GRIP op het leven door het leven meer

GRIP op het leven… door het leven meer GLANS te geven. Workshop bij het symposium Zelfmanagement georganiseerd door CBO 1 februari 2007 Nardi Steverink Health Psychology / SHARE, UMCG b. j. m. steverink@med. umcg. nl Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Onderzoeksprogramma “Kwetsbaarheid, zelf-management en welbevinden” * Interventie-ontwikkeling * Interventie-studies * Theorie-vorming * Instrument-ontwikkeling * Implementatie-ontwikkeling Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Overzicht Inleiding: Doelgroepen gedefinieerd in termen van KWETSBAARHEID Elke interventie dezelfde THEORIE Drie zelfmanagement interventies Workshop (samen met Henrike Elzen): “GRIP op het leven door het leven meer GLANS te geven”. Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Ouderen en Kwetsbaarheid verlies van verschillende fysieke en sociale hulpbronnen interacties daartussen verhoogde kans op neerwaartse spiraal zelf-management bij kwetsbaarheid beter generiek dan specifiek gericht uiteindelijk criterium dat daarbij past: fysiek en sociaal welbevinden Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Zelf-management van welbevinden bij kwetsbaarheid: een hulpbronnen-benadering Kwetsbaarheid = verlies van belangrijke fysieke en sociale hulpbronnen Zelf-management = vaardigheden om belangrijke hulpbronnen te verwerven, behouden en verlies te compenseren (Self-Management Abilities - SMA) Belangrijke hulpbronnen = hulpbronnen voor fysiek en sociaal welbevinden (zie Steverink et al. , 2005) Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Welke hulpbronnen dragen bij aan welbevinden? Een theorie van welbevinden (SPF theorie, zie Lindenberg, 1996) Algemeen Subjectief Welbevinden Fysiek welbevinden Comfort Sociaal welbevinden Stimulatie Affectie Gedragsbevestiging Hulpbronnen Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007 Status

Self-Management Abilities (SMA) Hoe ‘managen’ mensen hulpbronnen zodanig dat fysiek en sociaal welbevinden wordt bereikt en duurzaam gemaakt? Bijvoorbeeld: een belangrijke hulpbron voor affectie kan zijn: vriendschap. Wat zijn belangrijke vaardigheden om vriendschap te verkrijgen en duurzaam te maken? Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Voorbeeld: vriendschap Initiatief nemen Self-efficacy hebben (in jezelf geloven) Investeren (voor duurzaamheid) Positief perspectief hebben (nodig voor investeringsgedrag) Zorgen voor multifunctionaliteit Zorgen voor variëteit (zie Steverink et al. , 2005) Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Zes Self-Management Abilities Initiatief nemen Self-efficacy Investeren Positief perspectief Multifunctionaliteit Varieteit INI S-E INV POS MUL VAR (zie Steverink et al. , 2005) Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

SMA verbonden met de vijf dimensies van WB (zie Steverink et al. , 2005) COM STI AFF Initiatief Self-efficacy Investeren Positief persp. Multifunction. Varieteit Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007 BEV STA

Drie zelfmanagement interventies 1 Kwetsbare oudere patiënten: “GRIP op het leven…” een serie huisbezoeken. 2 Sociaal kwetsbare (eenzame) oudere vrouwen “Geef uw leven een beetje meer GLANS”, een groepscursus. 3 Licht kwetsbare thuiswonende ouderen: “GRIP op het leven…” een bibliotherapie. Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Andere zelfmanagement interventie binnen ons programma “GRIP op lijf en leven”, een groepscursus voor ouderen met chronische aandoeningen (zie Elzen et al. , in press) (niet gebaseerd op de “zelfmanagement van welbevinden” matrix) Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

De vijf dimensies van welbevinden: GLANS G L A N S Gezondheid en Gemak (= comfort) Leuke bezigheden (= stimulatie) Affectie (= affectie) Netwerk (= gedragsbevestiging) Sterke punten (= status) Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

De GLANS-schijf van vijf Gezondheid en Gemak Lichamelijke activiteit en Leuke bezigheden Sterke punten Netwerk Affectie Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Ingrediënten voor alle interventies Zelf-diagnose: vul eigen situatie in in de Schijf Waar aan werken? INI: S-E: MUL: INV: POS: VAR: concreet doel formuleren adv schijf haalbaar plan, met kleine stapjes aspecten van de schijf combineren (fysiek met sociaal) aspecten van de schijf onderhouden positieve gedachten over de aspecten zorg voor meerdere dingen in elk aspect van de schijf Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Design Na voormeting (T 0) Experimentele+Controlegroep gerandomiseerd, 2 nametingen (T 2 na 4 -6 mnd. ) T 0 E R C Int T 1 T 2 Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Belangrijkste uitkomstmaten Self-Management Ability (SMAS-30) Welbevinden (SPF-IL) Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Deelnemers aan de studies(zie referenties) Interventie (N=) Controle (N=) M Leeftijd (range) % vrouwen M Frailty (range) M Eenzaamheid Individ. Groeps- Biblio. Huisbez. cursus therapie 26 36 79 20 62 86 75 (66 -89) 64 (55 -78) 73 (65 -91) 74 100 6. 3 (3 -12) -- -7. 9 (0 -11) Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007 61 2. 7 (1 -5) --

Effecten 3 interventies vergeleken Korte termijn Langere termijn IHB GC BIB SMA(totaal) ++ ++ ++ (+) ++ Well-being ++ ++ ++ (+) ++ Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Zelfmanagement (GLANS-cursus) Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Welbevinden (GLANS-cursus) Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Eenzaamheid (GLANS-cursus) Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Conclusies (1) Kwetsbaarheid beter startpunt bij veel ouderen dan één specifieke diagnose welbevinden beter criterium dan afwezigheid van symptomen. Matrix van 6 Zelfmanagement vaardigheden en 5 Welbevinden-dimensies is bruikbare basis om zelfmanagement-interventies op te bouwen en te evalueren. Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Conclusies (2) Zelfmanagement vaardigheden kunnen worden aangeleerd via psycho-ducatie, waardoor ook het welbevinden toeneemt. Duidelijke effecten op korte termijn. Ook langere termijn effecten, maar minder duidelijk door o. a. verbeteringen in controle-groepen. Implementatie? Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Met dank aan: Frans Albersnagel Bram Buunk Henrike Elzen Nynke Frieswijk Ismay Kremers Siegwart Lindenberg Hanneke Schuurmans Joris Slaets Tom Snijders Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Referenties (1) Elzen, H. , Slaets, J. P. J. , Snijders, T. A. B. , & Steverink, N. (in press). Evaluation of the Chronic Disease Self-Management Program (CDSMP) among chronically ill older people in the Netherlands. A randomized controlled clinical trial. Social Science and Medicine. Frieswijk, N. , Steverink, N. , Buunk, B. P. , Slaets, J. P. J. (2006). The effectiveness of a bibliotherapy in increasing the self-management ability of slightly to moderately frail older people. Patient Education and Counseling, 61, 219 -227. Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Referenties (2) Gerritsen, D. & Steverink, N. (2007). Kwaliteit van leven. In A. M. Pot, Y. Kuin, & M. Vink (Red. ), Handboek ouderenpsychologie. Utrecht: De Tijdstroom (blz. 253 -267). Kremers, I. P. , Steverink, N. , Albersnagel, F. A. , & Slaets, J. P. J. (2006). Improved self-management ability and well-being in older women after a short group intervention. Aging and Mental Health, 10 (5), 476 -484. Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Referenties (3) Lindenberg, S. (1996). Continuities in theory of social production functions. In S. M. Lindenberg & H. B. G. Ganzeboom (Eds. ), Verklarende sociologie: opstellen voor Reinhard Wippler. Amsterdam: Thesis Publishers (blz. 169 -184). Ormel, J. , Lindenberg, S. M. , Steverink, N. , & Verbrugge L. M. (1996). Welbevinden en de theorie van Sociale Produktie Functies. In: G. I. J. M. Kempen & J. Ormel (Red. ) Dagelijks functioneren van ouderen. Assen: Van Gorcum (blz. 117 -135). Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Referenties (4) Schuurmans, H. , Steverink, N. , Frieswijk, N. , Buunk, B. P. , Slaets, J. P. J. , & Lindenberg, S. (2005). How to measure self-management abilities in older people by self-report: The development of the SMAS-30. Quality of Life Research, 14, 2215 -2228 Schuurmans, H. (2004). Promoting well-being in frail elderly people: Theory and intervention. Proefschrift, Rijksuniversiteit Groningen. Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007

Referenties (5) Steverink, N. , Lindenberg, S. , & Ormel, J. (1998). Towards understanding successful ageing: patterned change in resources and goals. Ageing and Society, 18, 441 -467. Steverink, N. , Lindenberg, S. , & Slaets, J. P. J. (2005). How to understand improve older people’s self-management of wellbeing. European Journal of Ageing, 2, 235 -244. Nardi Steverink, workshop Zelfmanagement, CBO, 1 feb 2007