GELME VE AZGELME SOSYOLOJS HAYRYE ERBA Gelime Yazn

GELİŞME VE AZGELİŞME SOSYOLOJİSİ HAYRİYE ERBAŞ

Gelişme Yazını ve Farklı Okullar • Gelişme/Modernleşme Okulu • Azgelişme/Bağımlılık Okulu

Gelişme/Modernleşme Okulunun Kuramsal/Teorik Temelleri ØSosyolojik kuram temelleri ØEkonomik kuram temelleri ØSiyasal/uluslararası ilişkiler kuram temelleri ØPsikolojik kuram temelleri

Sosyolojik Kuram Temelleri-1 • Modenleşme Okulu’nun temeli organizmacı kurama dayanır. Bu kuram sosyolojinin bir bilim olarak geliştiği dönemde biyolojiyi örnek alarak sosyal varlığı tıpkı bir biyolojik varlık biçiminde kavramasına dayanır. Bu anlamda toplumlar da tıpkı doğal organizma gibi zaman içinde gelişme süreci geçirir ve daha iyi işleyen bir bütüne dönüşürler.

Sosyolojik Kuram Temelleri-2 • Bu anlamda Herbert Spencer ve St. Simon ile başlayıp Durkheim ilerletilen organizmacı toplum anlayışı Modernleşme Okulu’nun oluşumunda etkili olmuştur. Durkheim’in mekanik ve organik toplum sınıflaması toplumların ilerleme aşamaları olarak kavramsallaştırılır. Toplumsal ilerleme mekanik dayanışmadan organik dayanışmaya geçişle gerçekleşmektedir.

Sosyolojik Kuram temelleri-3 • Modernleşme Okulu’nun beslendiği diğer bir sosyolojik kuram Auguste Come’un üç hal yasası düşüncesidir. Comte da toplumları büyüyen ve ilerleyen bir organizma gibi görür. O’na göre toplumlar teolojik, metafizik aşamadan geçerek pozitif aşamaya ulaşır. • Bu anlayış ilerleyen yıllarda Talcot Parsons tarafından sistem kuramı olarak toplumları aşan bir biçimde genişletilmiştir.

Sosyolojik Kuram temelleri-4 • Modernleşme Okulu’nun beslendiği bir diğer sosyolojik kuram Max Weber’in rasyonalleşme anlayışına dayanarak gerçekleşen gelişme/ilerleme anlayışıdır. Weber başta Durkheim olmak üzere organizmacı anlayışa sahip düşünürlerden etkilenmiştir. • Weber geleneksel ve modern toplum ayırımını gelişme süreci olarak değerlendirir. Ona göre rasyonel olmama/davranmama durumu informel ve bürokratik olmayan davranış ve kurumların varlığı anlamına gelir. Rasyonelleşme ise formel ve bürokratik toplum olma ve dolayısıyla da gelişmiş toplum olma anlamını taşır.

Kaynaklar ØCirhinlioğlu, Zafer (1999) Azgelişmişliğin Toplumsal Boyutu, Ankara: İmge Kitabevi. ØErbaş, Hayriye (2009) Küreselleşme, Kapitalizm ve Toplumsal Dönüşümler, Ankara, Palme Yayıncılık. Ø 2018 “Gelişme Sorunsalı: Unut(tur)ulan Ancak Terk Etmeyen ve Kanayan Yara” iç Hayriye Erbaş (Der. ) Türkiye’de Gelişme/Kalınma Yazınından Bir Seçki, Ankara: Palme Yayınevi.