GMB 445 TOPLU BESLENME SSTEMLER Ar Gr Dr
GMB 445 TOPLU BESLENME SİSTEMLERİ Arş. Gör. Dr. Volkan Arif YILMAZ Ondokuz Mayıs Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü SAMSUN
TOPLU BESLENME SİSTEMLERİ Bu ders kapsamında 3. haftada, Prof. Dr. Mustafa TAYAR ve Prof. Dr. Canan Hecer tarafından hazırlanan HAZIR YEMEK SİSTEMLERİ kitabı temel alınarak; Beslenme İlkeleri anlatılacaktır.
BESLENME İLKELERİ BESLENME Beslenme, büyüme, yaşamın sürdürülebilmesi, yıpranan ve yaralanan dokuların tamiri, enerji ihtiyaçlarının karşılanması ve sağlığın korunması için gıdaların kullanılmasıdır.
BESİN ÖĞELERİNİN GRUPLANDIRILMASI Besin öğeleri makro ve mikro besin öğesi olmak üzere ikiye ayrılır. 1. Makro Besin Öğeleri • Protein • Karbonhidrat • Yağ • Su 2. Mikro Besin Öğeleri • Mineraller • Vitaminler
BESİN ÖĞELERİNİN GRUPLANDIRILMASI MİNERALLER Vücudun yaklaşık % 6’sı minerallerden oluşmaktadır. İskelet ve dişlerin yapıtaşıdır, vücut sıvılarının dengede tutulması, oksijenin taşınması ve enzimlerin yapısında yer alırlar. • Günlük gereksinimi fazla olanlar (Ca, P, Na, K, S, Mn, Cl) • Günlük gereksinimi az olanlar (Fe, Cu, I, Co, Mg) VİTAMİNLER Vitaminler gıdalardan enerji elde edilmesine, hücrelerin oluşmasına, biyokimyasal reaksiyonların gerçekleşmesine, minerallerin dokulara yerleşmesine yardımcı olurlar. • Yağda çözünen (A, D, E, K vitaminleri) • Suda çözünen (B grubu, C vitamini)
BESİN ÖĞELERİNİN ORGANİZMADAKİ ETKİLERİ GIDALARIN FONKSİYONLARI 1. Fizyolojik Fonksiyon Gıdaların fonksiyonlarından en önemlisidir. • Enerji sağlama Enerji üreten besin öğeleri yağ, karbonhidrat ve proteinlerdir. Enerji yalnızca fiziksel faaliyetler için değil temel organlarımızın işleyebilmesi için de gereklidir. Karbonhidrat ve proteinler gram başına 4 Kcal enerji sağlarken, bu rakam yağlar için 9 Kcal’ dir. Bu temel gıda bileşenlerinin dışında enerji sağlayan bir diğer bileşen ise alkoldür. 1 gram alkol 7 Kcal enerji sağlar.
BESİN ÖĞELERİNİN ORGANİZMADAKİ ETKİLERİ • Büyüme ve Onarım Proteinler büyüme ve dokuların onarımı için gerekli olan aminoasitleri sağlar. Kalsiyum ve fosfor gibi mineraller kemik ve dişlerin oluşumu ve onarımında önemlidir. Çinko gibi eser elementler büyüme için gereklidir. • Koruma Vücudun bağışıklık sisteminin çoğu bileşenini protein yapılı antikorlar oluşturur, vücudu dış etkilerden koruyan deri saç ve tırnaklarda yine protein yapıdadır. Vitamin ve mineraller hastalıklara ve enfeksiyonlara karşı savunma mekanizmasında oluşan reaksiyonların yapılarına katılarak görev alırlar. Yağ dokusu vücudun dış etkilere karşı korunmasında rol oynar ve vücut ısısının korunmasında önemlidir.
BESİN ÖĞELERİNİN ORGANİZMADAKİ ETKİLERİ 2. Sosyal Fonksiyon Gıdalar bireyler, aileler ve toplumlar arasındaki ilişkiler üzerinde de oldukça etkilidir. Toplumları tanımlayan ve farklılıklarını gösteren en önemli unsurlardan birisi sahip olduğu gıdalar ve beslenme çeşitleridir. 3. Psikolojik Fonksiyon Gıdaların fiziksel olarak sağladıkları doygunluk dışında kişilere damak tadı ve hazzı da sağlamakta ve böylece psikolojik bir tatmin duygusu da yaşatmaktadırlar. Örneğin başka bir kültüre ve beslenme alışkanlığına giden insanlar alışkın olmadıkları gıdaları yeme zorunda kaldıklarında genelde mutsuz olurlar.
YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDE YONCA MODELİ İnsanların enerji ihtiyacını tek bir kaynaktan tek başına karşılamak beslenmiş olmak anlamına gelmemektedir. Her besin öğesinin sahip olduğu farklı özellikler ve vücutta aldıkları çok çeşitli görevler tek bir kaynaktan beslenmenin enerji olarak yeterli gibi görünse de dengeli ve sağlıklı bir beslenme anlamına gelmeyeceği açıktır. Değişik yaş, cinsiyet ve özel durumlarda bireylerin besin gereksinimleri de farklıdır. Gıdaların içerdikleri besin öğelerinin türleri ve miktarları çok farklılık göstermektedir. Bu nedenle 4 temel gıda grubunu içeren YONCA MODELİ ülkemizde benimsenmiştir.
YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDE YONCA MODELİ
- Slides: 10