GENEL BLGLER PROF DR METN SABAN YRD DO

GENEL BİLGİLER PROF. DR. METİN SABAN YRD. DOÇ. DR. HAKAN VARGÜN YRD. DOÇ. DR. SERHAN GÜRKAN

DERS KİTABI Metin Saban, Hakan Vargün ve Serhan Gürkan; FİNANSAL MUHASEBE, 2. Baskı, Beta Basım Yayım ve Dağıtımcılık A. Ş. , İstanbul 2016.

GENEL BİLGİLER Ekonomik ve teknolojik gelişmelerin arttığı ve rekabetin yoğunlaştığı günümüz ekonomilerinin en temel aktörlerinden biri işletmelerdir. İşletmeler toplumun gereksinim duydukları mal ve hizmetleri üretip pazarlamanın yanında gerçekleştirdiği faaliyetlerle geniş bir çevrenin çıkarlarını etkilemektedir. Özellikle sermaye piyasasındaki gelişmeler, uluslararası sermaye hareketlerinin artması ve işletmeler arası artan işbirlikleri ve entegrasyon çabaları dikkatleri işletmelerin finansal performansı üzerine yoğunlaştırmıştır.

İşletmelerin gerçekleştirmiş olduğu ticari işlemler değer hareketlerine neden olmakta ve ortaya çıkan değer hareketlerinin de izlenip sonuçlarının raporlanması gerekmektedir. Söz konusu raporlar ilgili çıkar gruplarının işletmeyle ilgili alacakları kararlarında yol gösterici olacaktır. İşletmede gerçekleşen ticari işlemleri kendi teknik ve yöntemleri ile izleyip sonuçlarını belirli bir sistematikle raporlayan muhasebe tüm karar alıcılar için en temel bilgi kaynağıdır. Tüm çıkar çevrelerinin işletme ilgili iletişimini sağlayan ve işletmeyle ilgili alacakları kararlarda dayanak oluşturan muhasebe finansal kararlar dili olarak da ifade edilmektedir.

İŞLETME İLGİLİ GENEL BİLGİLER İşletme Kavramı ve Amaçları İşletme; üretim faktörlerinin (emek, doğal kaynaklar ve sermaye) bilinçli ve sistemli bir şekilde bir araya getirilerek toplumun gereksinim duyduğu mal ve hizmetleri üretip pazarlayan ve katma değer yaratmayı amaçlayan iktisadi birimler olarak tanımlayabiliriz. İşletmeler temel olarak kar amacıyla kurulurlar. Öte yandan topluma hizmet etmek, yaşamını sürdürmek, büyümek ve gelişmek gibi amaçlara sahip olan işletmeler olabilir. Ancak bu tür amaçlara sahip işletmelerin de varlıklarını sürdürebilmeleri için belirli ölçüde katma değer yaratmaları, kar elde etmeleri zorunludur.

İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI Faaliyet Konularına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması 1) Ticaret İşletmeleri Başka işletmeler tarafından üretilen malların üzerinde her hangi bir değişiklik yapmadan satın alıp pazarlayan işletmelere denir. Örneğin; market, kırtasiye, manav gibi alanlarda faaliyet gösteren işletmeler birer ticaret işletmesidir. Başka işletmelerden satın alınan malların paketlenerek satılması bu tür işletmelerin ticaret işletmesi olma özelliğini kaybettirmez.

2) Üretim İşletmeleri Satın aldıkları ilk madde ve malzemelerin şeklini, biçimini mekanik ve kimyasal yöntemlerle değiştirerek yeni mamuller üreten işletmelerdir. Örneğin; et, süt, un, şeker, otomobil, lastik, petrol rafinerileri, demir çelik fabrikaları, iplik, kumaş, konfeksiyon üreten işletmeler birer üretim (sanayi, endüstri) işletmeleridir. 3) Hizmet İşletmeleri Fiziksel mamul olmamakla birlikte toplumun gereksinim duyduğu bir takım hizmetleri üretip pazarlayan işletmelere hizmet işletmeleri adı verilir. Hizmet üreten işletmeler yazılım, hukuk, muhasebe, sağlık, ulaştırma, bankacılık, sigortacılık, turizm vb. bir çok alanda hizmet sunmaktadırlar

Büyüklüklerine Göre İşletmelerin Sınıflandırılması KOBİ (Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler) İkiyüzelli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri kırk milyon Türk Lirasını aşmayan işletmelerdir. Mikro İşletme – Küçük İşletme – Orta Büyüklükte İşletme

Mikro İşletme On kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi bir milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler. Küçük İşletme Elli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri sekiz milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler. Orta Büyüklükteki İşletme İkiyüzelli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri kırk milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler.

Mülkiyet Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması 1) Özel İşletmeler Sermayesinin tamamının özel kişilere ait olduğu işletmelerdir. Çevremizde serbest piyasa ve ticaret kapsamında pek çok alanda faaliyet gösteren ve özel kişiler tarafından kurulmuş işletmeler bulunmaktadır. Örneğin Akbank A. Ş. , Tüpraş A. Ş. , Brisa A. Ş. , Arçelik A. Ş. gibi şirketlerin sermayeleri özel kişiler tarafından karşılanmış olan işletmelerdir. 2) Kamu İşletmeleri Sermayesinin tamamı veya büyük çoğunluğu devlete ya da kamu tüzel kişilerine ait olan işletmelerdir. Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK), Türkiye Elektrik İletim A. Ş. (TEİAŞ), Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A. Ş. , (TUSAŞ), örnek verilebilir.

3) Karma İşletmeler Sermayesinin bir kısmının özel kişiler diğer bir kısmının ise devlet ve kamu tüzel kişilerinin sahip olduğu işletmelerdir. Karma işletmelerde toplam sermaye içinde kamunun payı yüzde ellinin altındadır. Türk Telekominikasyon A. Ş. (TÜRKTELEKOM ), Türk Hava Yolları A. Ş. (THY), Arap Türk Bankası A. Ş. (A&T Bank) örnek olarak verilebilir

Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması 1) Tek Kişi İşletmeleri 2) Ortaklıklar a. Adi Şirketler b. Ticaret Şirketler b. a. Şahıs Şirketleri (Kollektif Şirket, Komandit Şirket) b. b. Sermaye Şirketleri (Anonim Şirket, Limited Şirket ve Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket) 3) Kooperatifler

Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması 1) Tek Kişi İşletmeleri Tek bir gerçek kişinin kurduğu, her türlü kararları aldığı, riskleri üstlendiği ve üçüncü kişilere karşı tüm mal varlığı ile sorumlu olduğu bir işletme türüdür. 2) Ortaklıklar a. Adi Şirketler İki veya daha fazla gerçek veya tüzel kişinin belirli bir iktisadi amacı gerçekleştirmek amacıyla para, mal veya emeklerini bir araya getirerek kurmuş oldukları ticari işletmelere adi ortaklık adı verilir. Adi ortaklığın tüzel kişiliği yoktur, Borçlar Kanunu’na tabidirler ve yazılı veya sözlü anlaşma ile kurulabilirler. Ortaklar üçüncü kişilere karşı sınırsız sorumlu olup, şirketin borçlarından dolayı tüm şahsi mal varlıklarıyla sorumludurlar.

Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması b. Şirketler Türk Ticaret Kanunu kapsamında tüzel kişiliği olan kurumlardır. Şirketlerin üçüncü kişilere karşı şirketin borçlarından dolayı ortakların sorumluluğu sınırlı veya sınırsız olabilir. TTK’na göre şirketler şahıs ve sermaye şirketleri olarak iki grupta incelenebilir. b. a. Şahıs Şirketleri Kollektif ve Adi komandit şirket olmak üzere iki türlüdür. Şahıs şirketlerinde ortaklar tüm şahsi servetleri ile sorumlu ise sınırsız sorumluluk söz konusudur. Dolayısıyla şahıs şirketlerinde şirket gücünü ortaklardan alır. Şahıs şirketleri Kurumlar Vergisi Kanunu kapsamında olmadığından Kurumlar Vergisi ödemezler, ortaklar elde ettikleri kardan gelir vergisi öderler.

Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Kollektif Şirket: Bir ticari işletmeyi bir ticaret ünvanı altında işletmeyi ve gerçek kişiler arasında kurulabilen bir şirkettir. En az iki ortakla kurulur ve ortaklar şirket borçlarından dolayı üçüncü kişilere karşı tüm mal varlıklarıyla müteselsilen sorumludurlar. Ortaklar şahsi emek de dahil her türlü iktisadi kıymeti şirkete sermaye olarak koyabilirler.

Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Komandit Şirket (Adi Komandit Şirket): Ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla kurulan, şirket alacaklılarına karşı ortaklardan bir veya birkaçının sorumluluğu sınırlandırılmamış ve diğer ortak veya ortakların sorumluluğu belirli bir sermaye ile sınırlandırılmış olan şirket komandit şirkettir. Adi komandit şirketlerde komandite ve komanditer olmak üzere iki tür ortak vardır. Komandite ortaklar şirket borçlarından dolayı sınırsız sorumlu iken komanditer ortaklar şirkete koymuş olduğu sermaye kadar sorumludurlar. Komanditer ortaklar kişisel emeğini ve ticari itibarını sermaye olarak koyamazlar

Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması b. b. Sermaye Şirketleri Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket, anonim şirket ve limited şirket olmak üzere üç türlüdür. Bu tür şirketlerde şirket gücünü ve itibarını sahip olduğu sermayeden alır. Sermaye şirketlerinde ortakların sorumluluğu sınırlı olup, koymuş oldukları sermaye ile sınırlıdır. Sermaye şirketleri vergisel açıdan Kurumlar vergisi Kanunu’na tabi olup mali karlarından kurumlar vergisi öderler.

Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Anonim Şirket Anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir. Anonim şirketler en ez 50. 000 TL ile kurulabilirler, sermayeyi temsilen pay senedi (hisse senedi) çıkartırlar ve ortakların sorumluluğu koymuş oldukları sermaye ile sınırlıdır. Ortaklar sahip oldukları pay oranında oy kullanabilirler ve yönetimde temsil edilebilirler. Anonim şirketlerde ortak sayısında üst sınır söz konusu olmadığı gibi tek ortaklı olabilir. Anonim şirketler halka kapalı olabileceği gibi, halka açık olarak da tedrici olarak kurulabilir veya daha sonradan halka açık hale gelebilir. En büyük avantajı pay senetlerinin satışı ile ortaklık hakkı kolayca devredilebilir.

Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Limited Şirket Bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulan, esas sermayesi belirli ve bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşan şirkettir. Bir sermaye şirketi olan limited şirketlerde en az sermaye 10. 000 TL olup, ortak sayısı 50’den fazla olamaz ve ortakların sorumluluğu koymuş oldukları sermaye ile sınırlıdır. Şirket temsil ve yönetimi en az biri ortak olmak üzere müdürler tarafından yerine getirilir. Ortaklık hakkının devri anonim şirketlere göre daha güçtür.

Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket Sermayesi paylara bölünen ve ortaklarından bir veya birkaçı şirket alacaklılarına karşı bir kollektif şirket ortağı, diğerleri bir anonim şirket pay sahibi gibi sorumlu olan şirkettir. En ez 5 ortakla kurulabilir kuruculardan birinin komandite ortak olması şarttır. Komandite ortaklar şirketi yönetmek ve temsil etmekle sorumludur. Komanditelerin birbirleriyle, komanditerlerin tümüyle ve üçüncü kişilerle hukuki ilişkileri, komandit şirketlerdeki hükümlere tabidir. Diğer konularda anonim şirket hükümleri uygulanır.

Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması 3) Kooperatifler; tüzel kişiliğe sahip ve ortaklarının ekonomik gereksinimlerini karşılamak ve korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli bir ortaklık türüdür. Kuruluşları Kooperatifler kanununa tabi olmasına karşın, bir tüzel kişi tacir olarak Türk Ticaret Kanunu’nun genel hükümlerine tabidirler. Bir kooperatif en az 7 ortakla kurulabilir, ana sözleşmede aksi bir hüküm konulmadıkça ortakların alacaklılara karşı sorumluluğu sınırlıdır. Kooperatifler üretim, tüketim, kredi, taşımacılık, yapı gibi faaliyet konularında kurulabilir.

MUHASEBE İLGİLİ GENEL BİLGİLER Muhasebe; işletmenin varlıkları ve kaynakları üzerinde değişiklik yaratan mali nitelikte ve para ile ifade edilebilen olayların kaydedilmesi, sınıflandırılması ve sonuçların dönemler itibariyle raporlanması ile söz konusu raporların analiz edilmesi ve yorumlanması ile uğraşan bir bilim ve bir sanat olarak tanımlanabilir.

MUHASEBENİN FONKSİYONLARI 1) Kaydetme 2) Sınıflandırma 3) Raporlama 4) Analiz ve Yorumlama

KAYDETME Mali nitelikteki işlemlerin tarih sırasına göre ve belgeye dayalı olarak bir bütün olarak tüm yönleriyle defterlere işlenmesidir. 1. Yevmiye Defteri 2. Defteri Kebir 3. Envanter Defteri

SINIFLANDIRMA Bir bütün olarak kaydedilen işlemlerden aynı özelliğe sahip olanların aynı yerde toplu olarak gösterilmesidir. Sınıflandırma amacıyla kullanılan çizelgelere HESAP denir. Sahip olduğumuz binalar için…. . Binalar Hesabı Bankalardan çektiğimiz kredi için…. . Banka Kredileri Hs.

RAPORLAMA Defterlerde kaydedilen ve sınıflandırılan mali nitelikteki işlemlerin muhasebe bilgilerinden yararlanacak olanların karar almalarına yardımcı olacak şekilde özet raporlar halinde sunulması işlemidir. 1. Finansal Durum Tablosu (Bilanço) 2. Gelir Tablosu 3. Diğer Mali Tablolar

ANALİZ ETME VE YORUMLAMA Muhasebede aralarında ilişki bulunan mali raporlardaki bilgilerdeki ilişkilerin belirlenmesi, geçmiş dönemlere göre değişimlerinin belirlenmesi, mali tablo kalemlerinin ait olduğu grup içindeki ağırlıklarının belirlenmesi gibi bir çok analiz tekniği kullanılır.

MUHASEBE BİLGİ KULLANICILARI Muhasebe bilgi sistemi, ilgi ve çıkarları birbirinden farklı olan işletme ile doğrudan veya dolaylı ilgisi olan ve muhasebe ilgilileri olarak da ifade edilen geniş bir kesimin bilgi gereksinimlerini karşılaması gerekir. Muhasebe bilgileri iç bilgi kullanıcıları (yöneticiler) ve dış bilgi kullanıcıları (ortaklar, kredi kurumları, çalışanlar, devlet ve kamu) yönelik hazırlanır.

MUHASEBE BİLGİ KULLANICILARI 1) İşletme Yöneticileri Bir işletmenin yönetiminden sorumlu olanlar yapmış oldukları faaliyetleri neticesinde işletmenin ulaşmış olduğu mevcut durumu bilmek ve geleceğe yönelik planlama yapmak ve karar almak için muhasebe bilgilerine ihtiyaç duyarlar. İşletme faaliyetlerinin planlanması ve gerçekleşen sonuçların ölçümü ile performans değerlemesinde yöneticiler muhasebe bilgi sistemleri ürettiği bilgilere ihtiyaç duyarlar.

MUHASEBE BİLGİ KULLANICILARI 2) İşletme Ortakları İşletme varlıklarının korunup korunmadığı ve yöneticilerin işletme amaçlarını gerçekleştirme doğrultusunda başarımının belirlenmesinde ortakların kullanabilecekleri en önemli bilgi kaynağı muhasebe bilgi sisteminin üretmiş olduğu mali tablolardır. Benzer şekilde mevcut ortakların işletme ilgili ortaklığı sürdürüp sürdürmeme kararlarında olduğu gibi, potansiyel yatırımcıların işlemeye ortak olup olmamalarına yönelik kararlarında muhasebe bilgi sisteminin üretmiş olduğu mali raporlara gereksinim duyarlar.

MUHASEBE BİLGİ KULLANICILARI 3) İşletmeye Kredi Verenler İşletmenin kredi talep ettiği mali kuruluşlar ile işletmenin kredi ile mal veya hizmet satın almak istediği satıcılar ve diğer işletme alacaklıları, vermiş oldukları kredi, borç ve faizleri zamanında tahsil edilebilirliğinden emin olmak isterler. Bu kişi ve kuruluşlar için de yapacakları değerlilik analizlerinde temel bilgi kaynağı muhasebe raporlarıdır. 4) Devlet Kamu harcamalarının finansmanında devletin en önemli kaynaklarından birisi işletmelerin kazançlarından alınan vergilerdir. İşletme kazançları üzerinden sağlıklı bir şekilde vergi alınabilmesi ve ekonomide vergi planlaması yapılmasında devlet işletmelerin muhasebe sistemleri ve uygulamaları üzerinde yasal düzenlemelerle yön vermektedir.

MUHASEBE BİLGİ KULLANICILARI 5) İşletme Çalışanları İşletmede çalışanlar yapacakları bireysel veya toplu sözleşme görüşmelerinde ücret artışı ve diğer haklarının elde edilmesi ve iş güvencelerinin devamı konularında çalıştıkları işletmenin mali durumuna ilişkin bilgilere ihtiyaç duyarlar. Bu konuda en önemli bilgi kaynağı muhasebe bilgi sisteminden elde edilen bilgilerdir. Mevcut çalışanlar kadar yeni işgören adayları da işletmenin performans değerleme sistemini ve işletmenin mali durumunu bilmek isterler.

MUHASEBE BİLGİ KULLANICILARI 6) Kamu Mesleki örgütler, ticaret ve sanayi odaları, üniversiteler, araştırma kurumları ve araştırmacılar gibi toplumun ekonomik durumu ve gelişmesiyle ilgilenen her türlü organizasyon ve bireyler gereksinim duyacakları bilgilerin önemli bölümünü muhasebenin üretmiş olduğu raporlardan elde ederler.

MUHASEBE BİLGİ KULLANICILARI

MUHASEBENİN TÜRLERİ 1) Genel (Finansal) Muhasebe İşletme ile işletme dışındaki kişi ve kuruluşlar arasında oluşan değer hareketlerinin kaydedilmesi, sınıflandırılması ve özet raporlar halinde muhasebe ilgililerine sunan ve sonuçların analiz ve yorumu ile uğraşan bir muhasebe dalıdır. Genel muhasebe işletmenin sahip olduğu kaynakların nerelerden sağlandığı ve bunların nerelerde kullanıldığını izleyerek işletmenin mali durumu ve faaliyet sonuçlarını raporlar halinde sunar. Genel muhasebe tarafından üretilen bilgilerden işletme yöneticileri ile birlikte ağırlıklı olarak işletme dışındaki dış bilgi kullanıcıları (finansal kurumlar, kredi kurumları, devlet vb. ) yararlandığından dışa yönelik muhasebe olarak ifade edilmektedir.

2) Maliyet Muhasebesi Üretilen mamul ve hizmetlerin maliyetini oluşturan maliyet unsurlarını; türleri, maliyet yerleri ve üretimi yapılan mamul ve hizmetler itibariyle belirlenmesi ve izlenmesi ile uğraşan bir muhasebe türüdür. Bu kapsamda maliyet muhasebesi; üretilen mamul ve hizmetlerin maliyetlerinin hesaplanması, maliyet kontrolü, maliyetlerin planlanması ve karar almada yönetimin gereksinim duyduğu bilgileri sunmayı amaçlayan bir muhasebe dalıdır. Maliyet muhasebesi tarafından üretilen bilgilerden finansal tabloların hazırlanması için gerekli olan birim maliyet bilgisi genel muhasebe tarafından da kullanılır.

3) Yönetim Muhasebesi Yönetimin; planlama ve kontrol faaliyetlerinde, karar almada ve performans ölçümünde gereksinim duyduğu bilgileri ham veri olarak toplanmasından bunların ihtiyaca uygun bilgiye dönüştürerek raporlar halinde yönetime sunmayı hedefleyen bir muhasebe türüdür. Yönetim muhasebesi tarafından üretilen bilgiler tamamen işletme yönetimine yönelik raporlandığından yönetim muhasebesi de içe yönelik bir muhasebe türüdür.

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI Muhasebenin başlıca amacı; işletmenin mali durumu ve faaliyet sonuçları hakkında muhasebe ilgililerinin bilgi gereksinimini karşılamaktır. Her bir muhasebe ilgilisinin işletme ilgi ve ilişkisi farklı düzeydedir. Ancak muhasebe, tüm çıkar çevrelerinin ihtiyaçlarını karşılayacak nitelikte mali tabloların hazırlanmak durumundadır. Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinin amacı; muhasebe uygulamaları arasındaki farlılıkları azaltmak, işletme içi ve işletmeler arası karşılaştırmaların yapılmasına olanak sağlayacak ve tüm ilgililerin bilgi ihtiyacı karşılayan anlaşılabilir, ihtiyaca uygun, güvenilir yüksek kaliteli mali tablolar elde etmektir.

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI 1) Sosyal Sorumluluk Kavramı Bu kavram; muhasebenin işlevini yerine getirme hususundaki sorumluğunu belirtmekte ve muhasebenin kapsamını, anlamını, yerini ve amacını göstermektedir. Sosyal Sorumluluk kavramı; muhasebenin organizasyonunda, muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve finansal tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında; belli kişi ve grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde, gerçeğe uygun tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder.

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI İşletme bir kredi kuruluşundan kredi talebinde bulunurken kârı yüksek göstermek, vergi beyannamesi verirken karı düşük göstermek muhasebecinin sosyal sorumluluğu ile çelişir. Bu durum işletme sahipleri yararına, vergi idaresi zararına bir sonuç doğurur.

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI 2) Kişilik Kavramı Bu kavram; işletmenin sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ve diğer ilgililerden ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gerektiğini öngörür. 3) İşletmenin Sürekliliği Kavramı Bu kavram işletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdürebileceğini ifade eder. Bu nedenle işletme sahiplerinin ya da hissedarlarının yaşam sürelerine bağlı değildir. İşletmenin sürekliliği kavramı maliyet esasının temelini oluşturur.

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI İş adamı A, çocuğunun özel okul taksitini işletmesinin kasasından ödetebilir. Ödenen bu tutar, kişilik kavramı gereğince işletmenin giderleri arasında yer almaz. Bu ödeme söz konusu kişinin özel (cari) hesabına kaydedilir.

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI 4) Dönemsellik Kavramı Dönemsellik kavramı; işletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelirlerin ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hâsılat, gelir ve kârların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir. 5) Parayla Ölçme Kavramı Parayla ölçme kavramı, parayla ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansımasını ifade eder. Muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır.

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI İşletmenin 1 Kasım günü 5 aylık yakıt parası olarak 5. 000 TL ödendiğini varsayarsak, bu ödemenin tamamı cari yıla gider yazılmaz. Yalnızca 2 aylık kısmı olan 2. 000 TL cari yıla gider yazılır. Kalan 3 aylık kısmı ise gelecek yılın giderini oluşturur. İşletmenin elindeki nakit fazlasını değerlendirmek için satın aldığı $ 100, satın alma günündeki cari kurdan TL’ye çevrilerek kayıtlara alınır. İşletme 10 adet X malı almıştır. Muhasebe, taşıma irsaliyesine istinaden X malını yalnızca adet üzerinden kayıtlara alamaz. Parasal tutar cinsinden kayıtlara alır.

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI 6) Maliyet Esası Kavramı Maliyet esas kavramı; para mevcudu, alacaklar ve maliyetin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç, işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetlerinin esas alınması gereğini ifade eder. 7) Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı Bu kavram, muhasebe kayıtlarının gerçek durumunu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder.

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI 8) Tutarlılık Kavramı; muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının, birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder. İşletmelerin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu kavramın amacını oluşturur. Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve finansal tablolar da biçim ve içerik yönünden tek düzeni öngörür. Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda, işletmeler uyguladıkları muhasebe politikalarını değiştirebilirler. Ancak bu değişikliklerin ve bunların parasal etkilerinin finansal tabloların dipnotlarında açıklanması zorunludur.

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI 9) Tam Açıklama Kavramı Tam açıklama kavramı; finansal tabloların, bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder. 10) İhtiyatlılık Kavramı Bu kavram; muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini ifade eder. Bu kavramın sonucu olarak işletmeler, olası giderleri ve zararları için karşılık ayırır, olası gelir ve kârları için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar. Ancak bu kavram gizli yedekler ve gereğinden fazla karşılık ayrılmasına gerekçe oluşturamaz.

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI Varlıklar üzerinde bir ipotek varsa, bu durumun bilanço dip notunda belirtilmesi, bilgi kullanıcıları açısından oldukça önemlidir. Tam açıklama ilkesi gereği bu durumun açıklanması gerekir. İşletmenin alacağını zamanında tahsil edememesi durumunda işletme için zarar olasılığı ortaya çıktığından işletme söz konusu tutarı zarar yazabilir. İhtiyatlılık kavramı gereği işletmeler olası zararları için bugünden karşılık ayırabilmektedir.

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI 11) Önemlilik Kavramı Önemlilik kavramı, bir hesap kalemi veya ticari bir olayın oransal ağırlık ve değerinin, finansal tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder. Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer hususların finansal tablolarda yer alması zorunludur 12) Özün Önceliği Kavramı Özün önceliği kavramı; işlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerin esas alınması gereğini ifade eder. Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla birlikte, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu takdirde, özün biçime önceliği esastır.

MUHASEBE MESLEĞİ Ülkemizde muhasebecilik mesleği 13 Haziran 1989 tarihinde yürürlüğe giren 3568 sayılı "Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirlik ve Yeminli Müşavirlik Yasası” ile yasal statü kazanmıştır. Yasada meslek mensupları; • Serbest Muhasebeci Mali Müşavir, • Yeminli Mali Müşavir olmak üzere iki grupta toplanmıştır

Serbest Muhasebecilik ve Mali Müşavirlik (SMMM) Mesleğinin Konusu SMMM’ler gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin; 1. Genel kabul görmüş muhasebe prensipleri ve ilgili mevzuat hükümleri gereğince, defterlerini tutmak, bilanço, kar-zarar tablosu ve beyannameleri ile diğer belgelerini düzenlemek ve benzeri işleri yapmak. 2. Muhasebe sistemlerini kurmak, geliştirmek, işletmecilik, muhasebe, finans, mali mevzuat ve bunların uygulamaları ile ilgili işlerini düzenlemek veya bu konularda müşavirlik yapmak. 3. Yukarıdaki bentte yazılı konularda, belgelerine dayanılarak, inceleme, tahlil, denetim yapmak, mali tablo ve beyannamelerle ilgili konularda yazılı görüş vermek, rapor ve benzerlerini düzenlemek, tahkim, bilirkişilik ve benzeri işleri yapmak.

Yeminli Mali Müşavirlik (YMM) Mesleğinin Konusu Serbest muhasebeci ve mali müşavirlerin yukarıda belirtilen (b) ve (c) bentlerinde yazılı işleri yapmanın yanında tam tasdik işlerini yaparlar. Ancak, yeminli mali müşavirler muhasebe ilgili defter tutamazlar, muhasebe bürosu açamazlar ve muhasebe bürolarına ortak olamazlar.