H 4 4 HET ONTSTAAN VAN MACHTIGE STATEN

H 4. 4 HET ONTSTAAN VAN MACHTIGE STATEN Steden en staten

STAATSVORMING Staat -grondgebied met duidelijke grenzen -een bevolking -een bestuur Er vindt staatsvorming plaats doordat vorsten hun gebied uit gaan breiden en aaneen gaan schakelen door -oorlog -huwelijk -aankopen Zo ontstaan grote staten als Engeland, Frankrijk, Duitsland, Spanje en het Bourgondische rijk

CENTRALISATIE Na jaar 1000 lukt het de koningen steeds meer macht naar zich toe te trekken(doel) § Militair minder afhankelijk van de adel (geld van steden om huurlegers in te schakelen) § Inzetten van juristen en ambtenaren(burgers) in plaats van edelen in het bestuur Koningen gaan hun rijk centraliseren (vanuit 1 punt besturen met dezelfde regels en wetten en rechtspraak)

Koning moet nog wel rekening houden met anderen § Macht van de kerk § Macht van de adel (feodale verhoudingen) § Macht van steden (privileges vastgelegd in stadsrechten als de Blijde Inkomst) Staatsvorming en centralisatie zeer kostbaar § Inkomsten uit eigen bezittingen en tollen § Bede indienen bij parlementen (soms landelijk: Staten-Generaal) in ruil voor rechten § Leningen bij bankiers b. v. Fuggers § Instellen vaste belastingen (lukt vrijwel niet)

HET DUITSE RIJK Het Duitse keizerrijk blijft versnipperd: veel macht bij lokale vorsten (zie 4. 3) De Nederlanden ondergaan staatsvorming in de late Middeleeuwen § Bourgondische vorsten § Instellen van centraal hof § Orde van de Gulden Vlies (controle over de adel) § Staten-Generaal opgericht § Later onder Habsburgse (Oostenrijkse) vorsten na huwelijk Maria van Bourgondië en Maximiliaan van Habsburg

FRANKRIJK Staatsvorming vanaf de 10 e eeuw vanuit Parijs § Parijs groeit uit tot succesvolle handelsstad § Parijs lag gunstig § Gunstige opvolging voor aantal jaren § Succesvolle oorlogen: bijv. tegen Engeland in de Honderdjarige Oorlog (1337 -1453) Koning lukt het om zonder inspraak van het parlement belastingen in te stellen Ontstaan van een rijk hofleven in Parijs (o. a. bekend door de gotische bouwstijl)

ENGELAND Vanaf 1066 via Willem de Veroveraar krachtig bestuur olv sherrifs Tegenwerking van het parlement (bestaande uit Hogerhuis en Lagerhuis) § 1215 Magna Carta (rechten van het parlement vastgelegd) koning kan geen belastingen instellen zonder hulp van het parlement § Door 100 jarige oorlog positie koning verzwakt