GELOOF AAN DE GODEN Themas uit de godsdienstgeschiedenis

GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienstgeschiedenis van de antieke wereld Dr. F. G. Naerebout f. g. naerebout@hum. leidenuniv. nl www. oudegeschiedenis. info

College-thema’s 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Inleiding: religie en religies Cosmologie: bovennatuurlijke wezens [Deities and demons; Monotheism and polytheism] Cosmologie: mythe [Cosmology: time and history; Myth; Theology, theodicy, philosophy; Myth and sacred narrative] ‘Heilige’ tijd en ruimte [Sacred times and spaces] (On)reinheid [Pollution, sin and atonement; Sin, pollution and purity] Ziekte en dood [Illness and other crises; Death, afterlife and other last things] Intermediairs [Religious personnel] Tekst(en) [Religion and writing; Sacred texts and canonicity] Offer [Sacrifice, offerings, and votives] Divinatie [Divination and prophecy] Mysterieculten [Mysteries] Magie [Magic] Synthese Bij de thema’s staat aangegeven welke delen van het boek relevant zijn voor het betreffende thema: indien gewenst kan met de colleges meelezen. NB: dit overzicht omvat niet alle te lezen pagina’s. Men dient de lectuur ook zelf te plannen.

Offer = gift aan de bovennatuur • Offer, offergave = elk type offer • [Sacrifice] = bloedig offer • Wijgeschenk [dedication] = object gewijd aan X • Votief, ex-voto [votive] = object gewijd aan X op basis van een gelofte, een votum

Reciprociteit Gift exchange tussen mens en bovennatuur, ten bate van individu of collectief Tussen gift en tegengift hoeft geen direct verband te zijn – uitgezonderd het votief Reciprociteit op termijn

“De dingen zelf ” • • • ‘Vruchten’ Vloeistoffen Reukstoffen Dieren Mensen Objecten anders dan representaties • Geld • Onroerend goed • Energie / talent Representaties

Plengschaal voor plengoffer

Thymiateria voor geuroffer

Altaren voor dieroffers

Mensenoffer ?

Objecten (anathemata)

Depositie

Geld

Installaties/voorzieningen voor agones

“De dingen zelf ” • • • ‘Vruchten’ Vloeistoffen Reukstoffen Dieren Mensen Objecten anders dan representaties • Geld • Onroerend goed • Energie / talent Representaties • Representaties van de zaken in kolom 1 • Representaties van de goden • Representaties van de gelovigen • Representaties van de daad van het offeren of van het offer, in beeld en/of tekst

representaties van (offer)dieren, objecten, gelovigen en bovennatuurlijke wezens

representatie van de godheid

representaties van een (te) genezen lichaamsdeel: anatomische votieven, body-part votives

representaties van een plantaardig offer

representatie van een haaroffer

representatie: miniatuur

representaties van wierrook- of geuroffer

representatie van dieroffer

representaties van dieroffers

representatie van dieroffer

representaties van dieroffer

Wijgeschenk met representatie van offer

representatie van plengoffer

representaties van plengoffers

wijgeschenk met een representatie van het schenken van een representatie

Eenvoudig tekstueel ex voto

Energie en talent

Offers: behandeling Het is een gift, dus: afstand doen van, spenderen. 1) Een gift wordt geheel/gedeeltelijk en voorgoed onttrokken aan de menselijke sfeer 1) intact laten en opstellen of opbergen 2) ‘onklaar maken’ en deponeren 3) vernietigen 2) Een gift komt (gedeeltelijk) ten goede aan de intermediairs / ‘het heiligdom’ 3) Een gift wordt (gedeeltelijk) geredistribueerd aan een publiek van stervelingen (inclusief de gever! Zie het dieroffer)

Offers: motieven • • schenken zonder specifiek doel schenken uit dank voor X schenken in verwachting van X (do ut des) schenken ter inlossing van een gelofte (ex voto) = VOTIEF • daarenboven spelen er sociale motieven: uitdragen van godsvrucht, status, macht, welvaart enzovoort • bijgevolg: competitief schenken