GO Gemeenschappelijke Overheidsarchitectuur Opdracht van de Programmeringsraad Logius

GO | Gemeenschappelijke Overheidsarchitectuur Opdracht van de Programmeringsraad Logius Workshop PL-leden & adviseurs, april 2019

Agenda • Intro Eveline O’Brien (PL) • Kennis maken Sabina Renshof (Agile coach) • Strategische thema’s Matthijs Claessen (Logius) • Doorlichting Wim Bakkeren (VNG) -> groepjes PAUZE • Architectuur “college” Johann Schreurs (DUO) • Dilemma’s Geer Haas (SVB) -> groepjes • Planning & vervolg Eveline O’Brien (PL)

Maak een architectuur: • die de PL helpt om te sturen • die realiseerbaar, haalbaar en dus ook betaalbaar is • waaraan ontwikkelingen getoetst kunnen worden • met een kortere en de langere termijn visie (per domein) • maak een roadmap / plateauplanning hoe daar te komen • kies een scope die zo breed is als nodig

Kennismaken Sabina Renshof (Agile coach Logius)

Strategische Thema’s Matthijs Claessen | Portfoliomanager Logius

SAFe bij Logius

Strategische Thema’s NL-DIGIbeter “Wij willen een samenleving waarin iedereen mee kan blijven doen en waarin de menselijke waardigheid voorop staat. Ook zorgen we ervoor dat burgers en ondernemers beter door de overheid worden bediend. ” Bevat 80 uitspraken en doelen: • • Digitaal zaken doen Digitale identiteit Netwerk samenleving Europa

Digitaal zaken doen Iedereen* die zaken doet met de Nederlandse overheid kan interactie van en naar de overheid digitaal afhandelen. * Hierbij staat “iedereen” voor zowel mensen als organisaties en ook voor de systemen en things die hen vertegenwoordigen. De doelgroep betreft hen die zaken doen, niet beperkt door nationaliteit of inwonerschap. • voorkeurskeuze in interactie en attenties • digitaal regie op gegevens; verstrekking, correctie en inzage in gegevens en het gebruik daarvan • alleen noodzakelijke interactie, vanuit de totale klantreis en hulp bij bereiken van optimaal resultaat.

Digitale identiteit Iedereen die zaken doet met de Nederlandse overheid kan zich digitaal identificeren en digitaal laten vertegenwoordigen voor de interactie van- en naar de overheid.

Netwerk samenleving De overheid functioneert * in een netwerk van dienstverleners en bemiddelaars. . . * binnen en buiten de overheid . . . en gebruikt afspraken en standaarden om binnen dat netwerk integrale dienstverlening te faciliteren.

Europa Iedereen die in de EU zaken doet: • …met publieke dienstverleners en in het bezit is van een erkend (Nederlands) authenticatie middel kan zich daarmee bij die interactie digitaal identificeren. • … met de Nederlandse overheid kan eenmalig gegevens aanleveren voor veelgebruikte diensten. e. IDAS wetgeving SDG wetgeving

VRAGEN?

Doorlichting Voorzieningen Wim Bakkeren | Architect VNG

Werkweek 19 -23 november 2018 Vertrekpunten voor doorlichting 1. Positionering, functionaliteit en huidige inrichting cq architectuur tov visies en wensen 2. Gematigd tarievenbeleid 3. Afspraken voor standaarden voorzieningen – eerste verkenning Aanpak ◦ Inventariseren functionele visies en wensen obv bronnen ◦ Doorlichten deel GDI: Mijn. Overheid, Toegang, Berichten, Machtigen Bronnen visies en wensen ◦ ◦ ◦ Agenda Digitale Overheid (BZK) Banaan (Manifestgroep en VNG) Common Ground (VNG) Interactiestrategie (Manifestgroep) Programmaplan Basisinfrastructuur (BZK PDI) ◦ Regie op Gegevens (1 e quick scan) Overige bronnen ◦ B&E plan Logius 2019

Doorlichting Mijn. Overheid TER ILLUSTRATIE

A - Wat is DE nieuwe productvisie en positionering van Mijn. Overheid? ADO – “We gaan Mijn. Overheid dusdanig verbeteren dat burgers en ondernemers hun persoonlijke gegevens kunnen inzien, (laten) corrigeren en naar wens ook kunnen (her)gebruiken. Via Mijn. Overheid regel je straks als burger of ondernemer digitale identiteitsmiddelen en machtigingen, ontvang je berichten van de overheid, bepaal je welke kanalen en apps je wilt gebruiken en kun je berichten beantwoorden. Dit vraagt ook om meer samenhang tussen Rijksoverheid. nl, Ondernemersplein. nl, Mijn. Overheid en Mijn. Overheid voor Ondernemers. ” PDI – “Het portaal Mijn. Overheid wordt gepositioneerd als een serviceportaal voor burgers en bedrijven aanvullend op de primaire procesportalen van de Uitvoerders zelf. Voor de Uitvoerder omvat Mijn. Overheid twee hoofdfuncties: a. Voor burgers en bedrijven een self service beheeromgeving om de volgende zaken te regelen: • • • inzicht in het gebruik van inlogmiddelen bij de overheid; beheren van machtigingen; instellen van attendering voorkeuren, waaronder de verschillende digitale adressen. b. Een Berichtenbox met een overheidsbreed overzicht van verzonden attenderingen en bekendmakingen van berichten. c. Burgers en eenmanszaken kunnen in het portaal Mijn. Overheid inloggen met de inlogmiddelen van het programma e. ID. Vertegenwoordigers van rechtspersonen kunnen inloggen met inlogmiddelen van e. Herkenning. Een eenmanszaak met personeel zal e. Herkenning gebruiken. d. Naast het portaal Mijn. Overheid is ook een app variant van Mijn. Overheid beschikbaar, met dezelfde functionaliteit als het portaal (totstandkoming via meerdere releases). ”

A - Veranderingen Mijn. Overheid (IMPACT obv nieuwe productvisie MO) Systemen gebruikers Functionaliteit voor burgers Overzicht overheidsorganisaties Gebruikersprofiel en – voorkeuren ++ Browser Mijn. Overheid Burger-portaal + Ondernemers Persoonlijke gegevens inzien ++ Lopende zaken -/- Hergebruik gegevens ++ Mobiele device Emailsysteem Berichtenbox App Portaal dienstaanbieder Gebruikersondersteuning Data Gebruikshistorie Profielgegevens Voor-keuren Zaak-register -/- Berichtinzage en –beheer++ Notificaties Berichtadministratie Notificatieregister Machtigen (Digi. D M) Systemen afnemers (400+) “Almanak” Berichtenmagazijn ++ Authenticatie (Digi. D) Functionaliteit voor afnemers Misbruik- en fraudebestrijding Authenticatie E-Herkenning Bron ontsluiten Gegevens Verwijzen naar dienstaanbieder Portaal dienstaanbieder Systemen dienstaanbieder Zaakstatus Berichtverwerking ++ Afnemersportaal Single sign-on (Digi. D) Dienstenbeheer (Digi. D M) Berichten ++ Standaarden en afspraken (waaronder Digikoppeling, Diginetwerk) LEGENDA Herzien obv ADO en PDI ++ = Uitbreiding en/of procesaanpassing -/- = Verdwijnt

B – Gematigd tarievenbeleid - Mijn. Overheid Observaties en adviezen ◦ Doorbelasting is gebaseerd op besluit om GDI wat niet bij wet bekostigd is te betalen door gebruikers (afnemers). Uitvoering hiervan (keuze via BZK DIO): alle kosten omgeslagen naar 1 functie (Berichtenbox). Meer gebruik betekent spreiding kosten over meer berichten; maar ook alleen over berichten. “Gematigd tarievenbeleid” Mijn. Overheid -> Berichtenbox is primaire costdriver; ◦ wat betekent omslag naar Federatief Berichtenstelsel (FBS) hiervoor? ◦ Welke rol speelt de opslag van de berichten zelf in de BBX? Wat betekent dit voor vernieuwing in functies zoals notificaties? ◦ Bv notificaties kunnen (theoretisch) het dubbele worden van elk verstuurd bericht. ◦ Notificaties via meerdere of verschillende kanalen kan kosten opdrijven (SMS, mail, etc). Prominente rol voor gegevens in persoonlijke domein (BRP) ◦ Toename in consentmanagement (opt in-opt out door burgers) Uitbreiding MO naar bedrijven (bv intermediair als vertegenwoordiger burger) ◦ Breder inloggen (+ e. Herkenning) mogelijk maken ◦ Meer gebruikers ( = bv ZZP-ers), meer functionaliteit (moet bijgebouwd en onderhoud worden) ◦ Uitbreiding MO naar bedrijven (bv intermediair als vertegenwoordiger burger) en als serviceplatform maakt de hele voorziening duurder. Dat zie je alleen terug via een bericht. Als de Berichtenbox niet wordt gebruikt, maar wel MO voor bv registratie van contactvoorkeuren, hoe wordt er dan bekostigd?

C - Veranderingen Mijn. Overheid – Afspraken, standaarden, voorzieningen Systemen gebruikers Functionaliteit voor burgers Data API LEGENDA Specifiek (naar dienstverleners) Overzicht overheidsorganisaties LEGENDA Naar standaard of afspraak Browser Gebruikersprofiel en – voorkeuren ++ Mijn. Overheid Burger-portaal + Ondernemers Persoonlijke gegevens inzien ++ Lopende zaken /- Hergebruik gegevens ++ Mobiele device Emailsysteem Berichtenbox App Portaal dienstaanbieder Gebruikersondersteuning Gebruikshistorie API Profielgegevens Voor-keuren Zaak-register -/ - Berichtinzage en –beheer++ Notificaties Berichtadministratie Notificatieregister Machtigen (Digi. D M) Systemen afnemers (400+) “Almanak” Berichtenmagazijn (specifiek) Authenticatie (Digi. D) Functionaliteit voor afnemers Misbruik- en fraudebestrijding Authenticatie E-Herkenning Bron ontsluiten Gegevens Verwijzen naar dienstaanbieder Portaal dienstaanbieder Systemen dienstaanbieder Zaakstatus Berichtverwerking ++ Afnemersportaal Berichten ++ Standaarden en afspraken (waaronder Digikoppeling, Diginetwerk) Single sign-on (Digi. D) Dienstenbeheer (Digi. D M) Zie BANAAN (minimale GDI)

Doorlichting Voorzieningen Zelf aan de slag

PAUZE

Architectuur “college” Johann Schreurs | DUO

2 3 Beleving en Realiteit Bestuur Uitvoering

2 4 Activiteiten Overheid doet de goede dingen Diagnose Interventie P Bestuur Strategie a m m a r rog Planning Uitvoering Diagnose Overheid doet de dingen goed Interventie o r P t c je

2 5 Verschillende architecturen Richtlijnen voor inzicht en beweging Diagnose Interventie Enterprise Bestuur architectuur Strategie Planning Start Domein architectuur Uitvoering Diagnose Inzicht huidige situatie en benodigde beweging Interventie Inzicht in beweging Run Change

Dilemma’s Geer Haas | SVB

Het EA model – gezamelijke faciliteiten Leefwereld burger en bedrijf Overheidsprocessen Kanalen Digitale kanalen Autonome apparaten 2. Interactievlak 1. Participatievlak ‘Mede’ over -heden Uitkeringen Vergunningen Scholing Burger-zaken Onroerend goed Ondernemers zaken Belastingen Niet-digitale kanalen Burgers Ondernemers 3. Uitvoeringsvlak Zorg 5. Samenwerkingsvlak Dienstencatalogus Integratie kennis Ontsluitings diensten Stan-daarden Gecentraliseerde infra Identi-ficatie diensten Informatiecatalogus Afsprakenstelsel Integratie diensten Ontsluitingsinformatie Gecentrali-seerde diensten Authenticatie diensten Bevoegdheids diensten 4. Informatievlak Authentieke gegevens Besluiten Zaakdossiers Externe bronnen

4 Interconnectiviteit Interactie / Dienstverlening Afnemende klantpartijen 1. Uitvoerende Overheid 2. 3. De trustdiensten Identificatie & authenticatie Inventarisatie en Classificatie nog te bediscussieren Gegevens huishouding

Hoe werken we samen Levering Governance Centraal Federatief Decentraal Centraal “Wet” “Vereniging” “Stelsel” Decentraal “Coöperatie” “Markt” “Eco system” • Van belang voor architectuur vanwege: • Distributie (inherent decompositie) • Vrijheden (vs. beperking – inpassen ) • Interoperabiliteit (essentieel bij gedistribueerd system) • Dillema’s voor gemeenschappelijke voorziening: • Centraal vs. federatieve/decentral (“een voor allen of allen voor een”) • Leidend vs. volgend (“laat mij maar (l)ev(er)en” – “wat je hebt”) • Intern (publiek) vs. Extern (privaat) (“to source or not source that’s the question”)

Dilemma’s Zelf aan de slag

Hoe nu verder? Eveline O’Brien | PL

Maak een architectuur: • die de PL helpt om te sturen • die realiseerbaar, haalbaar en dus ook betaalbaar is • waaraan ontwikkelingen getoetst kunnen worden • met een kortere en de langere termijn visie (per domein) • maak een roadmap / plateauplanning hoe daar te komen • kies een scope die zo breed is als nodig

Werkgroep • SVB/MFG: Geer Haas • Belastingdienst/MFG: Piet Adelerhof, nu vervangen door Rob Spoelstra (Kv. K) • DUO/MFG: Johann Schreurs / Frits Bouma • VNG: Wim Bakkeren / Arnaud Quanjer / Theo Peters • DIO: Gino Laan • Logius: Peter Leijnse, Matthijs Claessen Klankbordgroep, niet altijd iedereen aanwezig (5 sessies tot nu toe), wel grote opkomst. Iedereen heeft toegang tot de digitale samenwerkingsruimte van GO waar alle documenten en onderhanden werk in te zien zijn. (https: //www. samenwerkruimten. nl/teamsites/go/Default. aspx), Klankbordgroep • VNG/Gemeenten: Jan Fraanje, Marthe Fuld, Judith van den Bosch, Nico Romijn (agendalid), Lennart van der Dussen (Amsterdam), W. Bruining (Utrecht), Jaap Haenen (Eindhoven) • Kv. K: Marcel van Dooren / Rob Spoelstra / Pieter Kalkdijk • Belastingdienst: n. t. b. • Rinis: Freek van Elswijk, R. Verwey • UWV: Leo Franken / Eric Nijenhuis • RDW: Gert Stel / Patrick Rinzema • Kadaster: Koen Huisstede • RVO: Arjen de Ruiter • VWS: Ron Roozendaal (agendalid) • BZK: José Dominguez Alvarez, Frank van Loon, Hans-Rob de Reus (PDI) • Programmeringsraad Logius: Luc Boss

De stukjes - domeinen Volgens indeling klantraden Logius 1. Interactie 2. Infrastructuur 3. Identificatie & Autorisatie 4. Gegevensuitwisseling

Overwegingen bij de aanpak (1) • Omvang van GO is te groot om in één keer een architectuur op te stellen. • Een ‘alles over één kam’ benadering is ongewenst; de taken van de overheid zijn te divers. • Ieder domein (gegevens, toegang, enz. ) heeft eigen ontwikkelingen, vraagstukken, technologieën.

Overwegingen bij de aanpak (2) • De gevraagde architectuur neigt naar solutionarchitectuur. • Idealiter is er een enterprise-architectuur waar deze op aansluit. Die EA is er niet. • Daarom per domein de richtinggevende uitspraken als gegeven beschouwen. • Issues maken we kenbaar aan de PL.

Uitgangspunten • Kort cyclisch resultaten laten zien en toetsen, zodat we de PL op (relatief) korte termijn kunnen ondersteunen. • Per kwartaal een functioneel domein van de basisinfrastructuur • Beleid (doelen, principes, eisen, randvoorwaarden e. d. ) als gegeven beschouwen • Om praktische redenen aansluiten op de PI-planningscyclus van Logius

Per domein in een kwartaal • • • Bronnenonderzoek voor het domein met focus op een functionaliteit Dialoog met stakeholders en uitvoerinssteekproef Domeinarchitectuur opstellen (eerste versie) Afstemmen met klankbordgroep Advies delen met PL Volgende kwartaal volgend domein plus: • Draagvlak verkrijgen bij overige stakeholders • Vaststellen Domeinarchitectuur in PL

Planning Domein Interactie Kwartaal Focus op Q 2 2019 Federatief berichtenstelsel Identificatie & Autorisatie Q 3 2019 Machtigen Gegevensuitwisseling Q 4 2019 Integratielaag van de overheid Infrastructuur Q 1 2020 Ntb PI-event Juli Nov Jan

Week 1 2/3 4/5 6 7 8/9/10 11 12 13 Activiteit Bronnen inventariseren Resultaat FBS bronnen Machtigen bronnen Bijeenkomsten plannen FBS wg leden uitnodigen voor wk 6 Klankbordgroep sessie wk 11 (al dan niet icm PI event) Stakeholders inventariseren Teamleden leveren hun lijst van kandidaatstakehoulders aan bij Eveline wk 4 Bronnenonderzoek Kernteam en wg FBS Formuleren samenvattend richtinggevende uitspraken tav FBS Bronnenonderzoek Wat is de liggende architectuur en toetsen aan de richtinggevende uitspraken tav FBS Kernteam en wg FBS Dialoog met experts en Presentatie FBS uitvoeringssteekproef Vragenvuur FBS Werkweek Analyseren GAP GO en wg FBS + roadmap Advies PL met GO domein streefarch (midde)lange termijn FBS gedeelte Gericht op (GDI)portfolio gevolgen Review en Redactie Toets reserve Ter info Ter besluitvorming

Wat hebben we nodig? • Huidige kerngroep: 4 uur per week • Aanvullende resources nodig • Programmabureau is op zoek naar een schrijvende architect • En een finacieel expert • Maar deze zijn nog niet aan boord

Vervolg • Volgende PI-planningsevent Logius de eerste resultaten delen • 26/27 juni • Suggesties?

Wat nemen we mee? Sabina Renshof | Agile coach