GAZEL LATF BATI GAZEL Ak ayrlk hasret lm

GAZEL • LATİF BATI

GAZEL • Aşk, ayrılık, hasret, ölüm gibi lirik konuların işlendiği şiir türüdür. Beyit sayısı genellikle 5– 15 arasında değişir.

• Gazelin ilk beytine “matla”, son beyte ise “makta”; en güzel beytine “beyt-ül gazel” adı verilir. Son beyitte şairin adı veya mahlası geçer. Şairin mahlasının bulunduğu beyte de “mahlas beyti” denir.

• Beyitleri arasında anlam birliği bulunan gazele “yekâhenk gazel”, aynı güç ve güzellikte beyitlerden oluşan gazele de “yek-âvâz gazel” adı verilir.

• İlk beyit kendi arasında kafiyelidir. Diğer beyitlerin ikinci mısraları birinci beyit ile kafiyelidir. Yani • -----a -----b -----a • -----e -----a şeklindedir -----c -----a -----d -----a

ÖRNEK GAZEL-1 • Acep bu derdümün dermânı yok mı Yâ bu sabr itmegün oranı yok mı sabr itmegün: Sabretmenin • Oranı: Oran, sınır

2. Beyit • Yanaram mumlayın başdan ayaga Nedür bu yanmagun pâyânı yok mı Mumlayın: Mum gibi • Pâyânı: Sınırı, sonu

3. Beyit • Güler düşmen benüm agladuguma Aceb şol kâfirün imânı yok mı • Aceb: Acaba • Kâfir: Kâfir (Sevgili, acımasızlığı yönünden kâfire benzetiliyor)

4. Beyit • Delipdür cigerümü gamzen oku Ara yürekde gör peykânı yok mı • Gamze: Süzgün bakış • Peykân: Okun ucundaki sivri demir.

5. Beyit • Su gibi kanumu topraga kardun Ne sanursın garîbün kanı yok mı • Kardun: Karmak, karıştırmak • Garib: Garip, kimsesiz

6. Beyit • Cemal-i hüsnüne mağrûr olursun Kemâl-i hüsnünün noksânı yok mı Cemal-i hüsn: Yüz güzelliği • Mağrur: Kibirli, gururlu.

7. Beyit • Begüm Dehhânî’ye ölmezdin öndin Tapuna irmegün imkânı yok mı Şair : Hoca Dehhani • Begüm: Beyim • Tapuna irmek: Kavuşmak

DEHH NÎ • XIII. yüzyılda yaşadı. Divan edebiyatının Anadolu’daki ilk temsilcisi olarak kabul edilir. Selçuklu sultanları I. ya da III. Alaattin Keykubat döneminde yaşadığı sanılıyor. Horasan’dan Anadolu’ya geldi. Selçuklu Sarayı’nda uzun yıllar görev yaptı.

• Selçuklu sultanı Alaattin Keykubat’ın isteğiyle 20 bin beyitlik bir Selçuk Şehnamesi yazdı. Farsça bu eserinin yanısıra ustaca söylenmiş Türkçe gazel ve kasideleri de vardır. Zaten bilinen eserlerinin çoğu gazel ve kaside türündedir. Eserlerinde daha çok din dışı konuları seçti. Yazım tekniği zayıf ama dil bakımından zengin kabul edilir. İlk olarak 1926’da ünlü edebiyatçı Fuad Köprülü Dehhânî ve eserlerini tanıttı. Mecdut Mansuroğlu da 1947’de Dehhânî’nin on şiirini yayımladı.

HAZIRLAYAN • Latif BATI • Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

Örnek Gazel-2 • Hüzünle dolmuşum ağlayan duman gibiyim, • Dikenler içindeyim bülbül-ü nâlân gibiyim. • Yalnızlığın kara pençesine esir olmuşum, • Kırılmaz zincirleri esir aslan gibiyim.

• Lambaların titrek ışıklarında geceleri, • Gündüze hasret kara zindân gibiyim. • Hüznü yudum indirip de yüreğime, • Çöllerde Leylâsın arayın Mecnun gibiyim.

• Derbeder yüreğimde aşkı taşlara işlerim, • Aşka boynunu vermiş kutlu kurbân gibiyim. • Dökülmeye başladım sararıp birer, • Alnına hüzünler konan hazân gibiyim.

• Bahçelerde çiçek kirli ellere kalmış, Ayaklar altında çiçeğ-i yaban gibiyim. • Ne gülümde renk var ne dalında şefkat, Çaldılar aşkımı zamansız bir devran gibiyim.

• Hey Mehmedim hüzün sokakları arşınlarım, • Taşlara yürek koyan Koca Sinan gibiyim. Mehmet TÜRKAN

Örnek Gazel-3 (Ayrılık Gazel) • Bükük, mahzun kalbim kırıktır Bil ki sevgilim bu son ayrılıktır • Seni aldı bana verdi uzaklar Ah sevgilim, bu ne güzel ayrılıktır

• Körpecik kalbimde kainat yıkıktır Bu kalbi bina eden ayrılıktır. • Uzarsa ayrılık, çetin tuzaklar Ben şikarı kurtaran ayrılıktır.

• Kendinden ayırmışsa bizi Yaradan Gel ayrı kalalım. aşk ayrılıktır. • Zamanı yakıp mekanı yıkalım Zifaflar yalan, vuslat ayrılıktır.

• Ölüm merdiven sonsuza çıkalım Ölüm sonsuz hayat ve ayrılıktır. • Ne fazilet ararım ne hakikat Tek gerçek Allah, iman ayrılıktır.

• Hayalin zihnimde yırtık-pırtıktır Hayalin kalbimde hep ayrılıktır. • Artık ismini yad etmek ne mümkün İsmin ayrılık, yer gök ayrılıktır.

• Bu gece ay ve mehtap pek ılıktır Yapraklarda kıpırtı, ayrılıktır. • Şiirler, gazeller hep satılıktır Şiir değil yazdığım, ayrılıktır.

• Kime ne anlatsın tutuşmuş yürek Duy sesimde yangını, ayrılıktır. Ayrılık bir güneş, gece yakalım Kalbimiz bir olsun ayrı kalalım.

• Bıksın bizden, kovsun bizi geceler El-ele, kalb-kalbe ayrı kalalım. • Deniz gözlerimle ağlayalım Gülsünler bize, biz ayrı kalalım.

• Yıkılsın gözümüzden sefil zevkler Zevk içinde böyle ayrı kalalım. • Kirilsin kolu-kanadı bu aşkın Askın hatırına ayrı kalalım.

• Ayrılık bir güneş, gece yakalım Gözümüz kör olsun, ayrı kalalım. • Asım KAHVECİ

Gazel-3 • Diyar-ı küfrü gezdim beldeler kâşaneler gördüm • Dolaştım mülk-i İslamı bütün viraneler gördüm

• Bulundum ben dahi dar-üş-şifa-yı Bab-ı li'de • Felatun'u beğenmez anda çok divaneler gördüm

• Huzur-ı gûşe-yi meyhaneyi ben görmedim gitti • Ne meclisler ne sahbâlar ne işrethaneler gördüm

• Cihan namındaki bir maktel-i âma yolum düştü • Hükümet derler anda bir nice salhaneler gördüm

• Ziya değmez humarı keyfine meyhane-i dehrin • Bu işretgehte ben çok durmadım ammâ neler gördüm • Ziya Paşa

HAZIRLAYAN • LATİF BATI • TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRETMENİ