GRAMATIKA Modi indefiniti Infinitni glagolski naini nemaju kompletne

GRAMATIKA

Modi indefiniti Infinitni glagolski načini nemaju kompletne kategorije lica i broja i samo su delimično vezani za vreme, način i stanje. U infinitne glagolske načine spadaju infinitiv, particip i gerund.

Infinito Infinitiv ima dva vremena prezent i prošlo vreme, oba vremena infinitiva se veoma često koriste u italijanskom jeziku.

Infinito presente str. 1 Infinitiv je nepromenljiv glagolski oblik. Odlikuje se karakterističnim nastavcima u sve tri konjugacije, npr. 1. konjugacija am-are, 2. konjugacija legg-ere i 3. konjugacija fin-ire. Postoje i glagoli sa nepravilnim oblicima infinitiva kao npr. porre – staviti (sa brojnim izvedenim glagolima), trarre – vući (sa mnogim izvedenim glagolima), condurre – voditi (i mnogi drugi glagoli izvedeni od infinitiva –durre).

Infinito presente str. 2 Upotreba infinitiva: • u nezavisnim rečenicama naročito nakon upitnih priloga i zamenica come, dove, chi, quando, che cosa: Che dire? Che fare in questa situazione? – Šta reći? Šta raditi u ovakvoj situaciji? Come andare avanti? – Kako nastaviti? Essere o non essere? – Biti ili ne biti? • u funkciji imperativa u nezavisnim rečenicama: Non toccare la merce. – Ne diraj robu. Prendere o lasciare! – Uzmi ili ostavi! Leggere attentamente le istruzioni. – Pažljivo pročitati uputstvo. • kao prava imenica: Non ho avuto il piacere di conoscerlo. – Nisam imao zadovoljstvo da ga upoznam. Hai il dovere di parlare. – Imaš dužnost da govoriš. Comportiamoci da esseri umani. – Ponašajmo se kao ljudska bića.

Infinito presente str. 3 • sa vrednošću imenice: Non sopporto questo vostro andare e venire. – Ne podnosim ove vaše odlaske i dolaske. Tra il dire e il fare c’è di mezzo il mare. – Između reči i dela velika je razlika. (Ovo je italijanska poslovica koja ne može bukvalno da se prevede na srpski jezik) • u zavisnim rečenicama (za označavanje stanja ili radnji koje su istovremene s radnjom nezavisne rečenice): Penso di avere ragione. – Mislim da sam u pravu. Crede di essere il più bravo. – Veruje da je najbolji. • u raznim strukturama sa ili bez predloga: Vado a preparare da mangiare. – Idem da spremim da jedem. Voglio imparare a giocare a tennis. – Želim da naulim da igram tenis. Oggi non ho voglia di studiare. – Danas mi se ne uči. .

Infinito presente • str. 4 posle glagola percepcije, u ovom slučaju subjekti nezavisne i zavisne rečenice nisu isti tako da je ova struktura značajan izuzetak u italijanskom jeziku i treba obratiti posebnu pažnju na nju. Subjekat zavisne rečenice koji je predmet percepcije može biti iskazan akuzativnom zamenicom: Vedo Marco entrare. – Vidim Marka kako ulazi. Vedo entrare gli studenti. – Vidim studente kako ulaze. Li vedo entrare. – Vidim ih kako ulaze. Lo ascolto cantare. – Slušam ga kako peva.

Infinito presente • str. 5 posle glagola naredbe, molbe, savetovanja, preporuke itd. i ova struktura predstavlja značajan izuzetak u italijanskom jeziku. Subjekat zavisne rečenice, osoba kojoj se naređuje ili daje savet, može biti iskazan nenaglašenom dativnom ili akuzativnom zamenicom, u zavisnosti od glagolske rekcije: Ordino a Matteo di uscire. – Naređujem Mateu da izađe. Gli ordino di uscire. – Naređujem mu da izađe. Prego Marta di non farlo. – Molim Martu da to ne radi. La prego di non farlo. – Molim je da to ne radi.

Infinito presente str. 6 • posle priloga ecco: Eccolo arrivare. – Evo ga stiže. Ecco venire i turisti. – Evo dolaze turisti. nakon modalnih glagola (tada mogu da se upotrebe i dva infinitiva jedan do drugog): Voglio viaggiare un po’. – Hoću malo da putujem. Devo studiare. – Moram da učim. Dobbiamo partire subito. – Moramo odmah da krenemo. Crede di poter fare quello che vuole. – Veruje da može da radi šta hoće.

Infinito presente • kao objekat: Amo viaggiare. – Volim da putujem. Desidero rimanere. – Želim da ostanem. kao subjekat: Fidarsi è bene, non fidarsi è meglio. – Uzdati se je dobro, ne uzdati se je bolje. str. 7

Infinito passato str. 2 Infinitiv prošli je složeni glagolski oblik, prilikom građenja ovog oblika treba obratiti pažnju na izbor pomoćnog glagola. I konjugacija – avere amato; essere andato II konjugacija – avere letto; essere caduto III konjugacija – avere finito; essere partito Infinitiv prošli se koristi u zavisnim rečenicama čija radnja prethodi radnji nezavisne rečenice: So di avere avuto ragione. – Znam da sam bio u pravu. Si è messa a piangere dopo essere stata rimproverata. – Nakon što je bila prekorena počela je da plače.

Infinito passato str. 3 Nenaglašene lične zamenice, nenaglašene povratne zamenice i rečce ci i ne stoje posle infinitiva i pišu se sastavljeno sa njim. U slučaju infinitiva prošlog pomenute zamenice i rečce stoje između pomoćnog glagola u infinitivu i participa prošlog i pišu se sastavljeno s pomoćnim glagolom. Comincia a farlo. – Počni da radiš to. Mi dispiace trovarti in queste condizioni. – Žao mi je što te zatičem u ovakvom stanju. Proviamo a capirci. – Pokušajmo da razumemo jedni druge. Desidera andarci. – Želi da ode (tamo). Aveva abitudine di prenderne due. – Imao je običaj da uzme dva. . . Spero di averlo fatto bene. – Nadam se da sam to uradio dobro. Avevo paura di avertelo perso. – Plašio sam se da sam ti ga izgubio. Sperava di averne presi abbastanza. – Nadao se da ih je uzeo dovoljno.

Infinito passato str. 4 Ovo pravilo se ne odnosi na modalne glagole uz koje nenaglašene zamenice mogu da stoje pre modalnog glagola ili posle infinitiva sa kojim se onda pišu zajedno: Devo farlo. – Lo devo fare. – Moram to da uradim. Sapete riconoscerla. – La sapete riconoscere. – Umete da je prepoznate. Deve avermi chiamato. – Mi deve aver chiamato. – Mora da me je zvao. Potrebbe avermelo mandato. – Me lo potrebbe aver mandato. – Može biti da mi ga je poslao.

Participio Particip je infinitni glagolski oblik koji prikazuje glagolsku radnju u vidu atributa, iskazujući pritom vreme, stanje, broj i rod. Postoje dva participa: particip prezenta i particip prošli.

Participio presente Particip presenta gradi se odbacivanjem nastavaka –are, -ere i –ire i dodavanjem nastavka –ante za 1. konjugaciju za jedninu a –anti za množinu i nastavka –ente za 2. i 3. konjugaciju za jedninu i –enti za množinu. I konjugacija – amante – amanti II konjugacija – credente – credenti III konjugacija – morente – morenti U slučaju nepravilnih glagola može se uzeti kao osnova imerfekt indikativa bez ličnih nastavaka: fare – facevo – facente; dire – dicevo – dicente; bere – bevevo – bevente

Upotreba participa prezenta Particip prezenta može se koristiti kao pridev, imenica ili glagol (ali ne može biti predikat nezavisne rečenice): • kao pridev Sei sempre sorridente. – Uvek si nasmejan. Una stella cadente. – Zvezda padalica. È un film divertente. – To je zabavan film. • kao imenica Ho avuto un bravo insegnante. – Imao sam dobrog nastavnika. Ma davvero sei cantante? – Stvarno si pevač? • kao glagol Gli studenti frequentanti il corso medio devono presentarsi in segreteria. – Svi studenti koji pohađaju srednji kurs treba da se jave u skretarijat. Tutte le famiglie abitanti in questo palazzo devono lasciare gli appartamenti. – Sve porodice koje stanuju u ovoj zgradi moraju da napuste stanove.

Participio passato str. 1 Particip prošli gradi se dodavanjem nastavka –ato za prvu konjugaciju –uto za drugu i –ito za treću nakon odbacivanja nastavaka za infinitiv. Particip prošli razlikuje rod i broj: I konjugacija: amato, amata / amati, amate II konjugacija: creduto, creduta / creduti, credute III konjugacija: finito, finita / finiti, finite Naravno, brojni su nepravilni participi, posebno u drugoj konjugaciji i stoga je preporučljivo konsultovati rečnik u slučaju nedoumice.

Upotreba participa prošlog Najbitnija upotreba participa prošlog je svakako u građenju složenih vremena. Ovaj oblik može da se koristi samostalno kao pridev, imenica ili glagol (ali ne može biti predikat nezavisne rečenice): • kao pridev Ho comprato una rivista illustrata. – Kupio sam ilustrovani magazin. Ricordo con nostalgia i tempi passati. – Sa nostalgijom se sećam prošlih vremena. Il pavimento è in terra battuta. – Pod je od nabijene zemlje. • kao imenica L’ammalato non vuole prendere la medicina. – Bolesnik ne želi da uzme lek. Questi, cari signori, sono i fatti. – Ovo, draga gospodo, su činjenice. • kao glagol Ho studiato l’italiano per due anni. – Učio sam italijanski dve godine. Partito lo zio, riprese il lavoro di tutti i giorni. – Nakon što je stric otišao, nastavio je sa svakodnevnim poslom. Kao i infinitiv, i particip se piše zajedno sa nenaglašenim zamenicama i rečcama ci i ne: Vistolo da lontano, l’ha salutato. – Videvši ga iz daljine, pozdravio / pozdravila ga je.

Gerundio Gerund je nepromenljiv infinitni glagolski oblik koji odgovara našem glagolskom prilogu. Ima dva vremena: gerund prezenta (koji upućuje na proces koji se razvija uporedo sa radnjom glavne rečenice) i gerund prošli (koji upućuje na proces koji je završen u odnosu na radnju u glavnoj rečenici).

Gerundio presente Gerund je pravilan glagolski oblik koji se gradi tako što se na osnovu koja se dobije odbacivanjem nastavaka –are, -ere i –ire dodaju nastavci –ando za 1. i –endo za 2. i 3. konjugaciju. I konjugacija – amando II konjugacija – credendo III konjugacija – dormendo Neki nepravilni glagoli grade gerund od osnove imperfekta indikativa: fare – facevo – facendo dire – dicevo – dicendo bere – bevevo – bevendo

Upotreba gerunda Gerund se upotrebljava samo u zavisnim rečenicama i upućuje na radnju koja je uvek istovremena s radnjom glavne rečenice. Koristi se u sledećim rečenicama: • vremenskoj Tornando a casa ho incontrato Anna. – Vraćajući se kući sreo sam Anu. • uzročnoj Fumando e bevendo si è rovinato la salute. – Pušeći i pijući upropastio je zdravlje. • pogodbenoj Comprando al mercato, risparmi. – Ako kupuješ na pijaci, uštedećeš. • dopusnoj Pur avendo sonno non vado a dormire. – Iako mi se spava, ne idem u krevet. • načinskoj Ha perso un mucchio di soldi giocando a carte. – Izgubio je gomilu para igrajući karte.

Gerundio passato str. 1 Oblici gerunda prošlog su: I konjugacija: avendo amato; essendo andato II konjugacija: avendo creduto; essendo caduto III konjugacija: avendo dormito; essendo partito Gerund prošli odgovara našem glagolskom prilogu prošlom. Uvek upućuje na radnju koja prethodi radnji nezavisne rečenice.

Gerundio passato str. 2 Najčešće se koristi u: • vremenskim rečenicama Essendo tornato a casa, ho incontrato Anna. – Pošto sam se vratio kući, sreo sam Anu. • i uzročnim rečenicama: Avendo finito, me ne vado. – Pošto sam završio, odlazim. • a javlja se i u dopusnim: Pur avendo comprato al Quiiper, non ho risparmiato. – Mada sam pazario u Kviperu nisam uštedeo.

Gerundio passato str. 3 Nenaglašene lične zamenice, nenaglašene povratne zamenice i rečce ci i ne pišu se sastavljeno sa gerundom i gerundom prošlim. Vestendomi, ho sentito un rumore. – Dok sam se oblačio, čuo sam neki zvuk. Andandoci regolarmente ha migliorato la propria salute. – Odlazeći redovno (tamo), poboljšao je svoje zdravlje. Avendolo fatto bene, posso stare tranquillo. – Pošto sam to dobro uradio, mogu da budem miran. Essendomi girato dall’altra parte, non ho visto niente. – Pošto sam se okrenuo na drugu stranu, nisam ništa video. Essendoci andata per prima, ha trovato il posto migliore. – Pošto je (tamo) otišla prva našla je najbolje mesto.