Geliimi Etkileyen Faktrler Bu blm Baran G 2011

Gelişimi Etkileyen Faktörler

Bu bölüm; Baran, G. , 2011. Çocuk Gelişimine Giriş. Çocuk Gelişimi (Edit: N. Aral ve G. Baran), 17 -51, İstanbul: Ya-Pa Yayınları. kaynağından aynen alınmıştır.

Gelişimi etkileyen faktörler; Doğum öncesi faktörler Doğum anı faktörler Doğum sonrası faktörler olarak ele alınabilir.

• Doğum Öncesi Faktörler • • • Annenin beslenmesi, Annenin ruh sağlığı, Annenin aldığı ilaçlar, alkol, sigara kullanımı, anne ile baba arasındaki kan uyuşmazlığı, Annenin geçirdiği kazalar ve Annenin çalışma ritmi bebeği etkileyebilir. 4

Doğum Öncesi Faktörler Doğum öncesi; • Hamilelikte, özellikle ilk üç ayda • Annenin geçirdiği kızamıkçık gibi hastalıklar organ gelişimini etkiler, • Annenin kullandığı ilaçlar organ eksikliklerine ya da işlev bozukluklarına neden olmaktadır. 5

Doğum Sırası Faktörler Doğum sırasında; • Bebeğin oksijensiz kalması, • Vakum ve forseps gibi araçların doğru şekilde kullanılmaması ve • Bebeğin başının çok fazla basınçla karşılaşması, • Kordon dolanması gibi durumlar özellikle beyin gelişimini olmak üzere bebeğin gelişimini etkileyen ve sınırlandıran durumlardır 6

Doğum Sonrası Etmenler Doğum sonrasında; • Beslenme • Geçirilen hastalıklar ve kazalar • Aile ortamı • Arkadaşlar • Kitle iletişim araçları • Zaman 7

Beslenme • Beslenmenin çocukların özellikle fiziksel gelişimleri üzerinde önemli bir etkisi vardır. • Çocukluk çağında enerji ve besin öğelerine olan gereksinimin karşılanamaması beslenme yetersizliği ve dengesizliğine bağlı olan çeşitli sağlık sorunlarına yol açmaktadır. 8

Beslenme • Proteinli besinler kemiklerin uzaması ve iskeletin olgunlaşması için gereklidir. • Bu nedenle özellikle büyümenin hızlı olduğu ilk altı yaştaki ve ergenlik dönemindeki çocukların dengeli beslenmesine özen gösterilmelidir. 9

Geçirilen Hastalıklar ve Kazalar • Düzenli ve yeterli beslenen çocukların hastalıklara yakalanma oranı daha az olsa da, özellikle çocukluk yıllarında geçirilen hastalıklar ve kazalar, gelişimi yavaşlatabilir veya engelleyebilir. • Çocuğu uzun süre yatağa bağlı tutan hastalıklar bazen geçici, bazen de sürekli olarak fiziksel büyümeyi engelleyebilir. 10

Geçirilen Hastalıklar ve Kazalar • Okul yıllarında gelişen vücutları ve artan dirençleri nedeniyle hastalıklara karşı okul öncesi yıllara göre daha dayanıklıdırlar. • Fakat okul ortamında hastalıkların çocuktan çocuğa yayılması çok hızlı olduğundan grip gibi bulaşıcı hastalıklara sıkça yakalanırlar. 11

Geçirilen Hastalıklar ve Kazalar Çocukları hastalıklardan korumak için, • aşılar zamanında yapılmalı, • çocukların sağlığı izlenmeli, • hastalık belirtileri görüldüğünde hemen doktora başvurulmalı, • yiyecek ve içeceklerin sağlık koşullarına uygun olması sağlanmalı, • hasta çocukların sağlıklı çocuklarla ilişki kurmaları engellenmelidir. 12

Geçirilen Hastalıklar ve Kazalar • Ev ve trafik kazaları da büyüme ve gelişmeyi olumsuz etkilemektedir. • Örneğin; küçük bir dikkatsizlik sonucunda oluşan yanıklar bazı organların işlevlerini azaltabilmekte ya da durdurabilmektedir. • Trafik kazalarında da bedenin bazı kısımlarının kaybına kadar varabilen hasarlar olmaktadır. 13

Aile Ortamı • Ailenin çocuk üzerindeki etkileri tüm yaşamı boyunca devam etmektedir. • Çocuğun ebeveynlerinden beklediği bakım, koruma ve iletişim ihtiyacı bebeklik dönemi ile birlikte sona ermemektedir. • Çocukluk yılları boyunca ebeveyn, çocuğun fiziksel ve psikolojik gelişimi için vazgeçilmez bir kaynaktır. 14

Aile Ortamı • Anne-babalar kendi yetiştirilme tarzları ve içinde bulundukları toplumsal koşulların bir sonucu olarak çocuklarına farklı tutumlarla yaklaşırlar. • Anne-babalar aşırı kısıtlayıcı ve baskıcı, aşırı hoşgörülü veya demokratik tutumlar sergileyebilirler ya da içinde bulundukları o anki koşullara göre değişen tutumlar (tutarsız tutum) gösterebilirler. 15

Aile Ortamı • Aşırı otoriter, aşırı hoşgörülü ya da tutarsız olmak çocuğu olumsuz yönde etkileyerek, kişilik ve duygusal gelişimde sorunlara neden olabilir. • Saldırganlık eğilimi, bağımlılık, utangaçlık, aşırı kuralcılık gibi kişilik özelliklerine neden olabilir. 16

Aile Ortamı • Demokratik anne-babalar ise tutarlı ve güven vericidir. • Çocuktan beklentilerini açıkça belirtir, çocuklarıyla demokratik bir ilişki kurarlar. • Bu tutuma sahip anne-babaların çocuklarının daha bağımsız, kendine güvenen, dostluk kurabilen, işbirliği yapabilen, başarıya güdülenmiş bireyler oldukları gözlenmiştir 17

Arkadaşlar • Çocuklar üç yaşından sonra akranlarıyla bir arada olma ihtiyacı içindedir. • Çocuklar okula ve diğer çocuklarla ilişki kurmaya başladıktan sonra yalnız veya bir-iki arkadaşla oynamak yerine, birçok arkadaşla bir arada olmak isterler. • Okul döneminin en büyük özelliği akranlarla ilişkilerin artmasıdır. 18

Arkadaşlar • Arkadaşlarla kurulan ilişkiler çocukların paylaşma, işbirliği kurma, sırasını bekleme gibi çeşitli sosyal beceriler geliştirmelerine yardımcı olur. • Arkadaşlar sosyal becerilerin kazanılmasında en etkili unsurlardır. • Çocuklar arkadaşlarıyla oynarken yaşama ilişkin pek çok şey öğrenirler. 19

Kitle İletişim Araçları • Televizyon, radyo, gazete, internet gibi kitle iletişim araçları çocukların gelişimleri üzerinde etkili olmaktadır. • Bu araçlar içinde çocuklar özellikle televizyon ve internetin etkilerine daha çok maruz kalmaktadırlar. • Televizyonda yer alan şiddet görüntüleri çocukta korku, saldırganlık gibi problemlere neden olabilmektedir. 20

Kitle İletişim Araçları • Çocuklar okul öncesi dönemde henüz • gerçekle gerçek olmayanı tam olarak ayırt edemediği için, • yeterince anlayıp doğru olarak değerlendiremediği bazı ses ve görüntüler, • ölüm-kavga gibi şiddet sahneleri çocuğun korkmasına neden olabilmektedir. 21

Kitle İletişim Araçları • Çocuğun şiddete yönelmesindeki en önemli etken, bu eylemi yapanlarla kendi özdeşleştirmesidir. • Televizyondaki şiddet sahneleri daha çok filmin karakterleri, özellikle de iyi adamlar tarafından uygulandığında ve saldırı başarılı bir şekilde amacına ulaştığında çocuklar üzerinde daha fazla etkili olmaktadır. 22

• Zaman • Kalıtım ve çevre dışında gelişimi belirleyici önemli öğelerden biri de zamandır. • Bazı davranışların ortaya çıkmasında organizmanın karşılaştığı, belirli zaman dilimleri içindeki uyarıcıların niteliği ve miktarı gelişimi destekler ya da engelleyebilir. • Örneğin; gebeliğin ilk üç ayı doğum öncesi gelişim açısından büyük önem taşır. 23