Geografija zatienih podruja Zatiena morska podruja MPA i

Geografija zaštićenih područja Zaštićena morska područja (MPA) i zaštićena područja obalnog dijela Crne Gore Dr Milić Čurović

Saglasno globalnim Aichi ciljevima Konvencije biodiverziteta CBDa (Crna Gora je potpisnica od 2009. g. ), 10% obalnih i morskih područja, posebno onih od naročite važnosti za biodiverzitet i funkcionisanje ekosistema, treba da bude očuvano kroz efikasno upravljive, ekološki reprezentativne i dobro povezane sisteme zaštićenih područja i drugih efikasnih mjera zaštite na lokalnoj bazi, a integrisanih u širi pojas morske i obalne oblasti. Ovaj procenat znači da oko 130 km 2 površine mora treba da bude proglašeno za zaštićeno morsko područje u Crnoj Gori.

Uspostavljanje marinskih zaštićenih područja obično ide kroz sledeće korake: (i) Procjenu zakonodavnog i institucionalnog okvira za zaštitu obalnog i marinskog biodiverziteta (ii) Ekološke studije (iii) Socio-ekonomske i studije o ribarstvu, (iv) Planiranje upravljanja, (v) Elaboracija uključivanja zainteresovanih strana i mehanizam njihovog uključivanja i (vi) elaboracija održivih finansijskih mehanizama.

https: //www. iucn. org/sites/dev/files/content/documents/2016/mne_f 57352_rac_spa_adriatic_mne_2016. pdf

SPAMI (Posebna zaštićena područja od interesa za Mediteran)

Lista važnih staništa i vrste koje su zaštićene shodno EU Direktivi o staništima koje su primijećene u Crnoj Gori

Tipične morske vrste koje zahtijevaju posebne mjere zaštite staništa (prema rezoluciji br. 6 Bernske konvencije) koje su pridružene predloženim Emerald sajtovima (kao što je navedeno u dokumentu Bernske konvencije T-PVS/Emerald 2007 11) su: delfin (Tursiops truncatus), morsko prase (Phocoena phocoena), morska kornjača (Caretta caretta), Zelena kornjača (Chelonia mydas), morska zmijuljica (Petromyzon marinus), Jadranska jesetra (Acipenser naccarii), Eleonorin soko (Falco eleonorae), galeb (Laurus genei), Mediteranski galeb (Laurus melanochephalus), Pigmejski kormoran (Phalacrocorax pygmaeus), Artička patka (Gavia arctica), Obična patka (Gavia immer), crvenogrla patka (Gavia stellata).

Na osnovu detektovanih staništa i bentosnih i ribljih zajednica koje su od značaja za zaštitu, date su sledeće preporuke: — Zaštita sa aspekta ribarenja (izlovljavanja): Platamuni (od rta Platamuni do rta Žukovac) i albanske Seke (da bi se omogućila regeneracija ribljeg fonda, preporučuje se da se uspostave dvije ili tri zone zabrana (“no take” zone)); — Prevencija “uznemiravanja” uzrokovanog ronjenjem i turizmom: na području blizini Petrovca (Ostrvo Katič i Dubovica); — Zaštita koralnih sprudova i zajednica sunđera u Bokokotorskom zalivu uspostavljanjem mikro-rezervata da bi se zajednice zaštitile od mehaničkih oštećenja; — Zaštita područja od rta Mendra (svetionik) do starog Ulcinja uspostavljanjem zaštićenog morskog područja; — Za ostrva Sveti Nikola i Mamula neophodna su dodatna istraživanja. Izvor: Informacija o stanju životne sredine 2011

Predložena morska područja Na osnovu PPPNOP na području mora su identifikovane sljedeće zone sa ekološki značajnim habitatima i vrstama koje predstavljaju potencijalna morska zaštićena prirodna dobra: n Luštica (od Mamule do rta Mačka), n Zona od rta Trašte do Platamuna (sa užom zonom za strožiju zaštitu od rta Žukovac do rta Kostovica), n Šira zona ostrva Katići , n Zona od rta Volujica do Dobrih Voda, n Zona od rta Komina do rta kod ostrva Stari Ulcinj, n Zona uvale Valdanos do Velike uvale, n Seka Đeran sa južnim dijelom zone ispred Velike plaže do ušća Bojane;

Predložena morska područja Od navedenih zona, prioritet za zaštitu je dat sljedećim područjima: (i) zona Platamuna od Seka Albaneze do rta Platamuni, (ii) šira zona ostrva Katići i (iii) šira zona kod ostrva Stari Ulcinj n

Platamuni n n n STUDIJA ZAŠTITE ZA ZAŠTIĆENO PODRUČJE „PLATAMUNI“ trenutno u fazi nacrta. Javna rasprava je u periodu od 17. novembra do 17. decembra 2020. godine Prethodna ekološka istraživanja zaštićenog područja sa nazivom „Platamuni“ koja je 2013. i 2014. godine sprovela Agencija za zaštitu prirode i životne sredine rezultirala su izradom Studije zaštite - Studija izvodljivosti i dogovoreni plan za uspostavljanje marinskog zaštićenog područja Park prirode Platamuni Buduće zaštićeno područje „Platamuni” prepoznato je i u prvoj Nacionalnoj Strategiji biodiverziteta sa

PODRUČJE PLATAMUNI n n Područje koje se prostire sjeverozapadno od rta Platamuni odlikuje nepristupačna stjenovita obala, čije se litice vertikalno spuštaju u more. Samo u uvalama Nerin i Velika Krekavica postoje formirane male šljunkovite plaže. Veliki broj malih i velikih morskih pećina sa nadvodnim i podvodnim ulazima jedna su od specifičnosti ovog područja. Nepristupačnost obalnoj liniji sa kopna i mora dovela je do toga da je najvećim dijelom ova oblast, za sada, ostala bez značajnih antropogenih uticaja, prisutnih na drugim područjima u Crnoj Gori.

Šira zona ostrva Katič n Kao epicentri podvodnog i nadvodnog biodiverziteta izdvajaju se okolina ostrva Katič, uvala Buljarica sa svojim močvarnim zaleđem, okolina rta Dubovica, plaža Pečin sa zaleđem, kao i uvala Maljevik. Dobro očuvane livade Posidonia ocenica prostiru se gotovo cijelom dužinom obale

Šira zona kod ostrva Stari Ulcinj n n Sama okolina ostrva Stari Ulcinj odlikuje se kamenitim, pješčanim i muljevitim dnom koje nastanjuju brojni oblici morskog života. Pored livadamorske trave Posidonia oceanica, područje nastanjuje i Epinephelus marginatus, kao i brojne druge vrste. Prisutan je uticaj na biodiverzitet blizina ušća rijeke Bojane i Velike ulcinjske plaže. Ovo je u pogledu morskog biodiverziteta jedno od najmanje istraživanijih područja u Crnoj Gori. Antropogeni uticaj na obalu je izuzetno izražen svuda u neposrednoj okolini.

Zaštićena područja u zahvatu PPPNOP n Orjen – ovo područje je ranijim Prostornim planovima Crne Gore (1985, 1991, 1997. god) predlagano za stavljanje pod zaštitu kao Regionalni park (Park prirode), ali je novim – važećim PPCG iz 2008. god. za ovo područje predložena kategorija nacionalni park. U međuvremenu, Opština Herceg Novi je dio Orjena na svojoj teritoriji stavila 2009. god. („Službeni list CG“ – opštinski propisi, br 16/09) pod zaštitu kao regionalni park ali njegov upis u Centralni registar nije izvršen, radi čega je urađena studije zaštite

Planirana zaštićena područja u zahvatu PPPNOP n n Brdo Vrmac –Prostornim planom Crne Gore iz 2008. g. godine planirano je stavljanje pod zaštitu brda Vrmac na teritoriji opština Kotor i Tivat u kategoriji Regionalni park (Park prirode). Starim PPO Kotor takođe je bilo planirano formiranje regionalnog parka Vrmac, ali je ta odredba u izmijenjenom PPO (2008. god) načelno promijenjena tako da je predložena kategorija Predio posebnih prirodnih odlika. Za sada, nije stavljeno pod zaštitu niti mu je određen upravljač. Orjentaciona površina ovog zaštićenog prirodnog dobra je oko 31, 5 km 2 u granicama koje administrativno obuhvataju djelove teritorija Opštine 2

Planirana zaštićena područja u zahvatu PPPNOP n Rumija - PPCG iz 2008. god. i Nacionalnom strategijom biodiverziteta sa Akcionim planom za period 2010 – 2015 planirano je stavljanje pod zaštitu Rumije na teritoriji opštine Bar i dijelom Ulcinj u kategoriji Regionalni park (Park prirode.

n Planirana zaštićena područja u zahvatu PPPNOP Ada Bojana, Ulcinjska Solana i Šasko jezero Prostornim planom Crne Gore iz 2008. god. planirano je proširivanje granica NP „Skadarsko jezero“ na regionalni park Rumija ili područje Šaskog jezera/delte Bojane. Studijom zaštite za Deltu Bojane (2008. god. ) koja je obuhvatila teritoriju opštine Ulcinj predloženo je formiranje Regionalnog parka na tom području u okviru kojeg je izdvojeno više zona sa različitim režimima zaštite. Studija nije bila široko prihvaćena i na osnovu nje nijesu donijeti akti o stavljanju pod zaštitu navedenih područja - lokaliteta. U Nacionalnoj strategiji biodiverziteta sa Akcionim planom za period 2010 – 2015. god. predloženo je stavljanje pod zaštitu u kategoriji spomenik prirode

Planirana zaštićena područja u zahvatu PPPNOP n n n Ulcinjska Solana – u toku je izrada Studije zaštite područja Ulcinjske Solane, koja se predviđa kao zaštićeno područje kategorije parka prirode i predlaže za uvršćivanje u RAMSAR zaštićena područja. Valdanos – područje maslinjaka Morinjski zaliv – Prijedlog za stavljanje Morinjskog zaliva pod zaštitu dat je u studiji prirodne i kulturne baštine tog područja u kojoj je Zavod za zaštitu prirode Crne Gore dao prijedlog granica zaštićenog područja (13. 908 ha) u kategoriji spomenik prirode.

Planirana zaštićena područja u zahvatu PPPNOP n n Kostanjica – Lokalnim Akcionim planom za biodiverzitet opštine Kotor (2014. g. ) predloženo je stavljanje pod zaštitu autohtonih sastojina koštanja i lovora Lauro–Castanetum sativae iznad Kostanjice (do nv od oko 200 m) u kategoriji posebni prirodni predio čija je (orjentaciona) površina oko 5. 500 ha. Pojedinačni dendrološki objekti

PPPNOPEkološki značajna / osjetljiva područja n n U zoni zahvata PPPN za Obalno područje Crne Gore identifikovana su sljedeća ekološki značajna i sa stanovišta biodiverziteta osjetljiva područja: a) Emerald područja – Zone postojećih i planiranih zaštićenih prirodnih dobara u zahvatu Obalnog područja se u značajnoj mjeri poklapaju sa zonama EMERALD područja u okviru kojih se nalaze ekološki značajna staništa i vrste iz rezolucija 4 i 6 Bernske konvencije.

PPPNOPEkološki značajna / osjetljiva područja U zahvatu PPPN-a nalaze se sljedeća EMERALD područja: Kod područja Naziv područja Površina (ha) n ME 0000004 Velika Plaža i Ulcinjska Solana 2839 ME 0000005 Buljarica 302 ME 000000 A Lovcen 6267 ME 000000 B Tivatska solila 240 ME 000000 C Sasko jezero, rijeka Bojana, Knete, Ada Bojana 7397 ME 000000 D Rumija 12237 ME 000000 Q Kotorsko risanski zaliv 27780 ME 000000 S Orjen 15046 ME 000000 T Pećin 15 ME 000000 V Spas 352 ME 000000 Y Katići, Donkova i Velja seka 439 ME 000000 Z Platamuni 1698

PPPNOPEkološki značajna / osjetljiva područja b) IBA područja – Od pet, do sada identifikovanih područja značajnih za ptice (Important Bird Areas, IBA) u Crnoj Gori, dva se nalaze u zahvatu Obalnog područja, i Naziv to: područja Kod područja Površina (ha) Ispunjenje kriterijuma n YU 039 Šasko jezero 315 -380 IBA B 1 i, B 2, B 3 YU 040 Ulcinjska solana 1492 A 1, A 4 i, B 1 i, B 2 Pored IBA područja koja ispunjavaju navedene kriterijume Bird. Life International-a, u zahvatu Obalnog područja se nalaze i sljedeća ornitološki značajna područja : Delta Bojane, Ulcinjska solana, Velika plaža, Ada Bojana, Paratuk, Šasko jezero, Rumija, Buljarica i

PPPNOPEkološki značajna / osjetljiva područja c) IPA područja - Od 22 područja značajna za biljke (Important Plant Areas, IPA) koja su identifikovana u Crnoj Gori , devet se nalaze u zahvatu Obalnog Nazivpodručja, područja Površina (ha) Ispunjenje kriterijuma IPA i to: n Spas Buljarica 242 156 Katići, Donkova i Velja seka 439 Kotorsko Risanski zaliv 2778 Lovćen 6267 Orjen 15027 Platamuni 1698 Rumija 2000 Velika Ulcinjska plaža i Ada Bojana 1014 Grupa C – habitati Grupa A – vrste Grupa C – habitati Grupa A – vrste Grupa. B – bogatstvo biodiverziteta Grupa C – habitati Grupa B – bogatstvo biodiverziteta Grupa C – habitati

PPPNOPEkološki značajna / osjetljiva područja n Ekološki značajna područja (EMERALD, IPA, IBA) nemaju zakonom utvrđen status zaštite. Ta područja treba da budu sastavni dio (nacionalne) Ekološke mreže Natura 2000 jer su kriterijumi za njihovu identifikaciju slični ili identični sa zakonom utvrđenim kriterijumima vezanim za staništa Ekološke mreže.