GZLEM Gzlem belirli bir nesnenin olayn bir kiinin
GÖZLEM
Gözlem, belirli bir nesnenin, olayın, bir kişinin veya grubun gerçek durumunu ve nitelilerini bilmek amacı ile dikkatli ve planlı olarak incelenmesi veya belirli bir amaç için bir nesne, olay veya ilişkinin doğal koşullarda kendiliğinden olayın belirdiği sırada, ya da bilinçli ve planlı olarak hazırlanan deney koşullarında sistematik olarak incelenmesi sürecidir.
4 Gözlem; bir kimsenin diğer bir kimse hakkında duyu organları ile bilgi edinme yolu veya bireylerin değişik ortamlarda, çeşitli davranışları hakkında onları gözleme yolu ile bilgi toplama tekniğidir.
Gözlem; belli koşullar altında belli bir olayı, durumu, kişiyi, nesneyi veya özelliği olduğu gibi yerinde, görüntüleri değiştirmeden amaçlı ve sistemli bir şekilde inceleme veya belli bir kimse, yer, olay, nesne, durum ve şarta ilişkin bilgi toplamak için maksatlı, belirli hedeflere yöneltilmiş bir bakış ve dinleyiş olarak da tanımlanmaktadır
4 Gözlem araç ve gereç kullanmayı. gerektirmediği için kullanılması kolay bir teknik olmakla birlikte bazı sınırlılıklara sahiptir. 4 Belli bir durumda bireyin tüm davranışlarına dikkat etmek güç olduğundan gözlem sonuçları yüzeysel olabilir.
4 Gözlemin Özellikleri 1 -Gözlem belli koşullar altında, belli bir olay, durum, kişi, nesne ve özellik hakkında bilgi toplamayı amaçlayan bir tekniktir. 2 -Gözlem sürecinde olay, durum, kişi veya nesne olduğu yerde, olduğu gibi, olduğu anda, görüntüler değiştirilmeden gözlenir. 3 -Gözlem önceden neyin, niçin gözleneceği, amaçları belli olan bir incele tekniğidir.
4 -Gözlem, incelenecek ve izlenecek hususların nasıl, ne kadar zaman gözleneceği ve sonuçların nasıl kaydedileceğinin belirlenmesini gerektiren bir tekniktir. 5 -Gözlem izlenen ve incelenen hususların gözlemci tarafından görülmesi gereken bir inceleme tekniğidir.
6 -Gözlem aynı koşullar altında tekrarlandığı zaman aynı sonuçların alınabileceği, kanıtlanması kuvvetli bir tekniktir. 7 -Güvenilir bilgiler toplanabilen bilimsel bir tekniktir.
4 Birkaç tür gözlemden söz edilebilir: – Sistemsiz (Gelişi güzel, Rastlantısal, Plansız, Denetimsiz) Gözlem – Sistemli (Planlı, Denetimli) Gözlem – Katılımlı Gözlem – Katılımsız Gözlem 4 En yaygın olarak kullanılan gözlem türü ise gelişigüzel gözlem yöntemidir.
Sistemli Gözlem; 4 Bireylerin, belirli davranışlarını doğal yaşamları içinde kasıtlı olarak gözlenmesine sistemli gözlem denir 4 Bireyin belli davranışlarını planlı ve sistemli olarak kontrollü koşullar altında davranışın nedenleri, sebep sonuç ilişkilerini bulmayı amaçlayan gözlem biçimidir.
4 Sistemli gözlemde, bireyin tipik olan her davranışını gözlemek yerine bireylerin veya grubun önceden belirlenmiş davranışlarını gözlemek esastır 4 Bu yolla bir kimsenin bir kaç tipik davranışı hakkında bilgi toplanabildiği gibi bir grup bireyin belirli bir davranışı gösterme derecesi bakımından karşılaştırmaları da yapılabilir.
Sistemli gözlem bir bakıma neyin, nerede, nasıl ve ne zaman gözlenebileceğinin önceden planlandığı, amacın belirtildiği ve belli kurallara uyularak denetimli olarak yapılan gözlemlerdir. Sistemli gözlem, sistemsiz gözleme göre daha geçerli ve güvenilir bilgi elde etme yoludur.
4 Sistemli gözlem iki şekilde yapılabilir; 4 1 -Bir öğrenci belli bir süre içinde bazı ortamlarda gözlenebilir. Örn, derste, lab. , oyun ortamında vs. bilgi toplanır. Bu ortamlarda öğrencinin yapmış olduğu gözlem sonuçları olduğu gibi kaydedilir. Davranış kaydedilirken yorum ve değerlendirme katılmaz. 4 2 -Öğrencinin önceden kararlaştırılan bazı davranışları gözlenir.
4 Sistemli gözlem, zaman alıcı ve zahmetli bir inceleme yoludur. 4 Bir kimse hakkında gerçeğe uygun ve güvenilir bilgi edinmek için onu değişik durumlarda gözleme ve gözlenecek özellik için yeterli davranış örnekleri elde etmek gereklidir.
Sistemli gözlem ile gerçeğe uygun ve güvenilir bilgi edinmek için bireyi değişik durumlarda gözlemek; gözlenecek özellik için yeterli davranış örnekleri elde etmek gereklidir. Sözgelişi, yabancı dil dersinde silik ve çekingen duran bir öğrenci, beden eğitimi dersinde sınıfın lideri olabilir. Bu nedenle, bireyin çeşitli durumlarda gözlenmesi gerekmektedir.
Sistemsiz Gözlem: Bu çeşit gözlem, gelişi güzel, rastlantısal, plansız, denetimsiz gözlem olarak da adlandırılmaktadır. Sistemsiz gözlem, her bireyin diğer bireyleri tanımak için başvurduğu genel bir yoldur
Sistemsiz gözlemde, bilgiler neyin, nerede, nasıl, ne zaman gözleneceğine ilişkin bir planın yapılmadığı , amacın saptanmadığı doğal bir ortamda rastlantısal olarak elde edilir. Örneğin okullarda öğretmenlerin öğrencilerine, öğrencilerin arkadaşlarına ilişkin bilgileri bu tür bir gözlem sonucu elde edilmiş bilgilerdir.
4 Sistemsiz gözlemin temel özelliği, bireyi tanımak için belli bir amacın ve planın önceden saptanmamış olması ve bilgilerin sadece rastlantısal ilişkiler sonucu elde edilmiş olmasıdır. 4 Günlük yaşamımızda, başkaları hakkında kanılarımızı oluşturmada, onları değerlendirmede, sıkça bu gözlem yöntemini kullanırız. 4 Bu yöntem birey hakkında etraflı bir bilgi sağlamadığından değerlendirme yapan kişileri yanılgıya düşürebilir.
Sistemsiz gözlem ile elde edilen bilgiler geçerlik ve güvenirlik açısından pek yüksek değildir. Sistemsiz gözlemde gözlemcinin yargıları söz konusu olmakta ve bireyi gözlerken bireyin birkaç özelliğini tanıyarak genelleme yapmakta ve bireyin bütünü hakkında yargılara varmaktadır. Yargılar kişiden kişiye değişmektedir.
4 Öğretmenler sınıfta sadece olumlu ya da olumsuz davranışları ile dikkat çeken öğrencileri tanırlar. Diğer öğrencileri yeterince gözlemlemezler 4 Öğretmenler, gelişi güzel gözlem yönteminden yararlanırken şu hususların göz önünde bulundurulmasında yarar var.
4 a) Gelişi güzel gözlemden edinilen yargılar, çoğunlukla bir öğrencinin birkaç özelliğini tanıyarak onun bütünü hakkında verilmiş yargılardır. Elde edilen veriler, birey hakkında edinilen diğer bilgilerle beraber kullanıldığında daha bir anlam taşır.
4 b) Gelişi güzel gözlemle öğretmenler, daha çok göze batan öğrencileri tanıma eğilimindedirler. Kendini göstermeyen öğrencileri yetersiz tanırlar. Bu durumdaki öğretmenlerden bütün öğrenciler hakkında bilgi istendiğinde, tanımadıkları öğrenciler hakkında genellikle kesin ve doğru olmayan yargılar verirler.
4 c) Bu yolla elde edilen bilgiler özneldir. Başkaları hakkında karar verme durumunda olan kişilerin gelişi güzel gözlem sonucunda erişilen yargılardaki hata payını gözden uzak tutmamalıdırlar.
4 Katılımlı gözlem: Gözlemci, gözlenen birey veya grup ile aynı ortamda bulunur ve onlarla birlikte aynı etkinliklere katılır. 4 Gözlemci gruba katılmakta ve gözlemci rolünü bırakmakta ve grupla bütünleşmektedir. 4 Burada gözlemi yapan kişinin kimliğini grup bilmemelidir. Bu durumda gözlemci grup üyelerini doğal ve spontan bir ortamda gözleyebilir.
Gözlemci, gözlediği kimselerin duygu, düşünce ve davranışlarını kolayca anlayabilir. Ancak çok zaman alması bir dezavantajdır. Bu tür gözlemlerde araç kullanılmadığı için toplanan bilgiler de sınırlı olmaktadır
4 Katılımsız gözlem: Gözlemci, gözlenen grup veya olayın dışında kalarak grubu veya kişiyi dışarıdan objektif olarak gözlemektedir. 4 Gözlenen kişi gözlendiğinin farkına varmamakta ve gözlemci de gözlemlerini kaydetme olanağına sahip olmaktadır.
Gözlem sürecinde uyulması gereken bazı ilkeler vardır: 1. Gözlemi planlamak ve organize etmek gerekir. Öncelikle kimin niçin, nerede, nasıl, ne kadar sürede gözleneceğine ilişkin bir gözlem planı hazırlanmalıdır. 2. -Gözlem yapılmadan önce gözlem sonuçlarının nasıl kaydedileceği ve bilgilerin nasıl analiz edileceği kararlaştırılmış olmalıdır.
3. Gözlenecek kişi, olay veya durum açıkça sınırlandırılmalıdır. Eğer gözlenecek olan kişi ise belli bir zaman sürecinde yalnızca bir kişi gözlenmelidir. 4. Gözlemi mümkün olduğu kadar devamlı yapmak ve geniş bir zamana yaymak gereklidir. Amaca uygun olarak yeterli bir zaman süresince yapılmalıdır. Örneğin , birey on beş gün boyunca gözlenmelidir.
5. Gözlem, mümkün olduğu kadar değişik yer, zaman ve durumda yapılmalıdır. Bireyin her seferde uzun süre gözlenmesi yerine kısa süreli ve farklı aralıklarla gözlenmesi tercih edilmelidir. 4 6. Gözlemci mümkün olduğu kadar doğal koşullar altında gözlem yapmaya çalışmalıdır. Bireyi de kontrollü ve doğal ortamlarda gözlenebilmelidir.
7. Gözlemde, gözlenecek durum, olay, birey bir bütün olarak gözlenmelidir. 8. Gözlem, objektif olarak yapılmalıdır. Gözlem sonuçları olduğu gibi yorum ve değerlendirmeye katılmadan kaydedilmelidir. 4 9. Birey gözlendiğinin farkına varmamalıdır. Bu nedenle gözlem sonuçları gözlenenin gözü önünde kaydedilmemelidir.
10. Gözlem sonucunda elde edilen bilgiler araya zaman girince gözlemci tarafından unutulacağından, gözlem sonuçları gözlemin ardından gözlem formlarına kaydedilmelidir. 11. Gözlemci gözlenen bireyin söyledikleriyle birlikte söylediklerine eşlik eden duygu, davranış ve tutumlarına da dikkat etmelidir.
12. Gözlemler, gözlemci hatalarını en aza indirme amacıyla eğer mümkünse birden çok gözlemci tarafından yapılmalıdır. 13. Gözlemin ne zaman, hangi koşullarda ve durumda yapıldığı mutlaka kaydedilmelidir. Gözlemlerin saptanmasında olay, koşullar, süreç ve sonuçlar birlikte düşünülmelidir.
14. Gözlem tekniği ile elde edilen bilgiler, birey hakkındaki mevcut diğer bilgilerle bir arada değerlendirilmelidir. 15. Birey hakkında elde edilen bilgiler, bireyi etiketlemek amacıyla değil; bireyin bir sorununun çözümüne veya bütün olarak gelişmesine katkı amacıyla kullanılmalıdır.
16. Gözlem dikkatli, uyanık ve eleştirici bir şekilde yapılmalıdır. 17. Gözlem hem bireysel hem de grup durumlarında yapılmalıdır. 18. Gözlem sonuçlarının doğruluğu mümkün olduğu kadar diğer teknik ve yöntemlerle elde edilen bilgilerle kontrol edilmelidir.
Gözlem Nasıl Yapılır? Gözlem üç aşamada gerçekleştirilir. 1. Planlama aşamasında, gözlem için ön hazırlık yapılması gözlenecek kişi, özellik, konu olay veya durum belirlenerek kararlaştırılır. 2. Gözleme ve kaydetme aşaması ise uygulama aşamasıdır. Burada gözlem yapılır ve kaydedilir. 3. Sonuçlandırma aşamasında, sonuçları inceleme, yorumlama, rapor haline getirme ve kullanılması aşamasıdır
Sistemli bir gözlem yapılabilmesi için; 1: Gözleme başlamadan önce gözlenecek durum saptanır, kimin (neyin), nerede, ne zaman, niçin ve nasıl gözleneceği belirlenir. Kesin bir şekilde sıralanır. 2. Gözlemin ne amaçla yapılacağı saptanır. 3. Gözlem planı yapılır. İncelenecek, gözlenecek özellikler, davranışlar önce genel olarak saptanır. Sonra ayrıntılı bir şekilde betimlenerek yazılır.
4. Gözlem sırasında uygulanacak ilkeler, gözetilecek noktalar belirlenir. 5. Gözlem sonuçlarının nasıl kaydedileceği ve yorumlanacağı açıklanır. 6 -Bunların sonunda bir gözlem formu geliştirilir ve uygulamaya geçilir. 7. Gözlem sırasında gözlenenler olduğu gibi not edilir, kaydedilir
8. Gözlem sonuçları bir rapor halinde düzenlenerek gözlem sonuçları, özet tablosu ve gözlenen bireye ilişkin sonuçları topluca görülüp değerlendirilir. 9. Değerlendirme yapılırken gözlenen öğrencinin ne kadar olumlu yönde, ne kadar olumsuz yönde özellikler gösterdiği davranışların çetelesi yapılır ve yoruma gidilir.
Gözlen Tekniğinin Avantajları ve Üstün Yanları 1. Gözlem, bireyin doğal ortamda gözlenmesine dayandığı için diğer bireyi tanıma teknikleri ile elde edilemeyen orijinal bilgilerin doğrudan elde edilmesine olanak veren bir tekniktir. 4 2. Gözlem tekniği, bireyin sadece sözlerini değil bu sözlere eşlik eden davranış ve beden dilini de gözlemeye ve böylece bireyin duygu ve düşünce davranışları arasındaki çelişkileri anlamaya olanak sağlayan bir tekniktir.
3. Gözlem bireyin çeşitli gelişim dönemlerindeki bütün halinde gelişmesini izleyerek gelişim özelliklerini karşılaştırmaya en uygun olan bir tekniktir. 4. Gözlem, bilimsel inceleme için gerekli bilgileri toplamada her durum ve koşula uygun bir bilgi toplama tekniğidir. Yani, gözlem her yaştaki bireyi veya grubu incelemek amacıyla kullanılabilecek bir tekniktir.
5. Gözlem tekniği kullanılması kolay, fazlaca araç gereç kullanılmayı gerektirmeyen maddi bakımdan ekonomik olan bir tekniktir. 6. Gözlem tekniğini uygulamak için özel bir zaman ayırmak, öğrenciyi dersinden, çalışanı işinden alıkoymak söz konusu değildir. Gözlenen bireyi ayrıca zamanı alınmamaktadır. Bu nedenle okullarda ve iş yerlerinde kolaylıkla uygulayabiliriz.
4 7. Gözlem bilgi toplamada önlem alındığı, ilke ve kurallara uyulduğu takdirde güvenilir bir tekniktir. 4 8. Gözlem hem grupların ve hem de bireylerin incelenmesine uygun bir tekniktir
Gözlem Tekniğinin Dezavantajları ve Sınırlılıkları 1. Gözlem yalnız gözlenen olayların, durumların, kişilerin, davranışların, özelliklerin o anda görünen yönleri hakkında bilgi toplamaya olanak verir. Ancak bu görüntülerin nedenleri hakkında bilgi vermez. Bunların ortaya çıkarılması için başka teknik ve yöntemler kullanılması gerekir.
2. Bir gözlemin nesnelliği ve bilimselliği gözlemcinin önyargılarına, davranışlarına ve duygularını anlama ve algılama gücüne, duygusal kararlılığına, olaylara bakış açısına ya da yaşam felsefesine, davranışlar arsındaki ilişki ve çelişkileri kavrayabilme yeteneğine, gözlem tekniğini uygulama ve sonuçlarını kaydetmedeki becerisine vb. bağlıdır. Öyleyse herkes gözlem yapabilir, ancak her gözlem aynı derecede nesnel ve bilimsel değildir. Bu nedenle iyi gözlemcinin bu alanda yetişmiş olması beklenir.
3. Gözlemin doğal koşullar altında yapılması ve kontrol edilmesinde özellikle aynı durumun yaratılmasında birçok zorluklar vardır. 4. Bireyi tanıma teknikleri konusunda eğitim almamış kimselerin nesnellikten ve bilimsellikten uzak, yüzeysel gözlemler yaparak bireyleri etiketledikleri gözlenmektedir. Bu durum öğretmen öğrencisini, yöneticiler çalışanlarını, annebabalar ise çocuklarını gözlerken ortaya çıkabilmektedir
5. Gözlem yapacak öğretmenlerin bu tekniğin kullanılmasına gereken önemi vermeleri, gerekirse psikolojik danışmandan müşavirlik hizmeti almaları ve bu konuda kendilerini geliştirmeleri öğrencilerin gelişimlerini izlemede, ihtiyaç ve sorunlarını saptamada bu teknikten daha fazla yararlanmalarını sağlayabilir.
Gözlem verileri, geçerlik ve güvenirliği oldukça zayıf verilerdir. Gözlemcinin tutumları, değer yargıları, inançları, bilincinde olduğu ya da olmadığı ihtiyaçları, beklentileri gözlem sonuçlarını etkiler. Örneğin, otoriter bir öğretmen, açık sözlü ve bağımsız bir öğrenciyi saygısız olarak niteleyebilir. Aslında gözlemcilerin olguları, durumları bir fotoğraf makinesi gibi saptaması gereklidir. Ancak bu ideal durumdur. Gerçekte çoğu kez, gözlemci raporunda gerçek olayları değil kendi dünyasını yansıtmaktadır.
- Slides: 47
