GEBELKTE BESLENME r Gr Dr Hlya YARDIMCI Ankara
GEBELİKTE BESLENME Öğr. Gör. Dr. Hülya YARDIMCI Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 1
Tanımlar • Gebelik (pregnancy): Dişide yumurtanın döllenmesi ile başlayıp, fetüsun doğması ile sonuçlanan süreçtir. • Embriyo: Yeni gelişen canlı döllenmeden başlayarak gebeliğin 8. haftasına kadar geçen süreye denir. • Fetüs: 8. Haftadan doğuma kadar geçen süreye denir. 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 2
• Gestasyon: Döllenmeyi takiben doğuma kadar olan dönemir. İnsan gebeliğinin süresi 280 gündür ( 9 ay 10 gün=40 hafta). 38 haftadan küçük ise preterm, 42 haftadan büyük ise postterm olarak adlandırılır. 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 3
Tanımlar 40 haftadan oluşan gebelik dönemi üçe ayrılır. Her bir dönem trimester olarak adlandırılır. I. trimester, bebeğin organ gelişiminin büyük ölçüde tamamlandığı annenin bedeninin gebeliğe uyum sağladığı dönemdir. (0 -12 hafta) II. trimester, bebeğin organ gelişiminin hızla devam ettiği annenin de gebeliğe tümü ile adapte olduğu dönemdir. (13 -28 hafta) III. trimester, doğuma yapılan hazırlıkların hızla devam ettiği bir dönemdir. Bebeğin akciğerlerinin olgunlaşması, annenin de fiziksel ve ruhsal olarak doğum eylemine hazırlanması bu dönemde gerçekleşir. (29 -40 hafta) 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 4
12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 5
Tanımlar • Antenatal : Gebelik devresine ait demektir. Doğum öncesi dönemde annelerin daha sağlıklı bebekler doğurmaları amacı ile doğum öncesi bakım verilmelidir. Antenatal dönemde verilen bakımın amacı: Gebelik dönemindeki risk faktörlerini ortaya çıkarmak, önlenebilir risk faktörlerinden korunmayı sağlamak ve risk faktörleri ortaya çıktığında gerekli bakım-tedavilerin yapılmasını sağlamaktır. 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 6
Gebe kadının beslenmesi ile anne karnındaki bebeğin sağlığı arasında önemli bir ilişki bulunmaktadır. Anne karnındaki bebeğin bedensel ve zihinsel olarak büyümesi ve gelişmesi annenin gebeliği süresince yeterli ve dengeli beslenmesi ile mümkündür. 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 7
Anne karnında büyüme ve gelişme Gereksinimler anneden karşılanır Gebelik öncesi beslenme Fetus sağlığı Anne Sağlığı Gebelikte beslenme Annenin optimal beslenmesi 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 8
Gebelik süresince annenin yetersiz ve dengesiz beslenmesi ile bebekte oluşabilecek sorunlar • Zamanından önce, erken doğum (prematüre) • Düşük doğum ağırlıklı bebek (doğum ağırlığı 2500 g’ın altında olanlar) • Bedensel ve zihinsel gelişimi yetersiz bebek doğumları • Ölü doğumlar 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 9
Embriyonik periyot ( yaşamın başlangıcı) Sağlıklı fetal büyüme Sağlıklı doğum Sağlıklı bir gebelik süreci için gebe beslenmesinin etkileri? Gebelik öncesi beslenmenin etkileri? Gebelik süresince gelişen sorunlar ve bunlara yaklaşım Gebelikte enerji ve besin öğeleri gereksinimi? Gebe kadının gebeliği süresince gebelik ve beslenme konularında bilgilendirilmesi önemlidir. 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 10
GEBELİKTE BESLENMENİN ÖNEMİ 1. Kendi fizyolojik gereksinmelerini (enerji ve besin öğelerini) karşılamak, 2. Vücudundaki depolarını (besin öğeleri yedeğini) dengede tutmak, 3. Anne karnındaki bebeğin sağlıklı büyüme ve gelişmesini sağlamak, 4. Emzirmeye hazırlık için salgılanacak sütün enerji ve besin öğelerini karşılamak için YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEK ZORUNDADIR. 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 11
Bu dönemde aşırı beslenme de yetersiz ve dengesiz beslenme kadar hem anne açısından hem de bebek açısından zarar verici olabilmektedir. Bu zararlı etki; • Artan enerji ve protein gereksiniminin karşılanmamasına bağlı olarak annede ağırlık azalmasına • Artan gereksinimlerin karşılanmaması çeşitli sağlık sorunlarının ( anemi, osteomalasi, ödem, toksemi vb) oluşmasına neden olabilmektedir. 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 12
Annenin yetersiz ve dengesiz beslenmesi Çocuk Sağlığı Fetal mortalite- morbidite Prematüre İntrauterin malnütrisyon Konjenital anomali Bebek-çocuk mortalite-morbidite Anne Sağlığı Ağırlık kazanımının artması-azalması Morbidite Mortalite RİSKLERİ ARTAR 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 13
Gebelikte gereksinimlerle ilgili teoriler Gebelikte gereksinme ilgili teoriler Fetüs gereksinimlerini anne depolarından karşılar Gebelik öncesi beslenme 12. 9. 2021 Anne Sağlığı Fetüsün neye ihtiyacı varsa anne içgüdüsel olarak ona karşı istek Fetüs sağlığı Gebelikte beslenme Dr. Hülya YARDIMCI 14
GEREKSİNİMLERİN BELİRLENMESİNDE 1. Annenin yaşı ve gebelik sayısı – Genç ( adolesan) gebeler ( büyüme ve gelişme sürecinde olmaları nedeni ile) – Sık aralıklı ve çoğul gebelikler (Annenin besin öğeleri depolarını etkileyerek gereksinimi artırırlar) 2. Gebelik öncesi beslenme: Yaşam boyunca alışkanlıkların bir göstergesi olup gebelikteki beslenmeyi etkileyerek anne ve yeni doğan sağlığını belirler. 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 15
Adölesan annelerin; Adölesan annelerin, özellikle de 18 yaşından genç olanların, daha ileri yaşlarda anne olan kadınlara göre, düşük veya ölü doğum yapmaları veya anne ölümlülüğü riskine maruz kalmaları daha olasıdır. Ayrıca, kadınların adölesan dönemde anne Olmasının kadının eğitimine devam edememesi ve iş imkanlarından faydalanamaması gibi başka olumsuz sonuçları da bulunmaktadır. 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 16
• TNSA-2008 sonuçlarına göre, adölesan dönemde olan kadınların yüzde 6’sının çocuk doğurmaya başladığı görülmektedir. Bu kadınların yüzde 4’ü çocuk sahibi olmuştur; yüzde 2’si ise araştırma tarihinde ilk çocuklarına gebedir. 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 17
• TNSA-2003’ten bu yana adölesan doğurganlık düzeyinde önemli bir azalma gözlenmektedir. TNSA-2003’te adölesan dönemde bulunan kadınların % 8’i doğurganlığa başlamışken, TNSA-2008’de bu oran % 6 düzeyine gerilemiştir. 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 18
• Adölesan dönemde çocuk doğurmaya başlayanların yüzdesinin yaşla birlikte hızla arttığı gözlenmektedir. Onbeş yaşında %1’den bile az olan bu oran, 19 yaşındaki kadınlar arasında % 13’e yükselmektedir. Adölesan annelik, kırsal yerleşim yerlerinde kentsel alanlara göre daha yaygındır (sırası ile %9 ve % 5). 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 19
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri-I • Gebelik öncesinde ağırlığı düşük anneler • Gebelikte ağırlık kazanımı yetersiz olanlar (<7 kg) • Gebelikte ağırlık kaybedenler veya < 225 g/hafta az ağırlık kazananlar • Besin öğeleri depoları azalır • Adölesanlarda büyüme duraklar 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 20
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri II • Anemi [ Hemoglobin ( < 12 g/d. L) ve hemotokrit (< 35 mg/d. L) düşüklüğü] a. Enfeksiyonlara direnç azalır Hb Anemi 9 -11 Hafif b. Anne-bebek mortalite ve morbite riski artar 5 -10 Orta c. Ödem <5 Ağır Aneminin nedenleri: 1. Artan gereksinimin karşılanamaması 2. Protein, C vitamini yetersizliği, fitat, okzalat, posa vb. fazlalığı, çoğul ve sık gebe kalmak, kan kaybı olması, toprak, buz vb. yeme, parazitlerin varlığı sayılabilir. 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 21
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri III • Aneminin Türkiye’ de gebelerde görülme sıklığı %40 • Yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması önlemede önemlidir. • Tedavide; Fe suplementasyonu+yeterli ve dengeli beslenme 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 22
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri-IV • Hipertansiyon ( minimal ≥ 85 mm. Hg) • Eklemsi sonucu toksemi ( gebelik zehirlenmesi) Yetersiz beslenme→Hipertansiyon, Ödem→ Anne ölümü ↓ Plasental dolaşım bozukluğu Malnütrisyon, Ölü doğum 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 23
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri-V • Kemik dokusu harabiyeti ( osteomalasia): Pelvik deformiteleri, diş çürükleri ve diş kayıplarına neden olur. Osteomalasianın oluşum nedenleri arasında yetersiz D vitamini ve Ca, P, protein tüketiminin yetersiz olması sayılabilir. • Konjenital bozukluklar: B 2, Folik asit, A vitamini, Zn, İyot vb. yetersizliği sonucu oluşur. 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 24
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri-VI • Şişmanlık: Fazla ağırlık kazanımı ya da gebelik öncesi ağırlığın fazla olması sonucu oluşabilir. Bu durum ise; – Zor doğum, erken , ölü doğum, sezeryan olma riski – Gestasyonel diyabet ( Enerji alımı ↑, CHO↑, FA) – Kadın doğum hastalıkları – Kalp-damar hastalıkları – İdrar yolu enfeksiyonları – Bozulmuş glikoz toleransı (IGT) – Tromboembolik bozukluklar – Preeklemsi gibi sorunların gelişmesine yol açar. _ 12. 9. 2021 Fetüsta mekonyum aspirasyonu Dr. Hülya YARDIMCI 25
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri VII • Folik asit yetersizliği Megaloblastik anemi Nöral tüp defekti, spina bifida Düşük doğum ağırlığı Hiperhomosisteinemi 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 26
Yetersiz ve dengesiz beslenmenin anne sağlığına etkileri VIII • Gestasyonel Diyabetes Mellitus Glikozüri ve yemekten 2 saat sonraki (tokluk) kan şekerinin 110 mg/d. L’ nin üzerine çıkması olarak tanımlanır. Risk faktörleri: Aile hikayesi, önceden olan ve nedeni açıklanamayan ölü doğumlar, birbirini izleyen ≥ 3 gebeliğin düşükle sonuçlanması, aşırı şişmanlık 12. 9. 2021 Dr. Hülya YARDIMCI 27
- Slides: 27