GZLEM KLAVUZU GZLEM VE GEREKTNDE VERLERN KAYDEDLMESNSAYISALLATIRILM ASINI

GÖZLEM KLAVUZU • GÖZLEM VE GEREKTİĞİNİDE VERİLERİN KAYDEDİLMESİNİ(SAYISALLAŞTIRILM ASINI) KOLAYLAŞTIRMAK AMACIYLA KULLANILAN FORMDUR. • BUNLARA “TARAMA VE KONTROL LİSTELERİ”, ÇETELE KARTI, DERECELENDİRME ÖLÇEKLERİ GİBİ ADLAR VERİLİR.

GÖZLEM KLAVUZUNDA NELER OLMALI? • GÖZLENECEK ÜNİTELERİN, VARLIK VE YOKLUKLARININ İŞARETLENECEĞİ, • ONLARIN DEĞİŞİK BELİRTİLERİNİN YİNELENMESİNİN SAYILACAĞI, • MİKTARLARININ YAZILACAĞI • YA DA BELLİ BİR DERECELENDİRMİŞ ÖLÇEĞE GÖRE O BELİRTİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİNİN YAPILACAĞI BİR DÜZEN GELİŞTİRİLİR.

ÖRNEK • SATIN ALMAK İÇİN BİR EV BAKMAYA GİDEN BİRİNİN, NELERİ GÖZLEYECEĞİNİ, EV HAKKINDA NE TÜR BİLGİLER TOPLAYACAĞINI ÖNCEDEN PLANLAYARAK YAZILI BİR LİSTE HAZIRLAMASI

ÖRNEK • ÇOCUKLARDA GÖRME GÜÇLÜĞÜ OLUP OLMADIĞINI GÖZLEMEK İSTEYEN BİR ÖĞRETMENİN HAZIRLAYACAĞI GÖZLEM KLAVUZUNDA …. . SIK GÖZLERİNİ KIRPIŞTIRIYOR …. . KİTAP TUTUŞUNU SIK DEĞİŞTİRİYOR …. . OKURKEN KISA SÜRELERDEN SONRA DURUYOR … YA DA …. . GÖZÜNÜ KIRPIŞTIRIYOR MU? (ÇOK SIKSIK SIK-NORMAL)

• KLAVUZDA DERECELENDİRME ÖLÇEĞİ KULLANILACAKSA BUNUN 5 TEN YUKARI ÇIKARILMAMASI UYGUNDUR. • KURAMSAL OLARAK DERECE SAYISI ARTIKÇA ÖLÇME DUYARLILIĞI ARTAR ANCAK GÖZLEM YOLUYLA, İNSANLARIN KÜÇÜK AYRINTILARI SAPTAMA OLANAĞI SINIRLIDIR.

• KLAVUZDAKİ CÜMLELERİN (GÖZLENECEK DAVRANIŞLARIN) SAYICA AZ; • İFADE OLARAK DA KISA VE İŞLEVSEL (ANLAŞILIR) OLMASINA ÖZEN GÖSTERİLMELİDİR. • GÖZLEMCİ BU CÜMLELERİ EZBERLEYİP GÖZLEM ANINDA KOLAYCA İZLEYEBİLMELİDİR.

GÖZLEM SÜRECİ • ÖNEMLİ OLAN GÖZLEM SÜRESİNCE “DOĞAL ORTAMIN” DEĞİŞMEMESİ VE GÖZLENMEK İSTENENLERİN NOKSANSIZ KAYDEDİLMESİDİR. • DOĞAL ORTAM DA GÖZLENMEK İSTENEN BELİRTİLERİN GÖZLEM NEDENİYLE ETKİLENMEMESİ VE DOĞAL ORTAMIN BOZULMAMASI ÖNEMLİDİR • SOKAKTA DOĞAL BİR OLAYI (YAĞMURU VEYA KARI) GÖZLEYEN BİRİ İLE ÖĞRENCİLERİ GÖZLEYEN BİRİNİN GÖZLENENLER (YAĞMUR VE ÖĞRENCİ) ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ÇOK DEĞİŞİKTİR. BİRİNCİSİNDE HEMEN HİÇ ETKİ YOKKEN, İKİNCİSİNDE ÇOK YAPAY BİR ORTAM OLUŞABİLİR. • DOLAYISIYLA GÖZLEMCİ YAPAYLAŞMAYI ÖNLEMEK İÇİN UYGUN TÜM ÖNLEMLERİ ALMALIDIR.

Gözlemin Kaydedilmesi • GÖZLEMLE ELDE EDİLEN VERİLER EN KISA ZAMANDA KAYDEDİLMELİDİR. KARASAR (2005, S. 161) GÖZLEMİN KAYDEDİLMESİ İÇİN AŞAĞIDAKİ YÖNTEMLERİ ÖNERMEKTEDİR: • NOT ALMA; NİTEL GÖZLEMLERDE EN YAYGIN KAYIT ETME YÖNTEMİDİR (+) • GÖRÜNTÜ KAYIT CİHAZLARI (+) • SES KAYIT CİHAZLARI (+) • FOTOĞRAFLAR (-)

GÖZLEMİN GÜÇLÜ YÖNLERİ • • • 1 -Sözel Olmayan Davranış Anket ve benzeri veri toplama tekniklerine göre çalışılan davranışlara ilişkin verilere birinci elden ulaşılmasını sağlar Çalışılan konu ile ilgili bireylerin, derinlemesine ve bütün yönleriyle irdelenmesine olanak sağlar Araştırmacı ve denekler arasında daha yakın ve biçimsel olmayan bir ilişkinin ortaya çıkmasına olanak sağlar 2) Doğal Çevre Çalışılan davranışın doğal çevresi içinde gözlemlenmesi Doğal ortamda gerçekleşen davranışlar gerçeği daha yakından temsil ettiğinden dolayı elde edilen bilgiler sonuçların geçerliliğinin yüksek olmasını sağlar. 3) Zamana Yayılmış Uzun Süreli Analiz Deney ve taramaya göre gözlemci, gözlem süresini istediği kadar uzun tutabilir ve zamana yayabilir

GÖZLEMİN ZAYIF YÖNLERİ • • • 1 -Kontrolün Olmaması Gözlemin doğal ortamda yapılması araştırmacıya çok az kontrol imkanı verir. 2 -Sayısallaştırma Güçlüğü Deney ve anket yöntemlerindeki standart sayısal göstergelerden ziyade, gözleyen kişinin öznel algılarını yansıtır. 3) Örneklem Küçüklüğü Anket çalışmalarının tersine küçük örneklemlerle çalışılır, çünkü büyük örneklem seçildiğinde birden fazla gözlemci görevlendirilmesi gerekebilir, bu da güvenilirlik konusunda önemli sorunlar çıkarabilir. 4) Alana Giriş Güçlüğü Araştırmacı gözlem alanına girişte gerekli onaylar konusunda sıkıntı yaşar. Ayrıca bireylerde güven duygusu yaratmak için özel bir çaba harcaması gerekir. 5) Gizliliğin Ortadan Kalkması Araştırmacının gözlemci olarak belirli bir ortamda bizzat bulunması denekler açısından gizliliği ortadan kaldırır. Özellikle hassas konuların (politik, dinsel, cinsel) çalışılmasında olumsuz bir etken olarak araştırmacının karşısına

GÖZLEMDE GÜVENİRLİK • Gözleme dayalı ölçümlerin güvenirliği iki şekilde değerlendirilir (Balcı, 2005, s. 169): • İki ya da daha çok bağımsız gözlemcinin aynı obje ya da bireyi değerlendirmesindeki uyuşma • Gözlemlerin zamana bağlı olarak tekrarlanabilirliği

GÖZLEMDE GEÇERLİK • Kaydedilen gözlemlerin gerçek ve doğru olarak ölçülmesi, istenen yapıyı doğru olarak yansıtmalarıdır. • İki gözlemci somut gözlemler üzerinde anlaşabilir (güvenirliği yüksek), ancak ölçümler ölçülmek istenen yapıyla ilgisiz olabilirler. • Geçerlik aynı yapının alternatif ölçümleri arasındaki uyuşma (bir yapının gözlemlerinin aynı yapının alternatif gözlem ölçümleri ile uyuşması ile) ile değerlendirilir (Judd ve diğerleri 1991, 276; akt. : Balcı, 2005, s. 169).

OLASI YANILGI KAYNAKLARI 1 -GÖZLEMCİNİN YANLI DAVRANMASI (KİŞİSEL GEÇMİŞİ DEĞER VE ÖNYARGILARI VS)(AİLESİNDE ŞİDDET GÖRMÜŞ BİRİNİN AİLE İÇİ ŞİDDETİ GÖZLEMLEMESİ GİBİ) 2 -GÖZLEMCİNİN GÖZLENENLER HAKKINDAKİ BAZI BİLGİLERİ GÖZLEM SONUCUNU ETKİLER. BUNA TÜMEL ALGILAMA HATASI (HALO EFFECT) DENİR. ÖRNEĞİN LİDERLİK YETENEKLERİ GÖZLENİRKEN BİR KİŞİNİN YÜKSEK ZEKA DÜZEYİNİN BİLİNMESİ ONUN LİDERLİKTE DE ETKİLİ OLACAĞI BEKLENTİSİYLE GÖZLEMİ ONUN LEHİNE SONUÇLANDIRABİLİR. 3 -GÖZLEM ANINDA OLUŞAN GÖZLEMCİ VE GÖZLENENİN İSTENMEDİK ETKİLEŞİMİ. GÖZLENENİN GÖZLENDİĞİNİ ANLAMASI, GÖZLEMCİNİN DE TEMSİL YETENEĞİ OLMAYANFAKAT ÇEKİCİ VE DRAMATİK GÖRÜNÜMLÜ OLAYLARDAN ETKİLENMESİ SONUCU DOĞAL İLİŞKİLERİN BOZULMASI VE GÖZLEMİN TARAFSIZLIKTAN GERCEK AMACINDAN UZAKLAŞMA OLASILIGI HER ZAMAN VARDIR.