiết lập kế hoạch cho một HTNN nào đó, thường không tham khảo hay chỉ thăm dò với một tỷ trọng nhỏ ý kiến của dân.

TIẾP CẬN THEO HAI CHIỀU · Tiếp cận từ trên xuống theo những hệ thống điều hành bên trên và kết hợp từ dưới lên dựa vào nhu cầu thực tế của người dân. · Xây dựng và phát triển HTNN dựa vào phân tích của người tiếp cận nc trên cơ sở tham khảo nông hộ. · Có sự tham gia tích cực của dân từ các HT

TIẾP CẬN TỪ DƯỚI @ Tiếp cận từ dưới lên là cách tiếp cận từ trong mỗi HTCT @ Có sự tham gia tích cực, chủ động của người dân @ Dựa chủ yếu vào kiến thức bản địa và kinh nghiệm sản xuất của nông hộ và cộng đồng. @ Người tiếp cận có điều kiện và nhu cầu sống không giống với nông hộ nhưng đồng cảm và am hiểu họ @ Phù hợp thực tế và nguồn lực của nông hộ.

TIẾP CẬN HỆ THỐNG CANH TÁC - Tương tự tiếp cận từ dưới; - đặt người dân trong hệ thống nhất định; - xem xét các thành phần của HT và mối tác động, chú ý điểm trội.

4. Noâng nghieäp beàn vöõng • Giôùi thieäu • Söï tieáp tuïc phaù röøng do khai thaùc goã böøa baõi, MR du canh du cö, ñoát nöông laøm raãy ? .

Quoác gia Toång dieän tích Bangladesh Ñaát canh taùc caây haøng nieân vaø ña nieân dieän tích (%) Ñaát thoaùi hoùa dieän tích (%) 13. 017 9. 292 71 989 7, 4 Trung Quoác 932. 641 96. 115 10 280. 000 30, 0 AÁn ñoä 297. 319 168. 990 57 148. 100 49, 8 Indonesia 181. 157 21. 260 12 43. 000 24, 0 Thailand 51. 089 22. 126 43 17. 200 33, 7 Vietnam 32. 549 6. 600 20 15. 900 48, 9 1. 710. 329 336. 089 21 534. 734 31, 3 Toaøn theá giôùi

• WCED (1987) • “Khoâng coù yù nghóa gì khi coá gaéng giaûi quyeát caùc vaán ñeà veà moâi tröôøng – ôû töøng quoác gia – khi khoâng ñaët caùc vaán ñeà naøy trong moät vieãn caûnh roäng hôn mang tính toaøn caàu vaø trong moái quan heä tôùi caùc söï khaùc bieät quoác teá”

• • • VAÁN ÑEÀ TRE N TOAØN CAÀU 1. Chaïy ñua vuõ trang ñang ngaên caûn söï phaùt trieån 2. Söï phaùt trieån coâng vaø noâng nghieäp gaây oâ nhieãm 3. Khoaûng caùch giöõa caùc quoác giaøu vaø ngheøo 4. Söï gia taêng daân soá nhanh choùng ñang tieâu thuï nhieàu taøi nguyeân hôn 5. Möa acid ñang huûy hoaïi caùc caùnh röøng vaø gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc 6. Naïn phaù röøng treân qui moâ lôùn gaây ra luõ luït traàm troïng 7. Hieän töôïng sa maïc hoùa ñang thu heïp caùc dieän tích ñaát maøu mô õ 8. Gaùnh naëng nôï naàn cuõng gaây ra caùc vaán ñeà moâi tröôøng 9. Hôn 1 tyû ngöôøi ngheøo vaø suy dinh döôõng treân toaøn theá giôùi (1999)

hai vaán ñeà • aûnh höôûng chung ñeán traùi ñaát laø: • (a) hieän töôïng suy giaûm lôùp ozon bao quanh traùi ñaát vaø • (b) hieäu öùng nhaø kính

THẾ NÀO LÀ BỀN VỮNG ? Hq sinh học Hq môi trường Hq kinh tế Hq xã hội Bền vững DA ?

Phaùt trieån beàn vöõng • WCED: phaùt trieån beàn vöõng laø ñaït ñöôïc nhöõng nhu caàu vaø nguyeän voïng cuûa nhaân loaïi maø khoâng phaûi hy sinh khaû naêng cuûa nhöõng theá heä töông lai cuõng ñaït ñöôïc caùc nhu caàu vaø mong ñôïi cuûa hoï.

• FAO (laõnh vöïc noâng nghieäp, laâm nghieäp vaø thuûy saûn) • Phaùt trieån beàn vöõng baûo toàn taøi nguyeân ñaát, nöôùc, caùc nguoàn gen thöïc vaø ñoäng vaät, vaø mang thuoäc tính khoâng phaù huûy moâi tröôøng, ñuùng ñaén veà maët kyõ thuaät, coù hieäu quaû kinh teá vaø chaáp nhaän ñöôïc veà maët xaõ hoäi.

Caùc nguyeân taéc chính cuûa phaùt trieån beàn vöõng • Beàn vöõng veà • sinh thaùi • • Khaû thi veà • kinh teá Coâng baèng giöõa caùc theá heä

Caùc nguyeân taéc höôùng daãn cho phaùt trieån beàn vöõng • (1) Quan taâm ñeán vieäc thoûa maõn nhu caàu cuûa caû theá heä • hieän nay vaø töông lai. • (2) Thu hoaïch lôïi töùc toát hôn laø duøng voán cuûa nguoàn taøi • nguyeân töï nhieân. Söû duïng vöøa baèng nguoàn taøi nguyeân coù theå taùi taïo • (3) Duy trì caùc chöùc naêng heä thoáng sinh thaùi quan troïng • trong moãi hoaït ñoäng phaùt trieån. • (4) Quan taâm ñeán söï coâng baèng cuûa moïi ngöôøi trong • vieäc tieáp caän vôùi taøi nguyeân töï nhieân. • (5) Söû duïng caùc thu nhaäp coù ñöôïc töø vieäc söû duïng lại caùc • nguoàn taøi nguyeân khoâng theå thay theá

• (6) Quan taâm ñeán hieäu quaû söû duïng taøi nguyeân • (7) Quan taâm ñeán vieäc khoâng vöôït quaù khaû naêng mang • (carrying capacity) cuûa heä thoáng töï nhieân. • (8) Khuyeán khích söï tham gia cuûa ngöôøi daân • (9) AÙp duïng caùch tieáp caän höôùng veà heä thoáng vaø coù quan • ñieåm toång hôïp trong caùc phaân tích • (10) Thöøa nhaän raèng ngheøo khoå laø nguyeân nhaân vaø laø • haäu quaû cuûa suy thoaùi moâi tröøông.

KHAÙI NIEÄM VEÀ NO NG NGHIEÄP BEÀN VÖÕNG 1. Lịch sử Trí tuệ (Sau thập niên 70) Vật tư, công cụ (XVII -Thập niên 70) Lao động sống (Trước XVII) Hệ xã hội Hệ sinh thái TN Hệ nông nghiệp

2. Các loại hình nông nghiệp bền vững · Canh taùc töï nhieân (Natural farming) 1 · Canh taùc khoâng hoùa chaát (Organic Farming) 2 · Noâng nghieäp ít nhaäp lieäu beân ngoaøi 3 · Canh taùc toång hôïp (Integrated Farming) Cali · Coâng ngheä sinh hoïc (Biotechnology) 4

3. Khái niệm noâng nghieäp beàn vöõng • Nghieäp beàn vöõng laø "söï quaûn lyù caùc nguoàn taøi nguyeân cho noâng nghieäp ñeå thoûa maûn caùc nhu caàu ñang thay ñoåi cuûa con ngöôøi, trong khi duy trì vaø naâng cao chaát löôïng cuûa moâi tröôøng vaø baûo toàn caùc nguoàn taøi nguyeân töï nhieân“ CGIAR (1988)

• @ Muïc tieâu cuûa noâng nghieäp beàn vöõng: • (1) gia taêng khaû naêng saûn xuaát vaø thu nhaäp cuûa caùc coäng ñoàng; • (2) naâng cao söï oån ñònh vaø beàn vöõng cuûa HT qua vieäc baûo toàn taøi nguyeân ñaát ñai , nöôùc, rừng , sinh vaät vaø döôõng chaát; • (3) An toaøn moâi tröôøng; • (4) cung caáp löông thöïc phaåm saïch; • (5) gia taêng söï coâng baèng.

@ Ñaëc tính moät HTNN beàn vöõng · söùc saûn xuaát cao vaø oån ñònh · söû duïng moät caùch hôïp lyù caùc nguoàn taøi nguyeân töï nhieân ñeå baûo toàn vaø naâng cao chaát löôïng cuûa moâi tröôøng · naâng cao chaát löôïng ñôøi soáng · coâng baèng giöõa caùc theá heä · naâng cao khaû naêng thaønh töïu kinh teá cuûa saûn xuaát noâng nghieäp · yeåm trôï caùc heä thoáng sinh thaùi khaùc bò aûnh höôûng bôûi caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp.

@ Bieän phaùp kyõ thuaät söû duïng trong vöõng HTNN beàn · giaûm vaø tieán tôùi khoâng söû duïng hoaù chaát baûo veä thöïc vaät · giaûm vaø tieán tôùi khoâng söû duïng hoùa chaát dieät coû · taêng cöôøng ña daïng sinh hoïc · giaûm hay söû duïng hôïp lyù caùc loaïi phaân boùn hoùa hoïc

• @ Sự thích hợp của các biện pháp kỹ thuật • • - ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIE N (ñaát, nöôùc, khí haäu, . . . ) - ÑIEÀU KIEÄN VAÊN HOAÙ – XAÕ HOÄI • (lao ñoäng, taäp quaùn. . ) • - YEÁU TOÁ KINH TEÁ • (chi phí - lôïi nhuaän) • • - NO NG DA N

• 1, Phân tích SWOT trồng trọt TP. HCM • 2, Phân tích SWOT chăn nuôi TP. HCM • 3, Cùng người dân chọn giống cây trồng nào? Xoài, chôm, Bưởi 5 roi, Mãng cầu và ổi • 4, Cùng nông dân chọn nuôi con gì? Heo, bò, gà và vịt?

5. CÁC QUAN ĐIỂM VÀ PP NGHIÊN CỨU HỆ THỐNG 1. Quan điểm 1. 1 Quan điểm vĩ mô (Macro) 1. 2 Quan điểm vi mô (Micro) 1. 3 Quan điểm tiếp cận hệ thống 2. Phương pháp luận 2. 1 Phương pháp mô hình hoá (Modelling) 2. 2 Phương pháp hộp đen (Black box) 2. 3 Phương pháp tổ chức hệ thống

1. Quan điểm nghiên cứu HTNN 1. 1 Quan điểm vĩ mô (Macro) để nguyên đối tượng nghiên cứu là một hệ thống hoặc chia thành vài hệ phụ, nghiên cứu những nét tổng quát nhất và những mối quan hệ chủ yếu nhất từ đó điều khiển hệ thống. Nghiên cứu theo quan điểm vĩ mô chú ý · · · Môi trường của hệ thống là gì ? Đầu vào, đầu ra của hệ thống là gì ? Mục tiêu của hệ thống

1. 2 Quan điểm vi mô (Micro) chia đối tượng nghiên cứu ra từng hệ thống nhỏ, từng phần tử rồi phân tích bản chất và mối quan hệ giữa các phân tử. Nghiên cứu theo quan điểm vi mô chú ý: § Phần tử của hệ thống là gì và có bao nhiêu ? § Cấu trúc của hệ thống như thế nào ? § Mục tiêu của hệ thống là gì ?

1. 3 Quan điểm tiếp cận hệ thống đặt đối tượng trong một hệ thống nhất định để nghiên cứu - Nghiên cứu các phần tử và mối quan hệ của chúng, chú trọng thuộc tính mới (tính trội) xuất hiện - Đặt hệ thống nghiên cứu trong môi trường của nó. Xem xét tương tác giữa hệ thống với môi trường. - Xác định các mức cấu trúc, thứ bậc - có thể điều khiển để đạt mục đích đã định - Hệ thống luôn đa cấu trúc. Vì vậy phải nghiên cứu nhiều góc độ và kết hợp lại

2. Phöông phaùp luaän (Methodology) nghieân cöùu heä thoáng · Coù caùi nhìn bieän chöùng – toång theå – thaønh phaàn, – phaân tích – toång hôïp · Ña ngaønh - lieân ngaønh ?

2. 1 Phương pháp mô hình hoá • Mô phỏng lại các đặt trưng cơ bản của HT bằng kinh nghiệm, nhận thức và công cụ khoa học • Dựa vào mô hình này để kết luận và điều khiển hệ thống • EX: HSTNN mô phỏng từ HSTTN, vùng cao/thấp

2. 2 Phương pháp hộp đen • Người n/c không biết cấu trúc bên trong của hệ thống • Quan tâm đầu vào, đầu ra của hệ thống • 2 HT có đầu vào và đầu ra, phản ứng với môi trường như nhau thì được xem là giống nhau • Đơn giản hoá bằng mô hình mô phỏng mối quan hệ đầu vào và đầu ra là đủ.

2. 3 Các phương pháp tổ chức hệ thống • Ghép nối tiếp các phần tử của hệ thống • Ghép song • Ghép phản hồi

3. Phương pháp nghiên cứu hệ thống nông nghiệp Trước tiên cần: - Xaùc ñònh ñöôïc ranh giôí ñeå bieát ñöôïc ñaàu vaøo ñaàu ra của HTNN - nhçn toaìn bäü nông trại/vùng sx laì mäüt hãû thäúng, trong näng dán laì trung tám NCHTNN táûp trung vaìo mäúi liãn hãû häù tương giữa các HTCT, các hệ thống kinh tế xã hội PP-NCHTNN sẽ làm rõ trong tiến trình NCHTNN

Muïc tieâu nghieân cöùu HTNN • * boá trí canh taùc hôïp lyù ñeå söû duïng toái öu caùc taøi nguyeân töøng vuøng sinh thaùi vaø cuûa noâng hoä • * taùc ñoäng caùc bieän phaùp kyõ thuaät thích hôïp vôùi ñieàu kieän töï nhieân vaø boái caûnh kinh teá, xaõ hoäi, taäp quaùn canh taùc vaø hoaøn caûnh noâng daân • * naâng cao hieäu quaû kinh teá vaø ñaûm baûo phaùt trieån beàn vöõng nông nghiệp vùng

Ñaëc ñieåm cuûa NC-PT HTNN § Ñònh höôùng theo noâng daân (Farmer-oriented); § Ñònh höôùng theo heä thoáng (Systems-oriented); § Tieáp caän giaûi quyeát khoù khaên (problem-solving approach), tieáp caän töø döôùi; § NC lieân ngaønh (interdisciplinary research); § Boå sung chöù khoâng thay theá n/c khaùc; § Laáy n/c treân ñoàng ruoäng laøm trung taâm; § Cung caáp phaûn hoài töø noâng daân (farmers’ feedback).

Thanks for your hearing and attention

Chỉ tiêu đánh giá bền vững Chung: • Theo anh/chị cần những chỉ tiêu nào ? • Tình huống qua câu chuyện ? Nhóm: Nêu các chỉ tiêu đánh giá bền vững • Nhóm 1 và 2 (BVTV) • Nhóm 3 và 4 (TT)

BÀI TẬP NHÓM Nhóm • Nhóm 1 -TT: Mô tả và phân tích hệ thống nông nghiệp vùng cao (Tây Nguyên) • Nhóm 2 -TT: Mô tả và phân tích hệ thống chăn nuôi tại TP. Hồ Chí Minh • Nhóm 3 -BVTV: Mô tả và phân tích hệ thống nông nghiệp tỉnh Tiền Giang • Nhóm 4 -BVTV: Mô tả và phân tích hệ thống nông nghiệp tỉnh Tây Ninh • Nhóm 5 -KHĐ: Mô tả và phân tích HTNN tỉnh Bình Phước