Francuska revolucija 1848 i promjena sistema ravnotee snaga

Francuska revolucija 1848. i promjena sistema ravnoteže snaga - Bizmarkova „Real politika“-Velika istočna kriza

§ Sistem koji je uspostavljen u Evropi na Bečkom kongresu funkcionisao je do izbijanja Februarske revolucije u Francuskoj 1848. On se održao i neko vrijeme poslije revolucije ali sa krizama i drugačijim odnosom snaga između država. § Uticaj revolucije na međunarodni poredak u Evropi bio je višestruk. Ona je u evropskim zemljama izazavala niz pokreta socijalnog, političkog i nacionalnooslobodilačkog karaktera, sa zahtjevima za korjenitom promjenom sistema odnosa.

§ Uzroci revolucije i njeni rezultati § Industrijska i finansijska kriza - uzroci koji su prethodili revoluciji u Francuskoj; § Takođe su ostvareni zahtjevi za izbornim reformama; § Neuspjeh vanparlamentarnih metoda borbe liberalne buržoazije; § Kriza u zemlji dovela je do krize vlade i smjene predsjednika Gizoa; § Razvoj revolucije doveo je do abdikacije kralja Luja Filipa Orleanskog i proglašenja republike;

§ U Junskom ustanku 1848. došlo je do sukoba između buržoazije i proletarijata i zavođenja bijelog terora u kome je našlo smrt 11. 000 ustanika i građana; § Ustavom iz 1848. Francuska je proglašena jedinstvenom i nedjeljivom republikom; § Na predsjedničkim izborima pobijedio je Luj Napoleon Bonaparta koji je 2. decembra 1851. izvršio državni udar a 1852. se proglasio za cara Napoleona III.

§ Nemiri su se iz Francuske proširili na Evropu i odrazili na politički život drugih evropskih država. Revolucionarni nemiri trajali su tri godine. § Revolucija 1848. u Italiji – Pokrenula je borbu za oslobođenje od austrijske vlasti i ujedinjenje zemlje. Započela je na Siciliji, dovela do ustavnih promjena u Napuljskoj kraljevini, zatim do stvaranja Rimske republike na čelu sa Macinijem i Garibaldijem i do rata sardinskog kralja Karla Alberta protiv Austrije.

§ Nemiri su ugušeni pobjedom austrijske vojske i intervencijom francuskih i španskih trupa, u Rimu 1849. Rizorđimento tada ulazi u novu fazu u skladu sa izmijenjenim uslovima u evropskoj politici. § Revolucija 1848. u Austriji započela je velikim demonstracijama u kojima su demonstranti tražili uspostavljanje ustavne monarhije i da kancelar Meternih podnese ostavku. Obrazovana je nova vlada, a u maju 1848. donijet novi Ustav. Garantovane su građanske slobode, opšte pravo glasa i saziv parlamenta.

§ Slomom otpora, ugušena je revolucija u Austriji, car Ferdinand se odrekao prijestola u korist svog sinovca Franca Jozefa, i izvršena je restauracija apsolutizma. § U septembru vlada je poslala vojsku da uguši revoluciju koja se proširila na Mađarsku. § Nastavak revolucije u Mađarskoj doveo je do proklamovanja nezavisne mađarske države u aprilu 1849. i svrgavanja Harzburgovaca. Njen prvi predsjednik vlade bio je Lajoš Košut. Mađarsku revoluciju je na poziv austrijskog cara ugušila ruska vojska koju je na mađarsku teritoriju u broju od 100. 000 hiljada vojnika uputio Nikola I.

§ Revolucija 1848. u Njemačkoj § Prvo je došlo je do revolucionarnih vrenja u Berlinu. U bavarskoj prijestonici Minhenu demonstranti su prisilili kralja Ludviga da se odrekne prijestola u korist sina Maksimilijana. § Radi uklanjanja njemačke rascjepkanosti 18. maja 1848. sazvan je Frankfurtski parlament koji je u martu 1849. donio ustav i izabrao pruskog kralja Fridriha Vilhelma IV za cara ujedinjene Njemačke, ali je on odbio krunu. § Njemačka revolucija je poražena 1849. § Revolucija 1848. u Pruskoj - započela je nemirima koji su imali agrarni karakter jer su seljaci Istočne Pruske prestali da rade na imanjima veleposjednika.

§ Poslije trogodišnjih revolucionarnih nemira i restauracije apsolutizma situacija u Evropi se stabilizovala i evropske sile su obratile pažnju na ranije probleme. § Revolucija iz 1848. kao i poslije Bečkog kongresa u prvi plan je izbacila Rusiju kao centralnu zemlju u političkom životu Evrope. Zbog svojih vojničkih i diplomatskih zasluga ruski car Nikola I stekao je epitet „žandarma Evrope". § Meternihov sistem uspostavljen poslije Bečkog kongresa ozbiljno je počeo da se kruni.

§ Vješta Meternihova politika i diskretna diplomatija oslonjeni na značaj evropskog jedinstva, laskanje Rusima i ulagivanje Britancima omogućavali su do tada Austriji da očuva podršku Rusije, dok je suzbijanje ruskog ekspanzionizma prepuštala drugim zemljama. § Meternihov odlazak sa političke scene 1848. predstavljao je početak kraja sistema koji je počivao na jedinstvu konzervativnih vrijednosti kao načinu očuvanja sistema zasnovanog na odlukama Bečkog kongresa. § Za razliku od Meterniha koji je vješto koristio Istočno pitanje, njegovi nasljednici su svoju nesposobnost da osavremene domaće institucije pokušali da nadoknade politikom sile, koja je ne obazirući se na legitimitet vremenom dovela do narušavanja međunarodnog poretka.

§ Evropski koncert se slomio na Istočnom pitanju marta 1854. ulaskom Francuske i Velike Britanije u Krimski rat. § Rat je izazvala Francuska a ne zemlje u čije interese je Istočno pitanje zadiralo - Rusija, Velika Britanija i Austrija. § Povod je bio taj što je francuski car Napoleon III dobio titulu zaštitnika hrišćana u Osmanskom carstvu, što je po tradiciji pripadalo ruskom caru.

§ Stvarni uzroci rata bili su mnogo dublji i ticali su se dugoročnih istorijskih interesa sukobljenih strana. § U ratu, koji je Turska objavila Rusiji, Velika Britanija i Francuska su podržale Tursku. § Austrija je u početku objavila neutralnost a potom, dok su britanska i francuska vojska opsijedale Sevastopolj, austrijska vlada je ruskom caru poslala ultimativan zahtjev da se povuče iz Moldavije i Vlaške. § Politika Austrije odlučila je ishod Krimskog rata.

§ Pariski kongres § Pregovori o miru počeli su u Parizu 1856. kongresom velikih sila: Rusije, Velike Britanije, Francuske, Turske, Sardinije, Austrije i Pruske. § Engleska je postavljala maksimalne zahtjeve prema Rusiji. § Francuski interes je bio da Rusija mirovnim ugovorom ne bude mnogo oslabljena. § Kongres u Parizu trajao je nešto više od mjesec dana i završio se zaključivanjem mirovnog ugovora. § Pariski kongres nije promijenio kartu Evrope. On je postao simbol rascjepa Svete alijanse ali ne i teritorijalnog prekrajanja.

§ Odluke: § Od Rusije je oduzet Kars, koji je pripojen Turskoj. § Donijeta je odluka o neutralizaciji Crnog mora i zabrani podizanja utvrđenja duž crnomorske obale. § Data je sloboda plovidbe Dunavom pod kontrolom dvije međunarodne komisije. § Potvrđena je Londonska konvencija o moreuzima iz 1841. kojom je zabranjen prolaz vojnih brodova evropskih država kroz Bosfor i Dardanele; § Date su garancije unutrašnje autonomije Vlaškoj, Moldaviji i Srbiji u okviru Osmanske imperije.

§ Promjene u odnosima Rusije i Austrije i njihov značaj za dalji sistem odnosa u Evropi § Pozicija Austrije i Francuske poslije Krimskog rata § Politika Velike Britanije poslije raspada Svete alijanse § Ratni sukobi u Evropi poslije 1856. i uspostavljanje novog sistema ravnoteže snaga (rat Pijemonta i Francuske protiv Austrije 1859; rat zbog Šlezviga i Holštajna 1864; austropruski rat 1866; francusko-pruski rat 1870).

§ Novi metod u vođenja politike zasnovan na ideji da odnose među državama određuje gola sila i da jači pobjeđuje. § Uloga Ota Bizmarka i Napoleona III u konstituisanju spoljnjopolitičkog koncepta nazvanog real-politika. § Karakteristike evropskog poretka zasnovanog na real-politici. § Sporazum Napoleona III sa Kamilom Kavurom 1858. § Značaj rata Francuske sa Austrijom (1859) zbog Italije i postizanje rezultata suprotnih od očekivanih: Napoleon je omogućio ujedinjenje Italije i podstakao ujedinjenje Njemačke. § Francuske pobjede kod Mađente i Solferina i separatno primirje u Vilafranki 1859. između Francuske i Austrije (bez znanja Sardinije). Lombardija je data Sardiniji a Venecija ostala pod austrijskom upravom.

§ Rat Austrije i Pruske 1864. bio je prvi rat u ime njemačke ideje, protiv Danske, za Šlezvig i Holštajn. One su pobijedile, ali će dvije godine kasnije doći do rata između pobjednica oko osvojenih teritorija. § Rat je vođen za teritorije Šlezviga i Holštajna, ali je u stvari značio borbu za prevlast u njemačkim zemljama. § Napoleon je pogrešno procijenio šanse Austrije u ratu. § Austro-pruski rat definitivno je promijenio evropsku ravnotežu. § Mirovnim sporazumom u Pragu 1866. Austrija je bila primorana da se povuče iz njemačkih zemalja, države koje su se za vrijeme rata svrstale uz Austriju: Hesen – Kasel, i Hanover pripojene su Pruskoj, isto kao i Šlezvig, Holštajn i slobodni grad Frankfurt.

§ Sjevernonjemački savez su činile sjeverne njemačke države koje su sačuvale nezavisnost u kojima je Pruska vodila glavnu riječ. § Južnim njemačkim državama Bavarskoj, Badenu, Virtembergu, bilo je dozvoljeno da sačuvaju nezavisnost pod uslovom da sa Pruskom sklope sporazume koji su predviđali da se u slučaju rata s nekom spoljnom silom njihove oružane snage stave pod prusku komandu. § Nova pozicija Austrije poslije poraza u ratu sa Pruskom bila je u formiranju dvojne monarhije 1867.

§ Francusko-pruski rat 1870. § Nakon poraza Francuza kod Sedana i Meca i svrgavanja Napoleona III uslijedilo je proglašenje republike u Francuskoj 4. septembra 1870. a zatim proglašenje ujedinjenja Njemačke 18. januara 1871. u Dvorani ogledala u Versaju. § Frankfurtskim mirom 10. maja 1871. okončan je Francuskopruski rat. Francuska je ustupila Njemačkoj Alzas i Loren sa kontribucijom od 5. 000 franaka. § Poslije ujedinjenja Njemačke evropski koncert razdirale su dvije vrste suprotnosti: neprijateljstvo između Francuske i Njemačke i neprijateljstvo između Rusije i Austrougarske.

§ Osnovna karakteristika Bizmarkove politike poslije ujedinjenja Njemačke bila je umjerenost: real - politika u korist mira. § Glavna osobenost njemačke politike prema Balkanu, poslije ujedinjenja bilo je odsustvo neposrednih nacionalnih interesa ali i neophodnost očuvanja Austrougarske. § Promjene međunarodnog položaja Velike Britanije nakon ujedinjenja Njemačke, koja se našla u poziciji da dominira Evropom.

§ Nastojeći da izbjegne konfrontaciju sa drugim zemljama Bizmark je nastojao da usklađuje odnose između Rusije i Austrije, da Austriju drži podalje od Francuske, održava dobre odnose sa Rusijom a da time ne izazove podozrenje Velike Britanije. § Njemačkoj je bio potreban savez sa Rusijom i Austrijom , i upravo 1873. Bizmark je postigao baš to, stvaranjem Trojecarskog saveza. § Bez obzira na postojanje formalnog saveza između njemačkog cara, Rusije i Austrije odnosi među njima bili su više nego zategnuti.

§ Ipak, Trojecarski savez iz 1873. zasnovan na jedinstvu konzervativnih monarha više nije mogao da se održi. § Njemačka je osamdesetih godina postala suviše jaka da bi sebi dozvolila izolaciju, ujedinjenjem preostalog dijela Evrope, dok istorijska podrška Rusije više nije postojala. § Njemačka je postala div kome su bili potrebni prijatelji.

§ Bosansko- hercegovački ustanak 1875 - početak Velike istočne krize i oslobodilačkih ratova Srbije i Crne Gore. § Ustanak u Bugarskoj 1876. bio je nastavak izražavanja nezadovoljstva slovenskih naroda na Balkanu turskom vlašću. § Planovi Austro-Ugarske oko načina rješavanja južnoslovenskog pitanja i obaveze prema Trojecarskom savezu; § Planovi Rusije o stvaranju velike južnoslovenske države na Balkanu.

§ Prijedlog Rusije da se kriza riješi davanjem autonomije ustaničkim pokrajinama; § Projekat Austro - Ugarske o administrativnim reformama u Turskoj; § » Berlinski memorandum « pokušaj velikih sila da zaustave eskalaciju krize; § Politika Njemačke prema Velikoj istočnoj krizi - usmjerena ka izbjegavanju rata Rusije sa Austrougarskom ali ne i Turskom; § Sastanak u Rajhštatu predstavnika Rusije i Austro-Ugarske (8. jula 1876) – pokušaj sporazumnog rješavanja balkanskih pitanja. § Budipeštanska konvencija od 15. januara 1877. o neutralnosti Austrougarske u slučaju izbijanja sukoba između Rusije i Turske i dogovor o kompenzacijama.

§ Negativan stav Londona prema politici Rusije nakon izbijanja § § krize; Spremnost Velike Britanije da se angažuje na očuvanju Osmanskog carstva po cijenu rata sa Rusijom; Slanje britanske ratne flote u istočno Sredozemlje-otvoreno izražavanje protivruskog stava Londona; Naslaganje Velike Britanije sa politikom teritorijalnog širenja Rusije u pravcu Carigrada i ka Indiji preko Srednje Azije i osvajanjima Samarkanda (današnji Uzbekistan) 1868. Kivskog kanata 1875. i Kokanda. Londonski protokol 1877. i njegovo odbacivanje od strane Turske.

§ Spoljnopolitički položaj Rusije na početku rata i kasnije § Primirje u Jedrenu 19. januara 1878. i preliminarni uslovi mira koje je Rusija nametnula Turskoj u San-Stefanu 1878. § Glavne odredbe mira u San Stefanu : ü Ustanovljena je Velika Bugarska od Dunava do Egejskog mora i od Crnog mora do Ohridskog jezera, kao autonomno knjaževstvo s pravom izbora knjaza, pod nominalnom vlašću sultana. ü Turske oružane snage povučene su iz Bugarske dok je ruska vojska tamo ostajala još dvije godine;

ü Ustanovljena je potpuna nezavisnost Crne Gore, Srbije i Rumunije, uz teritorijalna proširenja (Rumunija je dobila Sjevernu Dobrudžu). ü Bosna i Hercegovina su dobile autonomiju; ü Rusiji su vraćene teritorije izgubljene 1856 - Besarabija (osim ušća Dunava), Ardagan, Kars, Batum, Bajazet. ü Turska je bila dužna da isplati Rusiji 310 miliona rubalja na ime ratne odštete. ü Reforme su morale biti izvedene na Kritu, Epiru i Tesaliji;

§ Negativan stav Velike Britanije i Austrougarske prema mirovnim uslovima Rusije; § Nemoć Trojecarskog saveza da utiče na dalje zaoštravanje odnosa; § Sazivanje Berlinskog kongresa uz prethodni dogovor Rusije i Velike Britanije o ključnim pitanjima revizije odredaba iz San Stefana Sporazum Solzberi - Šuvalov, 30. maja 1878.

§ Kongres u Berlinu (od 13. VI do 13. VII 1878) ü Umjesto Velike Bugarske stvorena je kneževina Bugarska, sjeverno od planine Balkana, pod vrhovnom vlašću sultana s pravom izbora knjaza koga je potvrđivao sultan uz saglasnost velikih sila; ü Južna Bugarska, takozvana Istočna Rumelija, dobila je autonomiju u okviru Turske; ü Makedonija i Trakija ostale su Turskoj, s tim da se izvrše nužne reforme; ü Crna Gora, Srbija i Rumunija dobile su nezavisnost. Teritorijalno proširenje Crne Gore je umanjeno a pravo izlaska na more ograničeno, Srbija je dobila gradove Niš, Pirot, Vranje, Leskovac i Prokuplje, a Rumunija Sjevernu Dobrudžu.

ü Austro- Ugarska je dobila pravo da okupira Bosnu i Hercegovinu, koje su formalno ostale pod sultanovim suverenitetom. ü Podunavski dio Besarabije vraćen je Rusiji; ü Kars, Ardagan i Batum prisajedinjeni su Rusiji a Bajazed je ostao u Turskoj. ü Završnim odredbama Ugovora potvrđene su sve odluke Pariskog kongresa 1856, i Londonske konferencije o moreuzima 1871. koje nijesu izmijenjene u Berlinu. ü Radi garancije turskih posjeda u Aziji od strane Velike Britanije i Austro. Ugarske, sultan je Engleskoj dao ostrvo Kipar, da na njemu izgradi vojno pomorsku bazu.

§ Zbog odsustva njemačkih interesa na Balkanu, Bizmark je na Kongresu težio sprječavanju rata između Rusije i Austrije. § Ruski političari su smatrali da im je na kongresu pobjeda ukradena i krivicu za to pripisivali su Bizmarku.

§ Poslije Berlinskog kongresa Bizmark je izmijenio pristup spoljnoj politici, koji je karakterisalo izbjegavanje savezništava. § Počeo da stvara sistem vješto isprepletanih saveza, kao bi predupredio udruživanje potencijalnih neprijatelja i ograničio djelovanje njemačkih partnera. § Novu politiku Bizmark je inaugurisao 1879. kada je sklopio tajni savez s Austrougarskom. § Smatrajući Veliku Britaniju glavnim neprijateljem Rusije, a Francusku suviše slabom da bi mu bila saveznik, založio se za obnavljanje Trojecarskog saveza na principima realpolitike.

Drugi Trojecarski savez 1881. § Savez je obavezivao na dobrovoljnu neutralnost članica u slučaju da jedna od njih stupi u rat sa nekom četvrtom zemljom, na primjer ukoliko bi Britanija zaratila sa Rusijom a Francuska sa Njemačkom. § Njemačka bi time bila zaštićena od rata na dva fronta a Rusija od obnavljanja koalicije iz vremena Krimskog rata (Velika Britanija, Francuska, Austrija), dok bi Njemačka obaveza da brani Austrougarsku ostala i dalje na snazi.

§ Time je uspostavljena ravnoteža između savezništava koja su se uzajamno neutralisala. § Tako je Bizmark mogao da dozvoli slobodu djelovanja kakvu je uživao tokom svoje prethodne faze kada se klonio svih koalicija. § Godinu dana poslije osnivanja drugog Trojecarskog saveza Bizmark je ubijedio Italiju da priđe savezu Austro-Ugarske i Njemačke. Tako je nastao Trojni savez. § Njemačka i Italija su se obavezale na uzajamnu pomoć u slučaju francuskog napada, dok se Italija obavezala na neutralnost u slučaju da Austrougarska zarati sa Rusijom.

§ Konačno, Bizmark je 1887. podstakao svoja dva saveznika Austro-Ugarsku i Italiju da sa Velikom Britanijom zaključe tzv. Sredozemni ugovor, koji je zemlje potpisnice obavezivao na zajedničko očuvanje stanja u Sredozemnom moru. § Bizmarkova diplomatija stvorila je niz izukrštanih saveza od kojih su se neki preklapali a neki bili međusobno protivurječni, ali su svi zajedno uspjeli da zaštite Austriju od ruske agresije, Rusiju od austrijskog avanturizma, Njemačku od zaokruživanja, a V. Britaniju naveli da na sebe preuzme sprječavanje ruskog prodora prema Sredozemlju.

§ Gledstonov drugi mandat (1880 -1885) lišio je bezbjednosne mreže Bizmarka, jer je svojom politikom sprječavao V. Britaniju da se uključi u balkansku politiku i evropsku ravnotežu. § U takvim okolnostima Bizmarku je postalo sve teže da podešava ravnotežu snaga u Evropi.

§ Godine 1881. u Peterburgu je na prijesto stupio novi ruski car Aleksandar III koga za razliku od njegovog djeda Nikolaja I i Aleksandra II nijesu sputavale konzervativna ideologija ni lične simpatije prema kajzeru. Aleksandar III nije imao povjerenja u Bizmarka a njegova politiku je bila isuviše složena da bi je shvatio.

§ Nakon krize u Bugarskoj stvorena je bugarska država 1885. ujedinjena pod jednim njemačkim knezom, a Aleksandar III je odbio da obnovi Trojecarski savez. § Bizmark se i dalje zalagao za rusku opciju, jer se plašio da ona može skliznuti u savezništvo s Francuskom. Rusko-njemačke veze iako su postajale sve slabije, još su odražavale podudarnost nacionalnih interesa. § Posljednja velika inicijativa Bizmarka bio je Ugovor o međusobnom osiguranju 18. juna 1887. Njemačka i Rusija su jedna drugoj obećale da će ostati neutralne u slučaju rata sa trećom zemljom, izuzev ukoliko Njemačka napadne Francusku ili Rusija Austrougarsku. Time su se i jedna i druga osigurale od vođenja rata na dva fronta, pod uslovom da se same uzdrže od ofanzivnih akcija.

§ Posebno povjerljiv bio je drugi dio Ugovora. Bizmark se obavezao da neće spriječiti ruske pokušaje zaposjedanja Carigrada i da će podržati Rusiju u cilju širenja njenog uticaja ka Bugarskoj. Date garancije nijesu odgovarale Austrougarskoj sa kojom je Njemačka bila u savezu a još manje Britaniji, mada je Bizmarku odgovaralo da se Velika Britanija i Rusija sukobe zbog budućnosti Bosfora i Dardanela. § Ugovor o međusobnom osiguranju očuvao je neophodnu vezu između Petrograda i Berlina. Rusi su dobili uvjeravanje da Njemačka, mada spremna da brani integritet Austrougarske, neće pomagati njeno širenje na račun Rusije. Njemačka je, ako ništa drugo, postigla odlaganje francusko-ruskog saveza.

§ Pod pritiskom njemačkih militarističkih krugova Trojecarski savez se raspao 1887. Ravnoteža snaga je bila osuđena na propast bez obzira na Bizmarkovu vještinu, s obzirom da je za njeno održavanje veliko opterećenje predstavljala ujedinjena Njemačka. § Njemačko carstvo izazivalo je nespokojstvo još dok je Bizmark bio na njegovom kormilu. No, on je uspijevao da očuva mir i da smanji međunarodnu zategnutost. § Bizmarkovi nasljednici će se okrenuti nagomilavanju snaga i pokretanju rata koji će dovesti do sunovrata evropske civilizacije.