Gnmzde Bulac Hastalklar Neden Sorun Olmaya Devam Ediyor
Günümüzde Bulaşıcı Hastalıklar Neden Sorun Olmaya Devam Ediyor? Kızamık, Sıtma ve Polio Üzerinden Bir Değerlendirme. Prof. Dr. Muzaffer Eskiocak Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Ab. D 18. Pratisyen Hekimlik Kongresi, 16. 11. 2013, Antalya
2
Sunumun amacı O Türkiye’de Bulaşıcı hastalıkların yönetimine yaşanan son Kızamık, Sıtma salgınları ve Polio tehdidinin değerlendirilmesi üzerinden katkı sunmak 3
Başarılı bir Mücadele Geçmişi O… O Sıtma O Lepra O Çiçek hastalığı O Çocuk felci O Kızamık Prof. Dr. Nusret Fişek Etkinlikleri, 3 Kasım 2013
Dünya’da Beklenen Yaşam Süresi ve Ölüm Nedenlerinin Dağılımı Yaralanma, şiddet Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Bulaşıcı hastalıklar
Türkiye ve Avrupa Bölgesinde Ölüm Nedenlerinin Dağılımı Prof. Dr. Nusret Fişek Etkinlikleri, 3 Kasım 2013 http: //www. who. int/gho/countries/tur. pdf, 02. 11. 2013
Dünya’da başta gelen ölüm nedenlerinin ağırlıklandırılmış dağılımı Stevens P. Diseases of poverty and the 10/90 Gap, International Pğolicy Network, 2004, Prof. Dr. Nusret Fişek Etkinlikleri, 3 Kasım 2013
HASTALIĞIN DAHA ÖNCEKİ DÜZEYİ EKOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER ALTYAPI SORUNLARI BİRİNCİL SAĞLIK HİZMETLERİNDE YETERSİZLİK NÜFUS HAREKETLERİ NÜFUS YOĞUNLUĞU Uçku R, Ünal B. ODD Bulaşıcı Hastalıklar, , ODD Sağlık Çalışanının El Kitabı, TTB
Kızamık salgını 13
14
Country monthly aggregate notification for measles http: //data. euro. who. int/cisid/Default. aspx? Tab. ID=307522, 14. 11. 2013 16
1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 O ca. 1 M 2 ar. 1 M 2 ay. 1 Te 2 m. 1 2 Ey l. 1 Ka 2 s. 1 O 2 ca. 1 M 3 ar. 1 M 3 ay. 1 Te 3 m. 1 3 Ey l. 1 3 Olgu sayısı Kızamık Salgınında Olguların Aylara Göre Dağılımı (N=7228) 18
Endemik dolaşım O Bir bölgede importe ya da yerli kızamık virüsü dolaşımının 12 ay ya da daha uzun süredir devam edişi World Health Organization. Monitoring progress towards measles elimination. Weekly Epidemiological Record, 2010, 85(49): 490– 495 http: //www. who. int/wer/2010/wer 8549. pdf
İnsidans, milyonda 2013 Salgınında İnsidans (19. 10. 2013 itibariyla, milyon kişide ) Yaş grubu 20
2013 Salgınında Aşı Durumu 25. 10. 2013 itibariyla (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% Bilinmiyor 40% 2+ doz 30% 1 doz 20% Aşısız 10% pl am To r Bi lin m iy o ya ş + 30 20 – 29 ya ş 19 15 – 10 – 14 ya ş 5– 9 ya ş 4 1– < 1 ya ş 0% 21
Salgının görüldüğü iller O 42 il; Olguların % 81, 9’u (823 olgu) 7 ilde: Ankara. Gaziantep, İstanbul, Adana, Amasya, Batman, Şanlıurfa; O Olguların kümelendiği diğer iller: Amasya, Ağrı, Diyarbakır, Elazığ, Kars, Kayseri, Konya, Kütahya, Samsun, Siirt, Van, Yozgat, Kilis, Muş, Iğdır, İzmir, Adıyaman, Hakkâri, Gümüşhane ve Osmaniye THSK. Türkiye'de görülen kızamık vakaları konusunda bilgi notu 13. 02. 2013. 22
Kızamık morbiditesi ve mortalitesi O Gelişmiş ülkelerde O Hospitalizasyon; % 10 -30 O Mortalite; %0 1 (Global measles and rubella strategic plan: 2012 -2020, WHO, 2012) 23
Kızamık mortalitesi O Haziran 2013 itibarıyla: O 6547 olgu O İki Ölüm WHO Epi. Brief, 2013, 3: 1– 5 http: //www. euro. who. int/__data/assets/pdf_file/0003/214833/Epi. Brief- 24 Issue-3, -2013. pdf
Kızamık sınıflaması ve bildirim performansı A monthly summary of the epidemiological data on selected vaccine-preventable diseases in the European Region WHO Epi. Data, No: . 8/2013 26
TTB ve HASUDER O Şubat 2011 O İstanbul’da görülen kızamık vakaları üzerine değerlendirme O 2012 -2013 O Basın açıklamaları O Değerlendirmeler O Eğitim materyali O Bakanlık önünde eylem O Çalıştay
Bazı Sağlık Göstergeleri T. C. SB Stratejik Plan, 2013 -2017 http: //sbu. saglik. gov. tr/Ekutuphane/kitaplar/stratejikplanturk. pdf, 26. 10. 2013 29
30
Salgın Birbiriyle virolojik ya da epidemiyolojik bağlantısı olan ve aralarında (döküntülerin başlamasından itibaren 7 -21 gün olan) 2 ya da daha fazla olgu olması Guidelines for measles and rubella outbreak investigation and response in the WHO European Region , WHO, 2013 31
DSÖ’nün Salgın İletişimi raporundan: 1. Güven inşa edin (build trust) 2. Erken duyurun/ ilan edin (announce early) 3. Şeffaf olun (be transparent) Outbreak Communication Guidelines, WHO, http: //www. who. int/infectious-diseasenews/IDdocs/whocds 200528 en. pdf 32
Kızamık Eliminasyon Aşamasında Salgın Kontrolü 33
Salgın İncelemesinde amaç O Bağışıklama programını değerlendirmek O Sürveyansı güçlendirmek O Uygun olgu yönetiminden emin olmak
Türkiye’de Kızamık içeren aşı ile 1. dozda aşılama durumu 1997 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 DSÖUNICEF tahmini 79 87 91 83 75 81 91 98 96 97 97 97 98 98 Resmi bildirim 76 86 90 82 75 81 91 96 97 97 97 98 UD DSÖ-UNICEF Saha Aşı Uygulayıcı araştırması Anketi (TNSA) 78 81 84 82 75 79 81 91 98 96 89 97 97 97 UD 98 UD UD UD Güven derecesi ++ +++ +++ R+D+ + R+
Türkiye’de 2. doz kızamık aşısı ile aşılananların oranı (%) 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Aşılam a 91 Oranı (%) 83 97 97 98 84 94 92 88 91 2011 86
Zamana ve Bölgelere Göre Kızamık 1 Aşılama Oranları Bölgeler İstanbul Doğu Karadeniz Batı Marmara Akdeniz Batı Karadeniz Orta Anadolu Doğu Marmara Ege Güneydoğu Anadolu Batı Anadolu Kuzeydoğu Anadolu Ortadoğu Anadolu Türkiye 2002 2008 2009 2010 2011 83 87 84 89 83 84 92 85 68 96 97 100 94 96 100 96 92 97, 1 98, 5 97, 7 98, 1 95, 0 96, 9 98, 2 97, 0 96, 0 99 100 98 98 98 100 97 96 92 100 99 99 98 98 97 97 90 78 94 95 96, 6 90, 6 95 98 96 96 66 93 93, 2 96 93 82 97 96, 5 97 98 38
Türkiye’de Kızamık Aşılama Oranları ve Duyarlılığı Birikimi (%) 1. doz Aşılı Bağışı k Duyarl ı 2. doz Aşılı Bağışı k Duyarl ı Yığılı mlı duyarlı 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 91 83 75 81 91 98 96 97 97 97 98 98 77, 35 70, 55 63, 75 68, 85 77, 35 83, 3 81, 6 92, 15 93, 1 22, 65 29, 45 36, 25 31, 15 22, 65 16, 7 18, 4 7, 85 6, 90 91 83 97 97 98 84 94 92 88 91 86 - 19, 58 23, 22 33, 40 28, 70 21, 09 13, 32 16, 43 6, 86 6, 56 6, 80 5, 64 - 6, 23 2, 84 2, 45 1, 56 3, 37 1, 97 0, 99 1, 29 1, 06 1, 26 6, 90 - 6, 2 9, 1 11, 5 13, 1 16, 5 18, 4 19, 4 20, 7 21, 8 23, 0 29, 9 - 39
Mardin Savur İlçesi Sıtma Salgını 41
42
CISID veritabanında Sıtma http: //data. euro. who. int/cisid/? Tab. ID=323574, 25. 10. 2013
Olgu sınıflaması Yerel olgu (local, autochthonous) : Ülke içinde sivrisinek sokması ile oluşan olgu Yerli (indigenous) olgu: Yaşanan yerde yakalanılan hastalık, bölge/ülke dışından bir olguyla (hariçten gelen) güçlü doğrudan bağlantı kanıtı olmayan olgu Hariçten gelenden türeyen (introduced) olgu: Bilinen hariçten gelen bir olguyla güçlü doğrudan epidemiyolojik bağlantısı olan (hariçten gelen bir olgudan kan emmiş bir sivrisineğin sokması ile oluşan olgu) Yerli ve/veya hariçten gelenden türeyen olguların varlığı yerel bulaşın (local transmission) olduğunu gösterir. 44
Sağlık Bakanlığı 2013 Mali Yılı Bütçe Sunumu, R. Akdağ, 14. 12. 2013 45
Olguların yaşa ve cinsiyete göre dağılımı Bakanlığın bildirimine göre Kesin 206 sıtma vakasının 115’i erkek, 91’i kadındır, 38 hasta 2 -9 yaş grubundadır 21 hasta 65 yaştan büyüktür. 2 -9 yaş grubunda parazit prevelansı % 10. 9’dur. Bu sıklık orta ve yüksek düzey olarak nitelenmektedir. Bu durumda vektörlerin etkili olduğu ve hastalanma ve ölüm azaltmanın öncelikli olduğu bildirilmektedir. Consepts of malaria Surveillance in the elimination phase, An operational manual, WHO, 2012: 48
Bölgemizde Yeniden Görülmeye Başlayan Çocuk Felci Hastalığı
Bildirim için şüpheli olgu (Akut Flask Paralizi) O 15 yaşın altında bir kişide, travma öyküsü olmaksızın yumuşak felç O Sıklık: Polio dışı nedenlerle yılda en az 1/100. 000
Akut Flask Paralizi (AFP) Nedenleri İncelemenin amacı, nedenin polio virüsünün varlığını genotipi dahil aramaktır! 51
Türkiye’de Çocuk Felcine Karşı Bağışıklama Takvimi Ölü aşı (IPV): O Beşli karma aşının içinde 2, 4, 6 ve 18. aylarda O Dörtlü karma aşının içinde İlkokul 1. sınıfta O Toplam 5 doz Canlı aşı (OPV): O Beşli karma aşı ile birlikte 6. ve 18. aylarda iki kez, O Toplam 2 doz http: //www. hisam. hacettepe. edu. tr/chbhastalik/sunum/Ahmet. Ozlu. pdf, 08. 1. 2013
http: //www. polioeradication. org/Dataandmo nitoring/Poliothisweek/Poliocasesworldwid e. aspx#fragment-2, 07. 11. 2013
Wild Poliovirus (WPV) olguları Toplam olgular Dünya’da Endemik ülkelerde Endemik olmayan ülkelerde 2013 322 110 212 - See more at: http: //www. polioeradication. org/Dataandmonitoring/Poliothisweek. aspx#sthash. qcb. Ply. XE. dpuf
Endemik ülkeler ve 2013 olgu sayıları Ülke Sayı Pakistan 53 Suriye Arap Cumhuriyeti 10 Kamerun 1 Somali 180 Afganistan 8 Eyopya 7 Nijerya 49 http: //www. polioeradication. org/Portals/0/Document/Data&Monitor ing/Wild_poliovirus_list_2008_2013_29 Oct. pdf, 07. 11. 2013
Türkiye ve DSÖ Avrupa Bölgesinde Polio Sürveyansı Göstergeleri (01. 11. 2013) Ülke Türkiye DSÖ Avrupa Bölgesi Türkiye DSÖ Avrupa Bölgesi İnceleme için Toplam Wild virüs Polio Dışı Specimeni Doğrulanmış doğrulanmış AFP Hızı yeterli AFP Polio sayısı olgu saysı % 0. 9 76 0 0 Yıl Bildirilen AFP olgu sayısı 2013 148 2013 1278 1. 3 88 0 0 2012 172 0. 9 81 0 0 2012 1512 1. 3 89 0 0 2011 196 1. 0 81 0 0 2011 1544 1. 3 87 0 0 2010 215 1. 1 74 0 0 2010 2087 1. 2 86 478 2009 169 0. 8 76 0 0 2009 1363 0. 9 84 0 0 http: //apps. who. int/immunization_monitoring/en/diseases/poliomyelitis/afpextract. cfm, 08. 11. 2013
Suriye Polio Sürveyansı Göstergeleri Yıl 2013 2012 2011 2010 2009 AFP olgusu sayısı Karar aşamasınd a bekleyen 88 109 168 194 203 22 0 0 Non polio Guillian İnceleme AFP hızı Barre Hızı için örnek <15 yıl yeterliliği % (yüzbinde) 1, 2 1, 1 1, 7 2, 0 2, 1 72, 7 84, 4 93, 5 95, 4 93, 1 0, 6 0, 7 1, 0 1, 2 1, 1 http: //www. emro. who. int/polio/strategy-surveillance/, 07. 11. 2013
ECDC Polio Riskine karşı Avrupa Bölgesine aşağıdaki önerileri sunmuştur: O Kamplarda Suriye yurttaşlarını konuk eden ülkeler wild polio virüsünün dolaşımını değerlendirmelidir. Bu değerlendirme, güçlendirilmiş klinik sürveyans, çevresel sürveyans ve belirtisi olan/olmayanlardan sistematik dışkı örneği toplamakla yapılabilir. O Suriye yurttaşlarını sığınmacı olarak kabul eden ülkeler kabulde aşı durumunu değerlendirmeli ve bağışıklama hizmeti sunmalıdır. O Bu çabalar ve diğer halk sağlığı hizmetleri desteklenmelidir. http: //ecdc. europa. eu/en/publications/Publications/RRA%20 poliomyelitis %20 Syria%2021%2010%202013. pdf
Sonuçlar O Savaşın çökerttiği temel sağlık hizmetleri (bağışıklama, atıkların zararsızlaştırılması, sağlık bakımı…) yalnızca Suriye yurttaşları için değil, Türkiye dahil komşuları için 1990’ların sonunda eradike edilmiş polio hastalığını ciddi bir tehdit olarak yeniden ortaya çıkarmıştır. O Geçmişte Polio eradikasyonu bağlamında yürütülmüş başarılı çalışmaların agressif bir biçimde yürütülmesine gereksinim vardır.
Türkiye’de yürütülmesi gerekli önlemler O O Akut Flask Paralizi sürveyansı aktif bir biçimde güçlendirilerek sürdürülmelidir. Olgu bulma hızı 15 yaşındaki nüfus için 2/100 000 ya da daha yüksek düzeyde tutulmalıdır. Suriye ya da diğer endemik bölgelerden insanların dolaştığı yerlerde çevresel sürveyans yapılmalıdır.
O Sığınmacıların yerleştirildiği kampların olduğu illerde ve kamp dışında yerleşimin olduğu illerde mop-up türü ek aşılama aktiviteleri yürütülmelidir. Kızamık salgının durumu değerlendirilerek aşılamada OPV ve KKK aşılarının birlikte yapılabilirliği gözden geçirilmelidir. O DSÖ önerilerine uygun bir biçimde salgın iletişimi gerçekleştirilmelidir. O Hekimlerimizi AFP bildirimleri konusunda duyarlı ve istekli olmaya, Sağlık Bakanlığının yürüttüğü salgın kontrol önlemlerine katkı vermeye davet ediyoruz. 62
Herkese Sağlık ve Güvenli Bir Gelecek diliyorum
Ercan Akyol, ODTÜ'de ağaç dikme şenliği http: //siyasikarikaturler. blogspot. com/ 64
- Slides: 52