GENEL LETME htiyalar htiya Karlandnda kiiyi mutlu eden

GENEL İŞLETME

İhtiyaçlar İhtiyaç: Karşılandığında kişiyi mutlu eden, karşılanmadığında mutsuzluk yaratan her şey. Birincil (Temel)İhtiyaçlar: İnsanların yaşamını sürdürmesi için gerekenler. İkincil (Sosyal ve Psikolojik) İhtiyaçlar: İnsan yaşamının ilk yıllarından itibaren ortaya çıkar ve çok önemli rol oynayarak sonuna kadar devam eder. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kendini Gerçekleştirme Saygınlık Sevgi ve Ait Olma Güvenlik Temel İhtiyaçlar Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Mallar ve Hizmetler Serbest Mal: Kıt Mal: Doğada istenildiği kadar bol olduğu veya kıt olmadığı için parayla alınıp satılmayan mallar. Faydalı olmalarına rağmen parasal değeri olmayan mallar. Faydalı olmalarına karşın doğada herkese yetecek kadar bol miktarda bulunmayan mallar. Ekonomik Mal: Faydalı, Kıt ve belli bir fiyatı var. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Mallar ve Hizmetler Hizmet: Bir tarafın diğer tarafa sunduğu, temel olarak dokunulamayan ve herhangi bir şeyin sahipliğiyle sonuçlanmayan faaliyet ve faydadır. Hizmetin temel özellikleri: Soyutluk Ayrılmazlık Değişkenlik Dayanıksızlık Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Fayda: Mal ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını giderme niteliği. Fayda Sekil Zaman Mekan Mülkiyet Değişikliği Yoluyla Üretim Pazarlama Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Üretim ve Üretim Faktörleri İktisat biliminde; her türlü fayda yaratmaya, iktisadi mal ve hizmetler meydana getirmeye üretim denir. Üretim; insan ihtiyaçlarını gideren mal ve hizmetleri elde etmek amacıyla yapılan her türlü çaba ve faaliyet. Üretim Faktörleri: Mal ve hizmetleri ortaya koyabilmek için gerekli bulunan öğeler. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Üretim Faktörleri Doğa Emek Girişimci Sermaye Teknoloji İktisat Bilimine Göre İşletme Bilimine Göre Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Sermaye İktisat Bilimine Göre; İşletme Bilimine Göre; Doğada serbest biçimde İşletmenin amacına ve üretim bulunmayan, fakat insan faaliyetlerine uygun olarak tarafından üretilmiş üretim toplanmış maddi ve gayri araçları, makine, alet, binalar maddi varlıklarının tümü. vs. Teknoloji Mal ve hizmetleri üretmek için uygulanan her türlü yöntem. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ Mal ve hizmetlerin tasarımı, üretimi, geliştirilmesi ve dağıtımı gibi işlevleri olanaklı kılan mühendislik ve yönetime ilişkin bilgilerin tümü.

Girişimci Yönetici İşletmeyi kuran, Mal veya hizmet üretimi ve/veya pazarlanması için üretim faktörlerini bir araya getirip birleştiren, Kâr amacı güden, Risklere katlanan kişidir. Kâr ve riski başkalarının olmak üzere, Ürün veya hizmet üretimi için gerekli üretim faktörlerini bir araya getirip birleştiren, İşletmeyi çalıştırma sorumluluğu olan kişidir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

İşletme Biliminin Diğer Bilim Dallarıyla İlişkisi İktisat: Malların kıtlığı. Kıt kaynakların etkin ve rasyonel kullanımı. • Davranış Bilimleri: İnsan (çalışan, tedarikçi, müşteri, aracı) Psikoloji, sosyal psikoloji, çalışma psikolojisi vs. Matematik- İstatistik: Kalite kontrol, denetim, pazarlama araştırmaları vs. Hukuk: İnsanlar, kurumlar arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

İşletmenin Çevresi Ekonomik Sistem ve Yapı Sosyal Kültürel Koşullar ve Yapı Uluslararası Çevre Koşulları İşletme Doğal Çevre Koşulları Yasal ve Politik Koşullar Teknolojik Koşullar Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Ekonomik Çevre Üretim araçlarının sahipliği yönünden ekonomik sistemler Kapitalist sistem: mülkiyet özel kişilerin Sosyalist sistem: mülkiyet toplumun ve devlet tarafından işletilir Karma sistem: mülkiyet hem özel hem kamusal Ne / Ne kadar / Kaça / Nasıl üretilecek ? GSMH, kişi başına gelir, harcamalar, istihdam, faiz ve kur politikaları, rekabet koşulları, dış ticaret uygulamaları

Yasal/Siyasal Çevre Yasama organının yaptığı yasalar Yürütme organının uygulamaları ve düzenlemeler Siyasi çevreler yasalara ve uygulamalara yön verir Örn: çevreye duyarlı toplumda siyasetçiler çevre korumasına yönelik yasa ve uygulamaları öne çıkarırlar Sigara kullanımının sınırlandırılması, reklamının yasaklanması, Efes Pilsen Borç-alacak ilişkileri, uluslararası ilişkiler, işletmeçalışan ilişkileri, işletme yönetiminde yetki ve sorumluluk ilişkileri

Sosyo-Kültürel Çevre İletişim ve dil, inançlar ve tutumlar, değerler ve normlar, eğitim, estetik anlayışı, giyim ve görünüm, yeme içme alışkanlıkları gibi kültürel faktörler Demografik özellikler Nüfus miktarı, dağılımı, eğitim durumu, gelir, cinsiyet gibi İletişim araç ve tekniğindeki değişimler Fransız otomotiv sanayinin ünlü Renault firması, Renault 5 model otomobillerinin Fransa’daki tanıtımında sevimli otomobil imajını kullanırken, Almanya’da daha ciddi bir yaklaşımla emniyetliliği öncelikle vurgulamış, İtalya’da ise üstün yol tutuşu ve kısa sürede ivme kazanması üzerinde durmuştur

Teknolojik Çevre Yeni ürünler yaratma, yeni pazarlar oluşturma ve yeni pazarlama fırsatları yakalama etkenleri Teknoloji nedir? Teknolojik gelişmeler, toplum için daha kaliteli ve uygun maliyette ürünler yaratmak, verimliliği arttırmak, toplumun refahını yükseltmek amacını taşır. Teknoloji gelişmelerin yarattığı sorunlar nelerdir?

Doğal (Fiziksel) Çevre Doğal kaynaklar, yerleşim yerlerinin dağılımı, toprak büyüklüğü, coğrafik yerleşim, iklim, akarsular, göller, denizler, ormanları içerir. Doğal kaynakların bilinçli / bilinçsiz kullanımı Sanayileşmenin olumsuz etkileri Örn: Enerji kaynaklarının azalması (petrol, doğalgaz) sonucunda oluşan kıtlık nedeniyle artan fiyatlar, suyun azalmasının pek çok endüstride üretimi etkilemesi gibi.

İşletmenin Kuruluş Amaçları Genel Amaçları Özel Amaçları Kâr elde etmek, Topluma hizmet, İşletmelerin varlıklarını korumaları ve sürdürmeleri. Bağımsız çalışma arzusu, Sosyal prestij, İşletmede çalışanlara iyi ücret ödemek, İşletmede istihdamı sürekli kılmak, Topluma veya devlete hizmet etmek. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

İşletmelerin Ekonomi İçindeki Yeri ve Önemi İŞLETMELER Rİ E RL GE (P AR A) RI LA AL İM R M F KT A F GE Lİ M T AK L ÖR Tİ KE ÖR TÜ İ ER Lİ ET ÜR TÜKETİM MALLARI PİYASASI A) AR M TÜKETİCİLER VE DİĞER İŞLETMELER Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ GE Lİ R (P M İ İ ER RL Lİ GE TÜ R Ö KT KE Tİ FA Ö KT FA M Tİ AL E ÜR LA R I ÜRETİM FAKTÖRLERİ PİYASASI

Ekonomik Açıdan Sosyal Açıdan Üretim üniteleridir. Yaratıcı ünitelerdir. İşletmeler bölgelerin ekonomik gelişmesine katkıda bulunur. İşletmeler tasarrufların değerlendirilmesini sağlar. Siyasal açıdan parlamenter demokrasinin güçlü bir temelidir. Sosyal açıdan bir mutluluk kaynağıdır. İnsanın bağımsız olarak bir işe sahip olma isteğini karşılar. Yeni istihdam alanları açar, istihdama istikrar kazandırır. Ülke ekonomisinde önemli rol oynar. (sosyal sorumluluk, vergi) Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI 1. İşletmelerin Ekonomik Yapı Bakımından Sınıflandırılması Üretici İşletmeler Satıcı İşletmeler Hizmet İşletmeleri 2. Tüketicilerin Türüne Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Nihai Tüketiciler İçin Mal ve Hizmet Üreten İşletmeler Diğer İşletmeler İçin Mal ve Hizmet Üreten İşletmeler Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI 3. İşletmelerin Faaliyet konuları Bakımından Sınıflandırılması Tarım Sanayi İnşaat Sanayi Ticaret Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ Ulaştırma Haberleşme Finansal Kuruluşlar Serbest Meslek ve Hizmet Konut Geliri Sağlayan İşletmeler

İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI 4. İşletmelerin Sermaye Mülkiyeti Açısından Sınıflandırılması Özel Sektör İşletmeleri Kamu Sektörü İşletmeleri Sermayesinin Tümü Devletçe Konan İşletmeler Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) İktisadi Devlet Teşekkülleri (İDT): Sermayesinin tamamı devlete ait, iktisadi alanda ticari esaslara göre faaliyet göstermek üzere kurulan KİT’lerdir. Kamu İktisadi Kuruluşları(KİK): Sermayesinin tamamı devlete ait olup, tekel niteliğindeki mal ve hizmetleri kamu yararı gözeterek üretmek ve pazarlamak üzere kurulan ve gördüğü bu kamu hizmeti dolayısıyla ürettiği mal ve hizmetler imtiyaz sayılan KİT’lerdir. Yabancı Sermayeli İşletmeler Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Çokuluslu Şirketler Genel merkezi belli bir ülkede olduğu halde faaliyetini bir veya birden fazla başka ülkede kendisi tarafından koordine edilen şubeler, yavru şirketler veya bağlı şirketler aracılığıyla kararlaştırılan bir işletme politikasına uygun olarak yürüten büyük şirketlerdir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI 5. Büyüklüklerine Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Kantitatif Ölçütler Üretim Miktarı Satış Hasılası İşletmenin Sermaye Tutarı Dönen Duran Varlık Toplamı İşçi Sayısı Kullanılan Girdi Miktarı Kullanılan Makine ve Tezgahların Sayısı ve Gücü İşletmenin ve Yararlanılan Arazinin Büyüklüğü İşletmenin Sektördeki Pazar Payı Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ Kalitatif Ölçütler İşletmenin Hukuki Statüsü İşletmenin Yönetim Biçimi Sektördeki Ağırlığı İşletmenin Faaliyet Yeri

Büyüklüklerine Göre İşletmelerin Sınıflandırılması İşçi Sayısı : KOBİ 1 -9 Mikro İşletme 10 -49 50 -150/250 - Küçük İşletme Orta Büyüklükte İşletme Büyük İşletme KOBİ’ler: Bir yandan kendi başlarına büyüklerle rekabet içinde nihai mal ve hizmet üretmek suretiyle ekonomik kalkınmaya katkıda bulunurken diğer yandan da büyük işletmeleri tamamlayarak veya destekleyerek birlikte katkıda bulunurlar. Yan sanayi kurarak büyük işletmelerle ortak bir yaşam kurarlar. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

KOBİ Özellikleri Bireysel ya da şahıs ortaklığı Sahip yönetici modeli egemen Bağımsızlık Uzmanlaşma sınırlı boyutlarda İşçi- işveren, işletme-müşteriler arasında yakın ilişkiler Sınırlı sermaye, finansman öz kaynaklardan Yatırım güçleri zayıftır. Satış hacmi ve pazar payları sınırlıdır. Tedarik ve pazarlamada pazarlık güçleri zayıftır. İstihdam oranı düşüktür, aile bireyleri çalışır. Yeniliğe açık dinamik bir yapıya sahiptirler. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

KOBİ-BÜYÜK İŞLETME KARŞILAŞTIRMASI KOBİ’lerin Üstünlükleri Sermaye ihtiyacı SAKINCALARI az olduğundan yatırımcıları teşvik eder. kredi temin etmeleri güçtür. Sermaye Daha esnektir, değişen koşullara daha ihtiyaçlarını risk payı yüksek olan ticari kredilerle karşılamaları gerekebilir. kolay uyum sağlar. Yakın ilişkiler verimlilik, mutluluk sağlar. İstihdam az olduğundan etkili kontrol Pazar Hızlı karar alınması ve kararların hızlı uygulanışı söz konusudur. farklı departmanlarda çalıştırılması ile işletmenin her safhasını bilen eleman yetiştirilmesi. payları sınırlı, tedarik ve pazarlamada pazarlık güçleri zayıftır. Büyük sistemi vardır. Personelin Para ve sermaye piyasalarından fon ve işletmelerin reklam, ar-ge olanaklarından yararlanamazlar. Geleneklere bağlılık ve kısıtlı fonlardan dolayı modern, ekonomik ve teknolojik gelişmeleri yakından izleyemezler. Yığın üretim yapamadıklarından yüksek maliyetle çalışırlar, satış fiyatını düşürme Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ olanağına sahip olamazlar.

KOBİ-BÜYÜK İŞLETME KARŞILAŞTIRMASI Büyük İşletmelerin Üstünlükleri SAKINCALARI Gelişmiş üretim metotları ve makineler Değişikliklere kolay uyum sağlayamaz. Büyük hacimde üretim, yığın-kitle üretim. Sabit maliyetleri yüksek, talep azalsa da Birim başına düşen sabit maliyet giderleri azalır, satış fiyatı düşer. İyi olanağından yoksun. Yüksek maliyet ve organizasyon ve planlama, artan verimlilik. Kredibilitesi satış olmamasına rağmen üretime devam edilir. yüksek, sermaye bulma olanağı geniş. Satın üretimi kısmak, maliyet giderlerini kısma almada avantajlı(büyük hacim, indirimli fiyat). Ar-ge ve reklam olanağı var. Üretim sonucu ortaya çıkan döküntüleri ve atıkları değerlendirme imkanı var. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ Kontrol güçtür. İşbirliği kurmak güçtür.

İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI 6. Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması YENİ TÜRK TİCARET KANUNU’NA GÖRE ÖDEV Sonraki slaytlarda kanun değişmeden önceki halleri var. Sizden ne istediğimin anlaşılmasına örnek olması açısından silmiyorum. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Tek Kişi İşletmeleri o En eski, en basit ve en çok görülen işletme tipidir. o İşletmenin sahibi, aynı zamanda tek yetkili ve sorumlu kişidir. Tüm kar ve risk kendisine aittir. o İşletmenin tüzel kişiliği yoktur. o Az sermaye gerektiren küçük işletmeler için en uygun hukuki şekildir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Tek Kişi İşletmeleri Yararları o o Sakıncaları Kuruluşları kolaydır Yetki tel elde toplandığından kolay karar alınır. Yalındır, sorunlar kolay çözümlenir, problemler işletme dışına çıkmaz. Esnek bir yapıdadır, değişen durumlara uyum o Büyüme olanakları sınırlıdır, devamlılıkları sahiplerinin yaşamasına bağlıdır. Kredi alabilmeleri zordur. Gelişmiş yönetim ilkelerini uygulayamazlar İşletme sahibi yalnızca koyduğu göstermekte zorlanmaz. sermaye ile değil, tüm mal varlığı ile Genellikle sahibine saygınlık sağlar. risk altına girer. Sınırsız sorumluluk Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ vardır.

Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Ortaklıklar o Şirket: Birden fazla kimsenin ekonomik bir faaliyetten elde edilecek kârı paylaşmak ve zarara katlanmak için emek ve sermayelerini bir araya getirdikleri birliktelik o Şirketin unsurları: Birden fazla kurucu kişi Ortak bir amaç Bu amaca ulaşmak için ortaklar arasında bir anlaşma Sermaye, emek, vs. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

ŞİRKETLERİN SINIFLANDIRILMASI Adi Şirketler Ticaret Şirketleri Şahıs Şirketleri: Sermaye Şirketleri: -Kollektif şirketler -Anonim Şirketler -Komandit Şirketler -Limited Şirketler -Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Adi Şirketler Adi şirket, kanunen yasak olmayan her türlü amaç ve konu için kurulabilir. Borçlar Kanunu’nca kuruluşu özel bir şekle bağlanmıştır. Adi şirketin tüzel kişiliği yoktur. Ortaklar, şirket borçlarından tüm malvarlıkları ile sınırsız sorumludurlar. Adi şirketin ortakları gerçek veya tüzel kişiler olabilir. Kâr ve zararın paylaşılması konusunda sözleşmede bir hüküm yoksa paylaşım eşit olarak gerçekleşir. Yönetim, bütün ortaklara aittir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Ticaret Şirketleri Ticaret şirketlerinin tümü tüzel kişiliğe sahiptir. Şirket sözleşmeleri yazılı olmak zorundadır. - Şahıs şirketleri: Kuruluş ve faaliyetler süresince ortakların kendi varlıklarının, yeteneklerinin ve kişiliklerinin büyük önemi vardır. - Sermaye şirketleri: Ortakların kişiliği değil, koydukları sermaye payları önemlidir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Kollektif Şirketler En az iki gerçek kişi arasında kurulabilir. Tüzel kişiler kollektif şirkete ortak olamaz. Şirket ortakları şirket borçlarından dolayı tüm malvarlıklarıyla ikinci derecede, sınırsız ve ortaklaşa sorumludurlar. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Kollektif Şirketler AVANTAJLARI Kollektif şirket, yakın geçmişe kadar ülkemizde en fazla rağbet gören bir şirket türüdür. Bunlar genellikle, ortakların kişisel emek ve çabalarına ya da ismine gereksinim gösterildiği, işletme konusunun fazla risk taşımadığı küçük ya da orta çaptaki ticari işletmelerdir. Her ne kadar yasal bir zorunluluk yoksa da, ortak sayıları fazla değildir; ortaklar birbirini tanır ve güvenir, hatta ortaklar arasında çoğu durumda bir akrabalık ilişkisi bile vardır. Kollektif şirket ortakları, şirket borçlarından tüm mal varlığı ile sınırsız olarak sorumludurlar. Bu nedenle, şirket iş ve çıkarlarına büyük önem verirler. Kollektif şirkette kuruluş işlemleri basit, çabuk ve ucuzdur. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Kollektif Şirketler SAKINCALARI Kişi ve güven unsurunun büyük önem taşıması nedeniyle, ortaklardan birinin ölümü ya da şirketten ayrılması, şirketin varlığını tehlikeye sokar. Şirket borçlarından tüm ortaklar sınırsız ve kişisel olarak sorumlu olduğundan, bir ortağın hatalı ya da hesapsız davranışı sonucu diğer ortaklar da tüm mal varlıklarını yitirebilirler. Ortakların kişiliği ve aralarındaki güven ilişkisinin önemi sonucu, kollektif şirketlerde ortak sayısı sınırlı kalır ve ortaklık sermayesinin büyümesine engel olur. Şirketin uğraşı alanının riskli bir girişim olduğu durumlarda da kollektif şirket türü elverişli değildir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Komandit Şirketler Kollektif şirkete gibi kişi ortaklığıdır. Tüzel kişiliği vardır. Farkı, ortakların sorumlulukları noktasında ortaya çıkar. Komandite ortaklar, kollektif şirket ortağı gibi gerçek kişi olmak zorundadır ve üçüncü kişiler karşı sorumlulukları sınırsızdır. Komanditer ortaklar, gerçek veya tüzel kişi olabilir, üçüncü kişilere karşı koyduğu sermaye ile sınırlı sorumluluğa sahiptir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Anonim Şirketler Sermaye şirketlerinin en tipik örneğidir. Anonim şirketler kanunen yasak olmayan her türlü iktisadi amaç için kurulabilirler. Hukukumuzda bazı faaliyet konularında ticari işletmek ancak Anonim Şirket şeklinde örgütlenmiş olmakla mümkündür. Örneğin: Bankacılık, sigortacılık, finansal kiralama (leasing), aracı kurumlar, döviz büroları, holdingler, Radyo ve TV şirketleri vb. Anonim şirketin tüzel kişiliği vardır. Sermayenin tabana yayılmasına hizmet ederler. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Anonim Şirketler Sermayesi belirli ve paylara bölünmüştür. En az 50. 000 TL ile kurulabilir. Gerçek veya tüzel kişilerden oluşan en az beş kurucu ortak olmalıdır. Ülkemizde yalnızca Anonim Şirketler “hisse senedi” çıkarabilirler. Anonim şirketler borçlarından dolayı sadece kendi malvarlığı ile sorumludur. Sermaye payını ödeyen ortağın mal varlığı, şirket borcu dolayısıyla takip edilemez. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Anonim Şirketler AVANTAJLARI o Kapitalist ekonomik sisteme en uygun şirket türüdür. o Küçük tasarrufları bünyesinde toplayarak büyük sermaye oluşumlarına olanak verir. o Girişim riskinin bir çok ortak arasında paylaştırılarak küçültülmesini sağlar. o Profesyonel yönetici yetiştirilmesine, geliştirilmesine en uygun ortaklıktır. o Büyük ve çağdaş işletme örgütlerinin kurulmasına olanak verdiğinden, ileri yönetim teknikleri uygulayarak büyük üretim ve yatırımlara girişebilecek güçlerin bir araya gelmesini sağlar. Bu da ekonomik gelişmeye katkı yapar. o Ortakların sorumlulukları payları ile sınırlıdır. o Şirketin veya payların devri kolaydır, şirket uzun süre yaşayabilir. o Büyüme yeteneği fazladır. o Devlet denetimine en kolay olanak veren türdür. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Anonim Şirketler SAKINCALARI o Kuruluş ve yönetim bakımından biçimsel işlemler çoktur. o Yönetim ve örgütlenme maliyetleri yüksektir. o Karar alma mekanizması kişi ortaklıklarına (örn: Koll. Şti. ) ve az ortaklı Limited Şirketlere oranla daha ağır işler. o Bazı durumlarda aslında azınlıkta kalan ortaklar, Genel Kurulda çoğunluğu elde ederek kendi çıkarlarına uygun kararlar alabilirler. o Ortaklar arasındaki tek önemli bağ yalnızca maddi bağdır. Ortaklar, çoğu zaman birbirlerini tanımazlar bile. o Yöneticilerin ihmal ya da kötü niyetli davranışları, çoğunluğu oluşturan masum ortakları büyük zararlara uğratabilir. o Ekonomik etkinin yanında toplumsal ve siyasal etki gücü ülke yönetiminde kendini gösterebilir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Limited Şirketler Ortak sayısı en az 2 en fazla 50 olabilir. Gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulabilir. Limited şirketler bankacılık ve sigortacılıkla uğraşamazlar. Her ortağın bir payı var. Sermayesi paylara bölünmüştür. Ortaklar tarafından konulan sermaye için hisse senedi çıkarılamaz. Alacaklılara karşı sorumlu olan, şirketin tüzel kişiliğidir. Sermaye payını ödeyen ortağın mal varlığı, şirket borcu dolayısıyla takip edilemez. Limited Şirketler hisse senedi ve benzeri menkul kıymetler çıkaramazlar. Limited şirketler halka açılamazlar. Ortak sayısına getirilen üst sınır dolayısıyla büyüme kapasiteleri sınırlıdır. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler Sermayesi paylara bölünen ve ortaklarından bir veya birkaçı şirket alacaklılarına karşı bir kollektif şirket , diğerleri bir anonim şirket ortağı gibi sorumlu olan şirkettir. ? ? Bu şirket türünün komandit şirketten farkı nedir? ? ? Bu şirket türünün anonim şirketlerden farkı nedir? Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

KOOPERATİFLER o Ortakların iktisadi çıkarlarını ve özellikle meslek ve geçimlerine ilişkin ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım ve dayanışma yoluyla sağlamak ve korumak amacıyla kurulan tüzel kişiliğe sahip ortaklıklardır. o Temel amaç, ortakların gereksinimlerini hep birlikte daha kolay ve ucuza sağlamaktır. Temel amaç “kar etmek” değildir. o Türlerine göre ev sahibi olmak (yapı kooperatifleri), tüketim maddelerini toptancıdan temin etmek (tüketim kooperatifleri), ürünleri pazarlarda doğrudan doğruya satmak (pazarlama kooperatifleri), üretim faktörlerini almak (üretim kooperatifleri) gibi konularda ortakların ekonomik çıkarlarını korumak için kurulurlar. o o En az 7 ortak tarafından kurulurlar. İLKELERİ * Açık ortaklık: Gönüllü üyelik, giriş ve çıkış isteğe bağlı * Demokratik yönetim: Tüm üyelerin eşitliği * Sermayeye sınırlı faiz ve işletme fazlalarının oranlı dağıtımı * Maliyetine hizmet * Irksal, dinsel ve siyasal tarafsızlık Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

DERNEK VE VAKIFLARIN İKTİSADİ İŞLETMELERİ Kural olarak dernekler işletme kurup işletemezler. Ancak, Medeni Kanun’umuz derneklerin asıl amaçları iktisadi olmayan işletmeler kurabilmelerine imkan vermiştir. Dernekler ve vakıflar, sadece manevi amaçlar için kurulabilirler. Ancak denek ya da vakıf, bu manevi amacın gerçekleştirilmesi için bir ticari işletmek durumunda kalabilir. Örneğin, mali kaynak sağlamak üzere lüks bir otel işletebilir. Yasak olan kar elde etmek amacına sahip olmak değil; elde edilen karı üyeler arasında paylaştırmaktır. Elde edilen karın, kazanç paylaşmak dışındaki amaç için kullanılmasında herhangi bir sakınca yoktur. Örneğin Kızılay derneği, Kristal Kar Oteli, Kızılay Doğal Kaynak Suyu, Kızılay Mineralli Su ve Kızılay Çadır Üretim İşletmesini işletmektedir. Bu işletmelerden elde edilen gelir, Kızılay derneğinin esas amacı doğrultusunda harcanmak durumundadır. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI 7. Birlikler Centilmenlik Anlaşmaları: Güven esasına dayanır. Yasal bağlayıcılığı yoktur. Belli amaçları gerçekleştirmek için yazılı ve sözlü olarak yapılabilir. Konsorsiyumlar: Büyük çaplı taahhüt işlerinde ihaleyi kazanabilmek için aynı veya farklı ülkelerden, aynı dalda veya farklı ihtisas dallarındaki işletmelerin finansal olanaklarını veya teknolojik ya da diğer üstünlüklerini birleştirip işbirliği yapmaları. Boğaz Köprüsü, Keban Barajı… Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI 7. Birlikler Karteller: Aynı dalda faaliyet gösteren işletmelerin aralarındaki rekabeti kaldırmak için hukuki bağımsızlıklarını yitirmeden yaptıkları anlaşma ile oluşturdukları tekelci birlik. Sermayeler birleşmez, iktisadi bağımsızlık tam olmasa da vardır. Sermaye güçlerini belirli bir amaç için birlikte kullanırlar. Kartel oluşabilmesi için kartele katılan işletmelerin söz konusu üretim alanında en büyük paya sahip olması, güçlü ve etkin olması gerekir. (ya kartele uyarsın, ya da piyasadan çekilirsin) Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI 7. Birlikler Konsern: Daha az firmanın daha yakın ilişkilerle bir araya gelerek kârlarını arttırmaya çalışmasıdır. Hukuki bağımsızlık vardır ama iktisadi bağımsızlık ortadan kalkar. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI 7. Birlikler Tröstler : İki veya daha çok işletmenin hukuki ve iktisadi bağımsızlıklarını yitirerek sermaye ve yönetimlerini birleştirmeleridir. Kartelden farkı; hukuki iktisadi bağımsızlığın kaybedilmesi ve belli bir dalda olmayıp farklı üretim dalları arasında da yapılabilmesidir. Üstünlükleri: Sakıncaları : kuvvetli sermaye yapısı, yönetimin tek elde toplanması, işletmelerarası rekabetin hemen ortadan kalkması, işletmelerin büyük kârlar sağlaması. bürokrasinin ve üretim masraflarının artması, büyük ekonomik gücün politik baskı aracı olarak kullanılması. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI 7. Birlikler Holdingler: Bir şirketin başka bir şirketin hisse senetlerinin büyük bir bölümünü satın alarak onların yönetim ve denetimini ele geçirmesiyle oluşan şirketler grubudur. Holdingi oluşturan tüm şirket ve işletmeler yasal açıdan varlıklarını ve görünüşlerini korurlar. Fakat yasal açıdan bağımsızlıklarını zayıflatmış ve yitirmiş sayılırlar. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI 7. Birlikler Tam Birleşme (Füzyon): iki veya daha fazla işletmenin tek işletme haline gelmesi. Biri diğerini satın alır, ona katılır ya da ikisi beraber yeni bir işletme olarak ortaya çıkabilir. Avantajları: Yönetim, ar-ge ve pazarlamada tasarruf, Tekelci güç, Daha fazla uzmanlaşma, Finansal güç. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

İŞLETMENİN KURULUŞ ÇALIŞMALARI İŞLETMENİN KURULUŞ SORUNLARI Talep Uygunluk Rekabet Durumu Kuruluş sorunları dışında çeşitli konularda yatırımla ilgili bir ön çalışmanın yapılması veya teknik, ekonomik, mali veya finansal açıdan değerlendirilmesi gerekir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Yatırım Projesi Bir toplumda belli bir zaman süresi içinde, mal ve hizmetlerin üretimini artırmak için bazı olanakları yaratma, geliştirme ve/veya genişletmeye yönelik öneridir. Kapsamı: Yatırım projeyle belirli ve uzun ömürlü bir kapasite yaratmalı, Ekonomiden fiziki girdiler almalı, İç ve dış ekonomilere mal ve hizmet arz etmeli. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Yatırım Ekonomi bilimine göre; bir dönem içinde üretim mallarına veya sermaye teçhizatına yapılan ilavelerdir. İşletme biliminde sabit sermaye yatırımları ve stok yatırımları olmak üzere 2’ye ayrılır. YENİLEME YATIRIMLARI GENİŞLEME YATIRIMLARI Tevsi Yatırımlar Mevcut faaliyetine ilave olarak yeni mal ve hizmet üreterek MODERNİZASYON YATIRIMLARI Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Bir İşletmenin Kuruluş Aşamaları Proje Düşüncesi Ön Araştırma *Ekonomik Araştırma *Teknik Araştırma *Finansal Araştırma *Yasal Araştırma *Örgütsel Araştırma Yatırım Projesinin Hazırlanması (Fizibilite Etüdü) Yatırım Kararı Kesin Projenin Uygulanması Üretime Geçiş Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

İşletme Kuruluş Kararları En uygun işletme büyüklüğünün veya üretim kapasitesinin seçimi En uygun üretim teknolojisinin veya üretim yönteminin seçimi En uygun kuruluş yerinin seçimi Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Kuruluş Yeri Seçiminde Aşamalar ve İlkeler Fabrikanın kurulacağı bölgenin seçimi Bölge içindeki kuruluş yöresinin seçimi Seçilen il veya ilçede kurulacağı konumun veya arsanın seçimi Endüstriyel işletmelerin kuruluş yerlerinin seçimi kararında 2 grup ölçütten yararlanılır: Devlet planlama organlarının yatırımları yönlendirmek amacıyla kullandıkları kriterler Ulusal geliri en üst düzeye çıkarmak, Ülkenin işgücünü tam ve etkin olarak kullanmak Geri kalmış bölgeleri kalkındırmak Yerleşimin yoğun olduğu bölgelerdeki sosyolojik ve ekolojik sorunlara çözüm getirmek Bir işletmenin kendi amacını gerçekleştirmeye yönelik ölçütler İleride işletme karını maksimum kılacak bir yerde olmak Toplam maliyetleri minumum kılmak Toplam karı maksimum kılmak Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

İşletmelerin Kuruluş Yerinin Belirlenmesi Üreticiler, toptancılar, perakendeciler, finansal kurumlar ve tüm hizmet işletmeleri bu sorunla karşıyadır. Şubeler ve ek bürolar oluşturulması Yer seçiminde, işletme giderlerinin en düşük ve işletme gelirlerinin en yüksek olduğu, yani en yüksek karın ya da en büyük yararın sağlandığı yer aranır. Rakiplere göre yüksek kuruluş yeri maliyeti, yeni kuruluş yeri maliyeti (yer değiştirme maliyeti)

Kuruluş Yeri Etmenlerinin İncelenmesi Kuruluş yeri etmenleri, belirli bir üretim/pazarlama biriminin belirli bir coğrafi konuma kurulması durumunda, bu birimin maliyeti, satış hasılatı ve sermaye yapısı üzerinde etkili olan tüm konumsal özellikleri kapsamalıdır. Kuruluş yeri seçimini etkileyen faktörler üretim ve hizmet işletmelerinde farklılık göstermektedir.

Üretim işletmelerinde kuruluş yeri seçimini etkileyen faktörler Hammadde Ulaştırma (Taşıma) Pazara yakınlık İnsan gücü (Emek) Enerji ve yakıt Su İklim koşulları Artıkların atılması Özendirme önlemleri Diğer faktörler

Hammadde Bir endüstrinin kullandığı hammaddeler 2 çeşittir Doğadan ham olarak elde edilmiş işlenmemiş maddeler Bazı endüstriler için son ürün olarak bitmiş mallar ve yarı bitmiş mallar Hammadde özellikleri – kuruluş yeri seçimi ilişkisi HM’si doğal kaynaklara dayanan endüstri HM çabuk bozulan bir tarımsal ürünse HM’nin taşınması özel ve pahalı ambalaj gerektiriyorsa HM mala dönüşünce hacim ve ağırlık kaybı oluyorsa HM’si her yerde bulunuyorsa HM sürekli ve güvenilir olarak sağlanabiliyorsa

Ulaştırma (Taşıma) İşletmelerin üretimde kullanacakları çeşitli girdileri en uygun koşullarla taşıyabilecekleri yerleri seçmeleri ve ayrıca ürettikleri ürünleri hedef alıcılara en düşük maliyetle ulaştırılabilecekleri bölgelere konumlanmaları gerekmektedir. Ulaşımda kuruluş yerini etkileyen ana faktörler Yolların durumu Taşıma araçlarının ve taşınacak ürünlerin özellikleri Ulaştırmada kullanılacak yolların çeşitliliği İşletmelerin türleri

Pazara Yakınlık Ulaştırma sistemi kötüyse pazara yakın kuruluş yeri seçmek zorunda kalınabilir İşletmenin bölgesel, ulusal ve uluslararası yapısı Taşınması zor ve pahalı ürünler için pazara yakınlık önemlidir Onarım ve bakım gibi yoğun satış sonrası hizmet gerektiren mallar üreten işletmeler özellikle pazara yakın kurulmalıdır Yaygın satılan ürünler için PY dağıtım ağı önemlidir Büyük işletmelere ürün satan işletmeler genelde PY yerlerde kurulurlar Nüfusun yoğun olduğu alanlar, müşterilerin kolay ulaşacağı yerler olduğu için işletmeler PY yerlere kurulurlar

İnsan Gücü (Emek) İşgücünün büyüklüğü İşgücünün becerisi Ücret düzeyleri Sendikalaşma derecesi Çalışanların işe ilişkin tutumları

Enerji ve Yakıt İşletmelerin kullanacakları enerji türüne göre bunların kolay, rahat, nitelikli ve ucuza elde edileceği bölgelere yönelmeleri gerekir Enerji gereksinimi sektöre göre değişir Enerji sağlamanın bir yolu da kendi enerjini üretmektedir İşletmelerin büyük çoğunluğu gerekli olan elektrik enerjisini satın almaktadır

Su Su temini ve kullanılması bazı sektörlerde en önemli faktörlerden birisidir. 1 otomobil üretmek için 150 ton 1 ton çelik üretmek için 240 ton 1 kutu meyve/sebze konservesi üretmek için 35 lt 1 kg kumaş üretmek için 200 lt 1 fıçı bira üretmek için 5. 6 ton 1 varil ham petrolü rafine etmek için 7 ton Metalürji ve kimya, kağıt, dokuma, demir-çelik endüstrilerinde su çok önemlidir Akarsu, göl, yeraltı ve üstü su kaynakları ve yerel yönetimlerden su satın alma

İklim Koşulları ve Doğal Afet Tehlikesi İşletmenin daha verimli çalışması bir iklim koşuluna bağlı olabilir Fazla sıcak ve soğuğun verimliliğe etkileri İklimin üretilen mallar üzerindeki etkisi İngiltere’de 19. YY’da tekstil (az rutubet) Şarap üretimi (üzümün yetiştiği yöre) Eskiye göre daha az etkili bir faktör Doğal afet tehlikesinin etkileri

Artıkların Atılması Endüstri artıkları katı, sıvı ve gaz olarak bulunabilir Değerlendirilmeyecek olan artıkların en düşük maliyetle atılacağı yerler KY seçimini etkiler Atıklar zararlıysa işletme yerleşim yeri dışına kurulur ancak zamanla çevrede yerleşim artabilir Sağlıkla ilgili yasal düzenlemeler, belediye kuralları ve kent planları çeşitli endüstrilerin nerelerde kurulacağına ilişkin kurallar koyar

Özendirme (Teşvik) Önlemleri Devlet, halkın çıkarlarını korumak için işletmelerin belli yerlerde kurulmasını teşvik etmek veya zorlaştırmak için önlemler alabilir. Özendirme önlemleri, devletin, ülkenin ekonomik ve toplumsal amaçlar çerçevesinde ekonomik etkinliklere sağladığı maddi ve hukuki kolaylıklar, desteklerdir. Mali ve ekonomik özendirme Altyapı yatırımlarının devletçe yapılması Vergi ayrıcalığı ya da indirimi sağlamak Organize sanayi bölgeleri ve sanayi siteleri

Diğer Faktörler Yerel yönetimlerin tutumu Toplumsal ve kültürel koşullar Dışsal ekonomiler Siyasi etki ve yeğlemeler

Arsa Seçimi Kuruluş yeri seçimini etkileyen faktörler analiz edilip bölge seçimi gerçekleştirildikten sonra, sıra o bölge içinde en uygun arsanın belirlenmesine gelir Arsa özellikleri, belediye imar planları ve kuralları, ulaştırma, doğal faktörler (özellikle rüzgar) Kent merkezinden uzaklaştıkça arsa fiyatı düşer ancak personelin karşılanması gereken gereksinimleri artar

Hizmet İşletmelerinde Kuruluş Yeri Toptancı işletmelerin kuruluş yeri Perakendecilere yakınlık, ulaşım ağına yakınlık, benzer işletmelerin yer aldığı bölgelere yakınlık Perakendeci işletmelerin kuruluş yeri Yaya trafiği, bulunulan bölgenin gelişme olanakları, otopark olanakları, AVM’lere ve toplanma bölgelerine yakınlık, rakiplere yakınlık, mağaza kirası ya da satış fiyatı, kent içinde ya da dışında kalma isteği Servis ve büroların yerleşimi Trafiğin yoğun olduğu yerler (benzin istasyonları, motel, lokantalar gibi) Kent merkezleri (avukatlık, muhasebe, mimarlık)

En Uygun Kuruluş Yerinin Seçimi Kuruluş yerinin seçimini etkileyen faktörlerin en uygun dengeyi sağlayan alanın seçilmesi gerekir. Bazı faktörler farklı işletmeler için farklı önem derecesine sahip olmaktadır. Pek çok yöntem kullanılabilir Matematiksel modeller Karşılaştırmalı yöntemler Ağırlıklı puanlama yöntemi Karlılıkların karşılaştırılması Maliyetlerin karşılaştırılması

Ağırlıklı Puanlama Yöntemi İşletme için en önemli 3 faktör; hammadde, işçilik ve taşıma olsun. Hammaddenin ağırlığı 20 Puan İşçiliğin ağırlığı 35 Puan Taşımanın ağırlığı 60 Puan olsun 4 ayrı bölgenin aldığı puanlar aşağıdadır. İzmir Manisa Aydın Denizli Hammadde 50 40 30 20 İşçilik 10 15 20 25 Taşıma 30 15 35 35

İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜNÜ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Pazar şartları ve talep durumu İşletme kurucularının finansman sağlama yetenekleri Yönetim yeteneği Optimum işletme büyüklüğü; ortalama maliyet giderlerinin en düşük olduğu işletme büyüklüğüdür. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Kapasite Planlaması : İşletme Büyüklüğü Seçimi Kapasite Planlaması: Değişik üretim kapasitelerindeki işletme büyüklükleri arasından belirli bir ölçüte göre en iyisinin “nerede” ve “ne zaman” kurulacağını kantitatif ve kalitatif yöntemlerle saptayan bir işlemdir. Amaç: Girişimcinin amacına göre işletme kazancını veya satış gelirlerini maksimum ve/veya maliyetlerin, özellikle de yatırım maliyetlerinin minimizasyonudur. Tartışma Soruları Ölçüt olarak hangisi alınmalıdır? Neden? Optimum büyüklük belirlemek neden önemlidir? Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Kapasite Mal ve hizmet üretebilme yeteneği ve olanakları hakkında fikir veren bir kavramdır. Belirli bir sürede üretilen mal veya hizmetlerin fiziksel birim sayısı kapasite ölçüsü olarak kullanılır. Ekonomik kapasite: üretim yöntemi değişmediğinde bir işletmenin minumum maliyetler düzeyinde üretebileceği ürün miktarı. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Kapasite Türleri Maksimum (Teorik) Kapasite Normal Kapasite (Pratik) Kapasite Fiili (Gerçek) Kapasite Atıl (Aylak, Boş) Kapasite Atıl Kapasite= N. K-G. K Çalışma Derecesi= Gerçek Kapasite/ Normal Kapasite Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Başabaş Noktası Analizi BBN’nda Toplam Gelirler=Toplam Giderler Toplam Gelir(TR)= Satılan Ürün Miktarı(Q) x Birim Ürün Fiyatı (P) Toplam Gider(TG)= Toplam Sabit Giderler(S) x (Birim Başına Değişken Giderler (a) x Q) BBN eşitliği QP=S+a. Q BBN’ndaki Üretim Miktarı Q= S/ (P-a) KAR= QP- (S+ a. Q) Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

Vizelerde hepinize başarılar dilerim… Not: Sınavda sorumlu olduğunuz konular bu slaytlarla sınırlı olmayıp, ödevlerinizden ve derste konuşulan her şeyden sorumlusunuz… Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ