GRAEVINSKE MAINE Opte o primjeni i izboru maina

GRAĐEVINSKE MAŠINE Opšte o primjeni i izboru mašina Osnovna literatura: 1. B. Trbojević, Ž. Praščević: Građevinske mašine; Građevinska knjiga, Beograd, 1991 (korišćeno je izdanje 1991. godine, a mogu se koristiti i druga izdanja) str. 1 -12, 344 -356, 358 -373 2. P. Đuranović: Projektovanje organizacije građenja, Podgorica 1995, str. 80 -96

PRIMJENA GRAĐEVINSKIH MAŠINA n n Rad građevinskih mašina u Najekonomičnije rešenje za najveći dio građevinskih radova u Neophodan za efikasan rad u Efikasnost i ekonomičnost građevinskih mašina stalno raste u Konstantno povećanje karakteristika, uobnost, trajnost , smanjenje troškova pri radu i dr. Uzroci koji su uticali na uvođenje mehanizovanog rada u građevinarstvu u Nagli porast obima građenja u Sve veća usavršenost građevinske opreme u Zahtjevi za ujednačeni kvalitet proizvoda u Ekonomski zahtjevi u Zahtjevi za dinamikom izvršenja radova u Socijalno kulturni zahtjevi

POKAZATELJI KOJI SU VEZANI ZA PRIMJENU MEHANIZOVANOG RADA n n Stepen zahvata radova mehanizacijom - odnos obima (ili vrijednosti) izvedenih radova mehanizacijom u odnosu na ukupn obim (ili vrijednost) radova Szm=Qmr/Qr ili Szm=Vmr/Vr Stepen mehanizovanosti - odnos vrijednosti mehanizacije u odnosu na ukupnu vrijednost radova Sm=Vm/Vr Stepen energije - odnos ukupno instalisanih snaga mehanizacije na gradilištu i broja anagažovanih radnika Se=Se/Nr Stepen iskorišćenja mehanizacije - odnos stvarnog radnog vremenaprema ukupnom radnom vremenu Sim=Srv/Urv

EKSPLOATACIJA GRAĐEVINSKIH MAŠINA n n Uslovi efikasne eksploatacije: u pravilan izbor t ekonomska opravdanost t optimalna veličina t međusobna usklađenost po kapacitetima u održavanje u organizovano korišćenje Izbor mašina u širi izbor – utvrđivanje raspoloživih mašina za obavljanje operacija u tehnološkom procesu u uži izbor – ekonomska analiza kombinacija uz proračun učinaka i koštanja radnog časa mašine

ŠIRI IZBOR MEHANIZACIJE n Izbor varijantnih rješenja zavisi od sledećih karakteristika: u front rada u količina i vrsta rada, u rok izgradnje, u terenski uslovi i lokalne prilike, u stanje raspoložive mehanizacije, u finansijsko stanje preduzeća, u stanje tržišta mašina, u mogućnost održavanja mašina, u stanje kadrova. n Principi izbora u izvršavanje što većeg broja radova mašinama, u najprije izabrati ključnu mašinu, u ostale mašine prilagoditi ključnoj mašini (po kapacitetu i uslovima) u izabrati standardne mašine, koje su ujedno i jeftinije u za veći obim radova predvidjeti specijalizovane mašine u za manji obim različitih radova birati univerzalne mašine u iskoristiti postojeće mašine u preduzeću.

ŠIRI IZBOR MAŠINA

UČINCI GRAĐEVINSKIH MAŠINA n n Količina obavljenog posla, proizvodnja, u jedinici vremena (m 3/h, m 2/h, KN/h) Zavise od: u konstruktivnih osobina mašine u karaktera građevinske proizvodnje (obim radova, skučenost prostora, materijal za iskop. . . ) u uslovi rada (samostalne u radu ili rade u proizvodnom lancu, kombinovanje sa elementima ručnog rada, organizacija rada, rukovalac, održavanje mašina) u režima korišćenja radnog vremena (rad u smjenama, vrijeme opravke, premještanje tokom rada. . . )

VRSTE UČINAKA n n U zavisnosti od uslova koje obuhvataju u Teorijski učinak - Ut t rad pod optimalnim tehničkim uslovima t rad pod optimalnim organizacionim uslovima u Praktičan učinak - korekcija teorijskog - Up t određeno mjesto t određeni uslovi t očekivana usporenja i zastoji U zavisnosti od načina rada mašine u za ciklično dejstvo mašine u za kontinualno dejstvo mašine

TEORIJSKI UČINAK ZA MAŠINE SA CIKLIČNIM DEJSTVOM n n n Tokom rada ponavljaju ciklus rada (na primer: utovar, transport, istovar, povratak) Ključni podaci su trajanje ciklusa Tc i zapremina radnog organa q Da bi se dobio broj ciklusa u jedinici vremena (obično čas, [h]) koristimo konstantu T

TEORIJSKI UČINAK ZA MAŠINE SA KONTINUALNIM DEJSTVOM n n Tokom rada obrađuju (zbijaju, ravnaju, kopaju) jednu traku u kontinuitetu Ključni podaci su: u širina trake B u brzina obrade (rada) V u debljina (dubina) trake d u broj prolaza n u širina preklapanja trake a

PRAKTIČNI UČINAK n n Dobija se korekcijom teorijskog učinka koeficijentima u Up = Ut * kv * kp * kr * … * kn u kv - koeficijent korišćenja radnog vremena u kp - koeficijent punjenja u kr - koeficijent rastresitosti u … u kn - koeficijent vezan za neki drugi parametar Vrijednost koeficijenata zavisi od: u tehničkih parametara u organizacionih parametara u klimatskih i drugih spoljnih parametara

KOEFICIJENTI KOREKCIJE n n n kv - korišćenje radnog vremena -odnos radnog vremena koji mašina zaista radi i raspoloživog radnog vremena u Kreće se u rasponu od 0, 95 do 0, 65 u Veće vrijednosti ukazuju na bolju organizaciju rada u Manje vrijednosti ukazuju na lošiju organizaciju rada kp - punjenje radnog organa - odnos zapremine materijala koji je realno zahvaćen i nominalne zapremine radnog organa u Kreće se u rasponu od 1, 10 do 0, 40 u Zavisi od koherentnosti i tvrdoće materijala, kao i od oblika radnog organa kr - koeficijent rastesitosti –odnos zapremine materijala u neporemećenom (zbijenom) stanju i zapremine materijala u rastresitom stanju (u radnom organu) u Kreće se u rasponu od 0, 89 do 0, 67 – za mašine za zemljane radove u Zavisi od vrste materijala

PRORAČUN TROŠKOVA MEHANIZOVANOG RADA n Koštanje radnog časa mašine Kh[€/h] n Jt- jednokratni trošak -trošak dopreme i stavljanja mašine u funkciju € n nef =Q/(nm∙ Up) - broj sati koje mašina efektivno radi na gradilištu h u Q- ukupna količina posla za datu mašinu t, kg, m 2, m 3 i sl. u nm - broj mašina koji se planira angažovati kom u Up- - praktični učinak mašine t/h, kg/h, m 2/h, m 3 i sl. ng - godišnji fond časova ( od raspoloživog fonda) jer zavisi od tržišta i kapaciteta mašine) h/god A=Cm*As - amortizacija - troškovi za nabavku nove mašine €/god u As - stopa amortizacije %/ god n n

PRORAČUN TROŠKOVA MEHANIZOVANOG RADA n Gt=tk + tos + tvo + tso - godišnji troškovi - uobičajeno se utvrđuje jedinstveno za preduzeće, pa se proporcionalno raspoređuje na sve mašine. u tk = Cms∙ Ks - troškovi kamate (ako je mašina kupljena na kredit) €/god t Cms= Cm(Tm+1)/2 Tm - srednja vrijednost mašine € t Tm =1/As- vijek trajanja mašine god t Ks - kamatna stopa na godišnjem nivou %/god u tos = Cm∙ Os - troškovi osiguranja €/god t Os - godišnja stopa osiguranja %/god u tvo = Cm∙ Svo - troškovi velikih opravki €/god t Svo -godišnja stopa troškova velikih opravki %/god u tso = Cm∙ Sso - troškovi srednjih opravki €/god t Sso -godišnja stopa troškova srednjih opravki %/god

PRORAČUN TROŠKOVA MEHANIZOVANOG RADA n Et=te + tod - eksploatacioni troškovi - direktni toškovi koji se ostvaruju radom mašine €/god u te = 1. 1 ∙ Ce∙ q ∙ ng - troškovi pogonske energije i maziva €/god t 1. 1 - troškovi maziva uvećavaju troškove pogonske energije za 10% t Ce - cijena energije €/l, €/k. W t q - potrošnja energije u jedinici vremena l/h, k. W/h u tod= ttod + tdod + tgod - troškovi održavanja €/god t ttod =Cm∙ Stod - troškovi tekućeg održavanja €/god • Stod - godišnja stopa tekućeg održavanja %/god t tdod =Cm∙ Sdod - troškovi habajućih djelova €/god t Sdod - godišnja stopa habajućih djelova %/god

/02/2010 PRORAČUN TROŠKOVA MEHANIZOVANOG RADA n Et=te + tod - eksploatacioni troškovi - direktni toškovi koji se ostvaruju radom mašine €/god u tod= ttod + tdod + tgod - troškovi održavanja €/god t tgod =1. 1∙ n∙ Cg / Tg - troškovi guma za mašine €/god t tgod =1. 1∙ n∙ Cg ∙ lgkm / lkm - troškovi guma za vozila €/god • n - broj guma kom • Cg - cijena gume za mašine €/kom • Tg - vijek trajanja guma za mašine god • lgkm - broj kilometara koje vozilo pređe u jednoj godini km/god • lkm - izdržljivost guma km

UŽI IZBOR MEHANIZACIJE n n n Izbor kombinacije mašina na osnovu: u sračunatih Kh i Up u potrebne dinamike obavljanja posla, a koja se procjenjuje na osnovu: t ukupne količine date vrste rada; t orjentacionog ili tačnog roka izvršenja radova; t raspoloživog fonda radnog vremena; t stečenog iskustva na ovakvim radovima. Na osnovu procijenjene dinamike bira se broj ključnih mašina, a zatim i ostalih mašina u kombinaciji. Ključna mašina treba da bude ona: u koja odgovara ključnom procesu; u koja ima najveće Kh; u sa čijim smo brojem ograničeni

UŽI IZBOR MEHANIZACIJE n Rezultat izbora koji se radi tabelarno (vidi primjer) je: u usklađena grupa mašina (konkretnih i određenih karakteristika), na primjer: bager TIP 1 i Kiper vozilo TIP 1; u broj mašina, (npr. : 1 bager i 7 kipera), u cijena obavljanja posla mašinama [€/jed. mjere posla], npr. : 6. 39€/m 3 mašinskog iskopa; u proračunata (ne pretpostavljena) dinamika obavljanja posla, npr. : 47. 67 m 3 iskopa/h Komb. Naziv mašine Up (m 3/h) Broj mašina nx. Up 45 Kh (E/h) nx. Kh Σ nx. Kh/ min(nx. Up) Ck (E/m 3) (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) 421, 61 65, 60 6, 43 304, 52 47, 67 6, 39 452, 08 64, 24 7, 04 Bager TIP 2 65, 60 1 65, 60 50, 91 6, 87 10 68, 70 37, 07 370, 70 48, 78 1 48, 78 45, 03 6, 81 7 47, 67 37, 07 259, 49 65, 60 1 65, 60 50, 91 5, 84 11 64, 24 36, 47 401, 17 1 Kiper vozilo TIP 1 Bager TIP 1 2 Kiper vozilo TIP 1 Bager TIP 2 3 Kiper vozilo TIP 2 Pretpostavljena dinamika obavljanja posla 45 m 3/h

PODJELA MAŠINA PO VRSTI RADA n n n n n Iskop i utovar zemlje Sabijanje tla Prenos i dizanje Proizvodnja i prerada materijala Transport i vuča Radovi u stijeni Specijalni radovi Radovi na putevima Prefabrikacija betonskih elemenata Mehanizovani alati i pribor