Forensische verslavingszorg Dr Eric Blaauw Lector verslavingskunde Hanzehogeschool

Forensische (verslavings)zorg: Dr. Eric Blaauw Lector verslavingskunde Hanzehogeschool Groningen e. blaauw@VNN. nl

Drugs en criminaliteit • Bij drugsverslaving is de kans op een delict drie tot vier keer groter (review Bennet, Holloway & Farrington, 2008) – Crack: 6 x – Heroïne: 3 x – Cocaïne: 2. 5 x – Amfetaminen: 1. 9 x – Cannabis: 1. 5 x • Alle vormen van druggebruik en (partner)-geweld gaan hand in hand (Moore et al. , 2008; Cafferky et al. , 2016)

Alcohol en geweld • 62% van plegers van ernstig gewelddelict (levensdelict, verkrachting, huiselijk geweld, kindermishandeling) dronk voor het delict (Review in elf landen: Murdock e. a. , 1990) • Alcohol en geweld gaan hand in hand (Cafferky et al. , 2016; Foran & O’Leary, 2007) • Kans op agressie onder alcoholisten naar schatting 12 keer zo hoog (Murdock e. a. , 1990). – In bevolkingen met meer alcoholconsumptie meer geweldsdelicten (Bye, 2007) – Meer huiselijk geweld waar alcohol wordt verkocht (Livingston, 2011) – 50 -60% alcoholisten in behandeling pleegt huiselijk geweld (Murphy & O’Farell, 1996) – Meer seksueel geweld bij alcoholisten (o. a. Kraanen & Emmelkamp, 2011)

Psychische stoornis en criminaliteit • Eerder opgenomen patiënten hebben 3 -11 keer zo grote kans op latere veroordeling (Hodgins, 1995) • Persoonlijkheidsstoornissen geven drie keer zo hoge kans op criminaliteit (Yu, Geddes & Fazel, 2012) • ADHD verhoogt kans op criminaliteit met 15 procent (Pratt et al. , 2002)

Comorbiditeit en criminaliteit • Comorbiditeit komt veel voor – Bij alcoholverslaving 40% comorbide stoornis – Bij drugsverslaving 60% comorbide stoornis – Bij stoornis 32% comorbide verslaving • Bij comorbide verslaving is de stoornis ernstiger en hardnekkiger – – Meer opnames Meer suïcides Meer zwerven Meer somatiek • In combinatie met middelen worden de delictrisico’s vele malen hoger (Popma, Blaauw & Bijlsma, 2012) Maar de relaties zijn complex

Drugs en geweld • Door geweld is het gemakkelijker middelen of geld voor drugs te krijgen (economische relatie) • Geweld hoort bij de drugsscene (systemische relatie) • Middelen hebben een direct effect op mensen door een psycho-farmacologische relatie – Farmacologische effecten (intoxicatie) – Onthoudingsverschijnselen – Neurotoxische effecten (langdurig gebruik) • Druggebruikers en delictplegers hebben gezamenlijke onderliggende kenmerken gemeen

Vierde verklaring: gezamenlijke factoren Middelen versterken al aanwezige tendensen. Het zijn vooral gezamenlijke onderliggende symptoom- en karakterclusters die samenhangen met kans op agressie. Impulscontrole Problematische symptoom- en karakterclusters

Alle modellen hebben enige validiteit

BEHANDELING IN DE FORENSISCHE VERSLAVINGSZORG

Forensische verslavingszorg: Doelen • Recidivevermindering • Behandelen van de verslaving in combinatie met comorbiditeit • Stabiliseren of stoppen middelengebruik • Verbeteren (of stabiliseren) van levensgebieden • Verminderen van klachten • Verbeteren van de kwaliteit van leven.

Forensische verslavingszorg: kenmerken • focus ligt op minder recidive en minder snelle terugval • werken in gedwongen kader met veelal ongemotiveerde cliënten • intensieve samenwerking reclassering, Justitie en zorg

Forensische verslavingszorg: inhoud • begrenzing is een expliciet onderdeel van de behandeling • het gaat om geïntegreerde behandeling/begeleiding op risico op recidive, herstel, middelengebruik en verbetering van de kwaliteit van leven • terugval, in combinatie met een adequate reactie daarop, zijn onderdeel van de verslavingsbehandeling/ -begeleiding • zorg is bij voorkeur ambulant • let op organisatie van maatschappelijke steunsystemen

Forensische verslavingszorg: betrokkenen • De cliënt: wordt vanaf het begin van zijn zorgtraject betrokken bij en medeverantwoordelijk gemaakt voor zijn behandeling en doelen. • De reclassering: In een tripartite overeenkomst tussen cliënt, behandelaar en toezichthouder wordt vastgelegd wat de behandeldoelen van de partijen zijn, welke behandelaanpak zal worden gevolgd en wat een ieders rol en verantwoordelijkheden daarin is. • Het forensisch behandelteam: – specialistische kennis van forensische zorg en verslavingszorg – aandacht voor het delict en het gevaar op recidive en kennis van de juridische kaders.

Forensische verslavingszorg: behandeling Start met risicotaxatie Vervolg met een diepgaande delictketen-analyse en netwerkanalyse • (vroeg)signaleringsplan • terugvalpreventieplan • resocialisatieplan • (eventueel verdere diagnostiek) Geïntegreerd behandel-/begeleidingsplan in overleg tussen cliënt, toezichthouder en zorgprofessional (regiebehandelaar) Uitgaand van RNR model, Good Lives Model, Herstelmodel, Rehabilitatiemodel, Biopsychosociale model Halfjaarlijks monitoren van de voortgang in de behandeling/begeleiding, bij voorkeur in overleg tussen cliënt, toezichthouder en zorgprofessional (regiebehandelaar)

Een belangrijk hulpmiddel

Dilemma’s • Wie moet de risicotaxatie doen; reclassering, zorg, beiden? • Hoe om te gaan met een spanningsveld tussen risicomanagement en de cliënt maximale autonomie geven? • Wat staat voorop; de veiligheid van de maatschappij of het cliëntbelang? • Hoe gaan we om met ongemotiveerde cliënten? Bestaan deze eigenlijk wel?

References • • • • • • • American Psychiatric Association (2014). Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen. Amsterdam: Boom. Barber, J. G. & Crisp, B. R. (1994). The effects of alcohol abuse on children and the prtner’s capacity to initiate change. Drug and Alcohol Review, 13, 409 -416. Benishek, L. A. , Kirby, K. C. , & Dugosh, K. L. (2011). Prevalence and frequency of problems of concerned family members with a substance-using loved one. The American Journal Of Drug And Alcohol Abuse, 37(2), 82 -88. Anthonio, G. G. , Willems, I. , Jansen, D. & vander Meer-Jansma, M. (2016). Verslaafde ouder is risico voor kind. Medisch Contact, 27 september. Bennett, T. , Holloway, K. , & Farrington, D. (2008). The statistical association between drug misuse and crime: A meta-analysis. Aggression and Violent Behavior, 13(2), 107– 118. Cafferky, B. M. , Mendez, M. , Anderson, J. R. & Stith, S. M. (2016). Substance use and intimate partner violence: A meta-analytic review. Psychology of Violence. http: //dx. doi. org/10. 1037/vio 0000074. Correia, C. J. , Benson, T. A. , & Carey, K. B. (2005). Decreased substance use following increases in alternative behaviors: A preliminary investigation. Addictive Behaviors, 30(1), 19 -27. Daley, D. C. , & Raskin, M. S. (1991). Treating the chemically dependent and their families. Thousand Oaks, CA, US: Sage Publications, Inc. Frankl, V. E. (2011). De Zin van het bestaan. Rotterdam: Ad Donker b. v. Foran, H. M. , & O’Leary, K. D. (2008). Alcohol and intimate partner violence: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 28, 1222 -1234. Houwing, S. , Bijleveld, F. D. , Commandeur, J. J. F. & Vissers, L. (2014). Het werkelijk aandeel verkeersdoden als gevolg van alcohol Aanpassing schattingsmethodiek. R 2014 -32. Den Haag: SWOV. Hunt, G. M. , & Azrin, N. H. (1973). A community reinforcement approach to alcoholism. Behaviour Research And Therapy, 11(1), 91 -104 Hunt, G. E. , Siegfried, N. , Morley, K. , Sitharthan, T. & Cleary, M. (2013). Psychosocial interventions for people with both severe mental illness and substance misuse. Cochrane Database of Systematic Reviews, 10. DOI: 10. 1002/14651858. CD 001088. pub 3. Hussaarts, P. , Roozen, H. G. , Meyers, R. J. , van de Wetering, B. M. , & Mc. Crady, B. S. (2012). Problem areas reported by substance abusing individuals and their concerned significant others. The American Journal On Addictions, 21(1), 38 -46. Kraanen, F. L. , & Emmelkamp, P. M. G. (2011). Substance misuse and substance use disorders in sex offenders: A review. Clinical Psychology Review, 31(3), 478– 489. Leshner, A. I. (1997). Addiction is a brain disease, and it matters. Science, 278, 45 -47. Meyers, R. J. & Smith, J. E. (2008). Handboek voor de behandeling van alcoholverslaving: de Community Reinforcement Approach. Nederlandse bewerking door P. Greeven, L. De Fuentes-Merillas, & H. Roozen. Utrecht: Bohn Stafleu & van Loghum Moore, T. D. , Stuart, G. L. , Meehan, J. C. , Rhatigan, D. L. , Hellmuth, J. C. & Keen, S. M. (2008). Drug abuse and aggression between intimate partners: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 28, 247 -274. Nordén, T. , Malm, U. , & Norlander, T. (2012). Resource group Assertive Community Treatment (RACT) as a tool of empowerment for clients with severe mental illness: A meta-analysis. Clinical Practice & Epidemiology in Mental Health, 8, 144 -151. Doi: 10. 2174/1745017901208010144 Nugter, M. A. , Engelsbel, F. , Bähler, M. , Keet, R. , & van Veldhuizen, R. (2016). Outcomes of FLEXIBLE Assertive Community Treatment (FACT) Implementation: A Prospective Real Life Study. Community Mental Health Journal, 52(8), 898– 907. http: //doi. org/10. 1007/s 10597 -015 -9831 -2 Nutt, D. J. , King, L. A. & Phillips, L. D. (2010). Drug harms in the UK: a multicriteria decision analysis. Lancet, 376, 1558– 1565. Popma, A. , Blaauw, E. , & Bijlsma, E. (2012). Psychiatrische comorbiditeit van verslaving in relatie tot criminaliteit. In Blaauw, E. , & Roozen, H. (Red. ), Handboek Forensische Verslavingszorg (pp. 21 -40). Utrecht: Bohn, Stafleu en van Loghem. RIVM (2016). Maatschappelijke kosten baten analyse alcoholgebruik. RIVM Report 2016 -0133. Robins, L. N. , Davis, D. H. , & Nurco, D. N. (1974). How permanent was Vietnam drug addiction? American Journal of Public Health, 64(12 Suppl), 38– 43. Roozen, H. G. , Wiersema, H. , Strietman, M. , Feij, J. A. , Lewinsohn, P. M. , Meyers, R. J. , Koks, M. and Vingerhoets, A. J. J. M. (2008), Development and Psychometric Evaluation of the Pleasant Activities List. The American Journal on Addictions, 17, 422– 435. doi: 10. 1080/10550490802268678 Tuithof, M. (2015). Drinking Distilled: Onset, course and treatment of alcohol use disorders in the general population. Amsterdam: Uv. A-DARE.