Gazetecilik ve Haber Pratiklerine likin Kuramsal Yaklamlar 1

Gazetecilik ve Haber Pratiklerine İlişkin Kuramsal Yaklaşımlar 1

İletişim Nedir? o Bir «şey» in ne olduğunun kapsayıcı bir tanımını yapmak hiç kolay olmayan bir uğraş. «İletişim» in ne olduğunu tanımlamaya kalkıştığımızda doğa, insan, toplum ve teknik gibi çok geniş bir bağlamı ele almamız gerekir ve bu gerek tanımlama uğraşını daha da güçleştirir. o Bu nedenle sınırlayarak canlı varlıkların iletişiminden söz edecek olursak, iletişim tüm canlı varlıkların yaşamlarını yeniden üretebilmelerinin bir koşuludur diyebiliriz. Tüm canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için doğayla ve diğer canlılarla iletişim kurarlar. 2

İletişim Nedir? o İnsanlar arası iletişimden söz ederken insanla başlayıp, insanla sürüp giden bir olgudan söz etmiş oluruz. Bu bağlamda İletişim biçimleri, insanın kendisiyle iletişimi, kişilerarası iletişim, grup içi ve gruplar arası iletişim, örgüt iletişimi, kitle iletişimi, uluslararası iletişim gibi geniş bir yelpazeyi içerir. Bizim buradaki temel ilgimiz kitle iletişimi ve haber pratikleri üzerinedir. 3

Kitle İletişim Kuramları o İletişim kuramları üzerine çalışan bilim insanları kitle iletişim kuramlarını egemen (ana akım) yaklaşımlar ve eleştirel (alternatif) yaklaşımlar olmak üzere iki başlık altında toplarlar. o Tabii ki kuramların bu iki başlık altında toplanması sağladığı çeşitli yararlar nedeniyle tercih edilmektedir. Her iki başlık altında da çok çeşitli ve birbiriyle çatışan başka yaklaşımlar bulunduğu unutulmamalıdır. Ayrıca aynı yaklaşımı savunan kuramcılar arasında bile önemli farklılaşmalar olabileceği de akılda tutulmalıdır. 4

Egemen Yaklaşımlar o Egemen yaklaşımlar kitle iletişimini büyük oranda toplumun geneli için faydalı işlevleri ile ele alırlar. Egemen yaklaşımlar içinde elbette kitle iletişimi eleştirisi yapan kuramcılar bulunmaktadır. Bu eleştiriler çoğunlukla şiddet, cinsel ayrımcılık, sosyal sorumluk ve etik gibi konular üzerinde yoğunlaşır. o Bu kuramcılar büyük oranda sorunların çözümü için etik ilkelere uygun davranılmasını ve/veya yasal düzenlemeler yapılmasını önerirler. 5

Egemen Yaklaşımlar o Egemen yaklaşımların düşünsel temeli liberalçoğulcu anlayıştır. Chicago Üniversitesi’nin önemli üç entelektüeli Jhon Dewey, Gorge H. Mead, Rober E. Park ve Michigan Üniversitesi’nden Charles Cooley iletişimde liberal-demokratik kuramsal yaklaşma kaynak olmuşlardır. o İletişimin demokrasinin reformuna hizmet edeceğini umut eden bu kuramcılar, kendilerinden sonra gelen kuramcılar için çıkış noktası olmuştur. 6

Egemen Yaklaşımlar o Egemen yaklaşımlarda basın, yasama, yürütme ve yargının yanında dördüncü güç olarak nitelenmiş ve bu çerçevede gelişen profesyonel gazetecilik normlarıyla, haberin nesnel, tarafsız ve dengeli olması gerekliliği üzerinde önemle durulmuştur. o Liberal düşüncenin temelleri atılırken basın özgürlüğü çoğulculuğun ayrılmaz bir parçası haline getirilmiştir. o Genel ve eşit oy ilkesine dayanan temsili demokraside basın, hükümet uygulamalarını denetleyecek ve halkı gelişmeler hakkında bilgilendirecektir. Basın aynı zamanda baskı gruplarının seslerini duyurmasında bir araç olacaktır. 7

Eleştirel Yaklaşımlar o Eleştirel kuramcılar egemen yaklaşımın açıklama, eleştiri ve önerilerinin egemen işleyişi meşrulaştırma ve mutlaklaştırma konusunda ideolojik bir işlev gördüğünü söyleyerek ana akım kuramcıları eleştirmektedirler. o Eleştirel kuramcılar büyük oranda kaynağını Marksist tezlerden almakta ve medyayı tarihsel, ekonomik, politik, kültürel bağlam içinde ele almayı önermektedirler. 8

Eleştirel Yaklaşımlar o Eleştirel yaklaşımlar içinde ekonomi politik yaklaşımı savunanlar her şeyden önce medyanın meta üretip dağıtan endüstriyel ve ticari örgütler olduğunu kabul etmemiz gerektiğini söylemektedir. o Bazı kuramcılar, medyanın ekonomi politiğinin yalnızca metaların üretimi ve dağıtımına odaklanamayacağını, mutlaka bu metaların kendine has doğasının ve bunun ideolojik rolünün de hesaba katılması gerektiğini söylemektedirler. 9

Eleştirel Yaklaşımlar o Ana akım medyanın haber pratikleri üzerine düşünen bazı eleştirel kuramcılar, haberi medyaticaret-siyaset ilişkilerine ve profesyonel çalışma pratiklerine odaklanarak analiz ederler. Kitle iletişim örgütlerinin içinde bulunulan siyasal-ekonomiksosyal formasyona ve de profesyonel pratiklere bağlı olarak ekonomik-politik seçkinlerin söylemini dolaşıma soktuğunu, onu yinelediğini, siyasal ve ekonomik uygulamaları meşrulaştırdığını iddia ederler. 10

Eleştirel Yaklaşımlar o Kimi başka eleştirel kuramcılar ise yapısalcı yaklaşımları ve dilbilimi takip ederek dilsel ürünlerin yorumdan arınmış olamayacağına vurgu yaparak egemen yaklaşımın tarafsız habercilik iddiasını tartışırlar. 11

Eleştirel Yaklaşımlar o Yapısalcılık, dilbilim, göstergebilim, psikoloji, sosyoloji, siyaset bilimi, antropoloji alanlarında çalışan kimi kuramcıların 1970’lerde hız kazanan eleştirel haber çözümlemelerine önemli katkıları olmuştur. o Bu kuramcılar; dil, ideoloji ve güç/iktidar sorununun ele alınışında dönemlerine damgasını vuran ve kendilerinden sonra gelen kuramcıları önemli ölçüde etkileyen kavramları tartışmaya açmışlardır. o Gerek kültürel çalışmalar yaklaşımını gerekse de ekonomi politik yaklaşımı savunanların medya metin analizlerinin önemine yönelik vurgularında bu kuramcıların izlerini görmek mümkündür. 12

Eleştirel Yaklaşımlar o 1980 sonrasında haber incelemeleri üzerine çalışan pek çok araştırmacı çeşitli çalışmalar yaparak dil ve toplumsal süreçleri bir arada ele almamızı sağlayacak kavramları akademik tartışmaya taşımışlardır. Haber incelemelerine dönük eleştirel kuramsal yaklaşımlar, siyaset bilimi, ekonomi, sosyoloji, psikoloji, sosyal psikoloji, dilbilim gibi alanların kavramlarını da kullanarak gelişmiştir. 13

Teşekkürler. . . Öğr. Gör. Gül Keçelioğlu 14