GWNY URZD STATYSTYCZNY 1974 2014 PRZEMIANY LUDNOCIOWE W

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY 1974 -2014 PRZEMIANY LUDNOŚCIOWE W POLSCE PRZYSZŁOŚĆ DEMOGRAFICZNA Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej Honorowy Patronat Prezesa Rady Ministrów Warszawa, 1 października 2014 roku

PRZYSZŁOŚĆ DEMOGRAFICZNA POLSKI DO 2050 ROKU prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej

Istota prognoz demograficznych Prognozy demograficzne muszą brać pod uwagę: • Dotychczasowe procesy rozwoju ludności, • Czynniki wpływające na rozwój ludności (urodzenia, zgony, migracje), • Perspektywiczną politykę ludnościową, • Założenia dotyczące procesów demograficznych. Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 3

Podstawowe cechy rozwoju ludnościowego Polski w okresie ostatnich kilkudziesięciu lat Dzietność W Polsce kluczowe znaczenie mają zmiany wzorców płodności oraz zmiany w strukturze kobiet w wieku rozrodczym – powodują systematyczne zmniejszanie się liczby urodzeń. Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 4

Współczynniki płodności 1983 - 2013 0. 25 1983 1993 2003 2013 0. 20 0. 15 0. 10 0. 05 0. 00 15 18 21 Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego 24 27 30 33 36 39 42 45 Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 48 5

Współczynniki dzietności w Polsce 1970 - 2013 3. 5 3. 20 Ogółem Miasta Wieś 2. 91 3. 0 2. 89 2. 42 2. 5 2. 30 2. 20 2. 14 2. 0 1. 84 1. 71 1. 5 1. 42 1. 37 1. 22 1. 26 1. 11 1. 18 1. 0 1973 1976 1979 1982 Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego 1985 1988 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 2012 6

Podstawowe cechy rozwoju ludnościowego Polski w okresie ostatnich kilkudziesięciu lat Od 1989 r. wartości współczynnika dzietności oznaczają zawężoną zastępowalność pokoleń. Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 7

Zmiany w strukturze kobiet w wieku prokreacyjnym (w %) 22 1970 20 1980 1990 2000 2013 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 15 -19 20 -24 Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego 25 -29 30 -34 35 -39 40 -44 45 -49 Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 8

Urodzenia w Polsce (w tys. ) 1970 - 2013 750 723, 6 700 650 600 550 547, 8 500 450 417, 6 400 350 369, 6 351, 1 300 1973 1976 1979 Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego 1982 1985 1988 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 2012 9

Podstawowe cechy rozwoju ludnościowego Polski w okresie ostatnich kilkudziesięciu lat Umieralność • W latach dziewięćdziesiątych miała miejsce wyraźna poprawa współczynników umieralności, • Od połowy pierwszej dekady XXI wieku obserwuje się systematyczny wzrost liczby zgonów, • Systematyczny spadek umieralności niemowląt. Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 10

Liczba zgonów (w tys. ) 1970 - 2013 430 406 410 387 390 370 350 330 310 290 270 269 250 1973 1976 1979 Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego 1982 1985 1988 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 2012 11

Zgony według przyczyny (w %) 1990, 2000, 2012 0% 2012 2000 40% 80% 100% 46. 1 25. 7 6. 1 5. 2 4. 3 12. 5 47. 7 23. 4 7. 0 5. 0 4. 0 12. 9 7. 7 4. 0 3. 1 13. 8 1990 52. 4 Choroby układu krążenia 60% Nowotwory Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przyczyby zewnętrzne 19. 0 Choroby układu trawiennego oddechowego Inne Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 12

Podstawowe cechy rozwoju ludnościowego Polski w okresie ostatnich kilkudziesięciu lat Notowana w okresie kilkunastu lat poprawa stanu zdrowia populacji (potwierdzają to badania z lat 1996, 2004 i 2009), wynikająca zarówno z postępu medycyny, jak i większej dbałości o własną kondycję zdrowotną (dietę, aktywność fizyczną), wpłynęły zarówno na spadek natężenia zgonów, jak i wydłużanie przeciętnego trwania życia. Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 13

Przeciętne trwanie życia w Polsce 1950 - 2013 Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 14

Podstawowe cechy rozwoju ludnościowego Polski w okresie ostatnich kilkudziesięciu lat Migracje wewnętrzne • Osłabienie natężenia migracji wewnętrznych, • Od 2000 roku obserwowane jest dodatnie saldo migracji wewnętrznych na pobyt stały dla wsi. Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 15

Intensywność migracji wewnętrznych (w %) 1950 - 2013 6 Liczba migracji do liczby ludności ogółem - w % 5 4 3 2 1 0 1955 1960 1965 Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 2010 16

Saldo migracji wewnętrznych na pobyt stały dla miast i wsi (w tys. ) 1970 - 2013 300 Miasta 250 Wieś 200 150 100 50 0 -50 1973 1976 1979 1982 1985 1988 1991 1994 1997 2000 2003 2006 2009 2012 -100 -150 -200 -250 -300 Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 17

Podstawowe cechy rozwoju ludnościowego Polski w okresie ostatnich kilkudziesięciu lat Migracje zagraniczne • Polska jest krajem emigracyjnym, co oznacza, że liczba osób opuszczających kraj na stałe jest cały czas większa od liczby ludności doń napływającej (od 1960 r. ujemne saldo migracji zagranicznych na pobyt stały), • Głównym kierunkiem emigracji na stałe są kraje Europy, a szczególnie UE, do której kieruje się ok. 85% emigrantów z Polski, • W latach osiemdziesiątych pojawiła się nowa cecha migracji zagranicznych Polaków polegająca na dynamicznym rozwoju emigracji czasowych, ale migracje na stałe stanowią małą część strumieni migracyjnych. Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 18

Założenia prognozy Założenia zostały opracowane biorąc pod uwagę wyżej wymienione trendy oraz przy uwzględnieniu szeregu dokumentów strategicznych, w szczególności raportu „Polska 2030. Wyzwania rozwojowe. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju”. Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 19

Prognozowane współczynniki dzietności w Polsce 2014 - 2050 1. 9 Dane Rzeczywiste 1. 8 Średni Niski Wysoki 1. 85 B. Wysoki 1. 70 1. 7 1. 6 1. 52 1. 5 1. 38 1. 4 1. 3 1. 2 1. 1 2000 2004 2008 2012 Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego 2016 2020 2024 2028 2032 2036 2040 2044 Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 2048 20

Przeciętne trwanie życia w Polsce w latach 1960 - 2013 oraz prognoza dla lat 2014 - 2050 89 mężczyźni - dane rzeczywiste kobiety - dane rzeczywiste A 1 mężczyźni A 1 kobiety 87 85 83 81 79 77 75 73 71 69 67 65 63 1960 1970 1980 Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego 1990 2000 2010 2020 2030 2040 Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 2050 21

Saldo migracji wewnętrznych dla miast i wsi wg trzech wariantów (w tys. ) – po 2035 r. założono stałe wartości Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 22

Saldo migracji zagranicznych według trzech wariantów (w tys. ) – po 2035 roku założono stałe wartości 5 0 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 2032 2034 -5 -10 -15 -20 -25 -30 Dane rzeczywiste Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Wariant 1 Wariant 2 Wariant 3 Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 23

Założenia prognozy Do oficjalnej prognozy wybrano następujące warianty: • • Urodzeń – średni, Umieralności – A 1, Migracji wewnętrznych – wariant 2, Migracji zagranicznych – wariant 2. Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 24

Założenia prognozy Wyszczególnienie Miasto Wieś Mężczyźni Kobiety Miasto Napływ Odpływ Wieś Napływ Odpływ Miasto Imigracja Emigracja Wieś Imigracja Emigracja 2015 2020 1, 15 1, 35 29, 76 28, 89 73, 5 81, 5 219, 9 249, 8 178, 8 148, 9 10, 6 17, 9 Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego 4, 0 6, 5 2025 2030 2035 2040 2045 Współczynnik dzietności ogólnej 1, 23 1, 31 1, 37 1, 41 1, 44 1, 41 1, 46 1, 50 1, 52 1, 54 Średni wiek rodzenia 30, 29 30, 64 30, 90 31, 11 31, 29 29, 41 29, 81 30, 14 30, 41 30, 65 Przeciętne dalsze trwanie życia 74, 9 76, 3 78, 0 79, 1 80, 3 82, 5 83, 6 84, 8 85, 6 86, 5 Migracje wewnętrzne definitywne (na pobyt stały) w tys. 201, 6 182, 1 168, 2 161, 3 230, 0 209, 1 192, 2 182, 4 169, 3 160, 4 152, 6 148, 6 140, 8 133, 4 128, 6 127, 5 Migracje zagraniczne definitywne (na pobyt stały) w tys. 12, 4 14, 2 16, 0 17, 8 17, 9 17, 9 4, 6 5, 3 6, 0 6, 6 6, 5 6, 5 2050 1, 47 1, 55 1, 49 1, 56 31, 44 30, 86 31, 58 31, 04 81, 6 87, 4 83, 0 88, 4 161, 3 182, 4 148, 6 127, 5 17, 8 17, 9 6, 6 6, 5 Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 161, 3 182, 4 6, 6 6, 5 25

Wyniki prognozy Pogłębiający się ujemny przyrost naturalny • Liczba urodzeń będzie malała w całym okresie objętym prognozą, od poziomu około 370 tys. w 2013 r. do wartości ponad 254 tys. w 2050 r. • Przeciwny kierunek zmian będzie występował w zakresie umieralności. Zgodnie z prognozą, liczba zgonów będzie systematycznie i równomiernie rosła aż do 2040 r. (do poziomu 440 tys. ), po czym nastąpi dekada wyraźnego spadku liczby zgonów (poniżej 430 tys. ). Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 26

Urodzenia i zgony (w tys. ) 2013 - 2050 ª Dane rzeczywiste Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 27

Urodzenia i zgony w latach 1990 - 2013 oraz prognoza na okres 2014 - 2050 600 Urodzenia 550 Zgony 500 450 400 350 300 250 200 1994 1998 2002 2006 Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego 2010 2014 2018 2022 2026 2030 2034 2038 2042 Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 2046 2050 28

Wyniki prognozy Systematyczny ubytek liczby ludności • W ciągu najbliższych 7 lat (do 2020 r. ) liczba ludności zmniejszy się o 358 tys. , zaś w kolejnych okresach będzie następowało znaczne przyśpieszenie tempa zmian. Po 2035 r. każde pięciolecie prognozowanego okresu zaznaczy się spadkiem liczebności populacji o ponad 800 tys. • W 2050 r. liczba ludności Polski wyniesie 33 951 tys. , a więc będzie mniejsza o ponad 4, 5 mln (11, 8%) w porównaniu z 2013 r. Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 29

Zmiany stanów ludności 2013 - 2050 ª Dane rzeczywiste Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 30

Ludność Polski w latach 1970 - 2013 oraz prognoza na lata 2014 -2050 (w mln) 40 38 36 34 Dane rzeczywiste Prognoza 32 1970 1975 1980 1985 1990 Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 2045 2050 31

Wyniki prognozy Proces urbanizacji • Liczba mieszkańców miast w 2050 r. wyniesie 18, 8 mln i będzie mniejsza o ponad 4, 4 mln osób, natomiast na wsi pozostanie prawie na tym samym poziomie (mniejsza o ok. 100 tys. osób), • Udział ludności miejskiej zmniejszy się z 60, 4% w 2013 r. do 55, 4% w 2050 r. Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 32

Prognoza liczby ludności miejskiej i wiejskiej do 2050 r. (w tys. ) Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 33

Wyniki prognozy Głębokie zmiany w strukturze ludności według wieku • Postępujący proces starzenia się ludności Polski, • Duży ubytek i starzenie się ludności w wieku produkcyjnym, • Malejąca liczba dzieci i młodzieży, • Ubytek kobiet w wieku prokreacyjnym. Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 34

Piramida populacji (w tys. ) 2013, 2050 Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 35

Zmiany stanów ludności według biologicznych grup wieku (w tys. ) Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 36

Zmiany stanów ludności według ekonomicznych grup wieku (w tys. ) – z uwzględnieniem zmian w wieku emerytalnym Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 37

Ludność wg ekonomicznych grup wieku (w tys. ) 2013 - 2050 – przy uwzględnieniu zmian w wieku emerytalnym 18, 000 16, 000 2013 2020 2035 2050 14, 000 12, 000 10, 000 8, 000 6, 000 4, 000 2, 000 0 Przedprodukcyjny Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Mobilny Niemobilny Poprodukcyjny Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 38

Prognozowane współczynniki obciążenia demograficznego wg dwóch wariantówa klasyfikacji grup ekonomicznych a Wariant 1 – bez uwzględnienia zmian w wieku emerytalnym Wariant 2 – po uwzględnieniu zmian w wieku emerytalnym Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 39

Główne wyzwania wynikające z rozwoju demograficznego • Konieczność aktywizacji pronatalistycznej polityki demograficznej, • Potrzeba wypracowania polityki społecznej wobec osób starszych, • Przygotowanie się na niedobór podaży zasobów pracy. Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 40

Dziękuję za uwagę Prof. dr hab. Janusz Witkowski Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Przemiany ludnościowe w Polsce - przyszłość demograficzna Konferencja jubileuszowa Rządowej Rady Ludnościowej 41