FL EKM VE KPLER FL EYLEM olu durum

  • Slides: 16
Download presentation
FİİL ÇEKİMİ VE KİPLER

FİİL ÇEKİMİ VE KİPLER

FİİL (EYLEM) �İş, oluş, durum ve hareket bildiren sözcüklere fiil (eylem) denir. �Fiilleri anlamak

FİİL (EYLEM) �İş, oluş, durum ve hareket bildiren sözcüklere fiil (eylem) denir. �Fiilleri anlamak için “-me /-ma” olumsuzluk ekini ya da “mak / -mek” mastar ekini kullanırız. sev-, gör-, oku-, iç-, yaz-, bak-, yüz-, ye-… Sevme, görme, okuma, içme, yazma, bakma, yüzme, yeme…(olumsuzluk ekini ve mastar ekini alabilirler. ) kalem, masa, göz, can, elma… Kalemmek, masamak, gözmek, canmak, elmamak…(mastar eki ve olumsuzluk ekini alamazlar. )

Çekimli Fiil �Belirli bir zaman ya da dileği kişiyle birlikte gösteren fiillerdir. Kişi ve

Çekimli Fiil �Belirli bir zaman ya da dileği kişiyle birlikte gösteren fiillerdir. Kişi ve kip ekleri yardımıyla çekimlenir. �Geliyorum. �Koşacaksın �Yürümeliyiz. �Yaparım.

1. Fiillerde Kip �Eylemin gösterdiği kılış, durum veya oluşun zamana bağlı olarak nasıl gerçekleştiğini

1. Fiillerde Kip �Eylemin gösterdiği kılış, durum veya oluşun zamana bağlı olarak nasıl gerçekleştiğini veya gerçekleşeceğini gösteren söyleyiş kalıplarına kip adı ve rilir. �Şaşırmışız �Bakmalısınız �Çalışıyorlar �Türkçede kipler, haber ve dilek kipleri olmak üzere ikiye ayrılır:

1. Bildirme (Haber) Kipi Ekleri

1. Bildirme (Haber) Kipi Ekleri

A. Geçmiş Zaman Eki (-di, -miş) �Eylemin geçmişte yapıldığını bildiren zamandır. Bilinen (görülen /

A. Geçmiş Zaman Eki (-di, -miş) �Eylemin geçmişte yapıldığını bildiren zamandır. Bilinen (görülen / belirli) geçmiş zaman ve öğrenilen (duyulan / belirsiz) geçmiş zaman olmak üzere ikiye ayrılır. �Karşılaşmayı kazandık. �Karşılaşmayı kazanmışlar.

1. Bilinen (Görülen / Belirli) Geçmiş Zaman Eki (-di / -dı / -du /

1. Bilinen (Görülen / Belirli) Geçmiş Zaman Eki (-di / -dı / -du / dü / -tı / -ti / -tu / -tü) �Görülen, tanık olunan, bilinen veya yapıldığından emin olunan geçmişe ait bir eylemin anlatılmasında veya bildirilmesinde kullanılır. �Dün tüm ödevlerimi bitirdim. (Bilinen) �Ellerini güzelce yıkadı. (Görülen, tanık olunan) �Ayak sesleri yaklaşıyor, geldiler. (Duyularla kesinleşmiş) �Cumhuriyet 1923’te kuruldu. (Bilimsel kesinlik)

2) Öğrenilen (Duyulan / Belirsiz) Geçmiş Zaman Eki (-mış / -miş / -muş /

2) Öğrenilen (Duyulan / Belirsiz) Geçmiş Zaman Eki (-mış / -miş / -muş / -müş) �Görülmeyen, başkasından duyulan veya bittikten sonra fark edilen geçmişe ait bir eylemin anlatılmasında veya bildirilmesinde kullanılır. �» İstanbul’a dün epeyce kar yağmış. �» Ben görmeyeli epey büyümüşsün. �» Keloğlan bir de bakmış ki…

B. Şimdiki Zaman Eki (-yor) �Halen yapılmakta olan, henüz tamamlanmamış bir eylemin anlatılmasında veya

B. Şimdiki Zaman Eki (-yor) �Halen yapılmakta olan, henüz tamamlanmamış bir eylemin anlatılmasında veya bildirilmesinde kullanılır. �» Bahçede çiçekleri suluyor. �» Bu problemi bir türlü çözemiyorum

C. Gelecek Zaman Eki (-ecek / -acak) �Gelecek zaman içerisinde bir eylemin bildirilmesinde kullanılır.

C. Gelecek Zaman Eki (-ecek / -acak) �Gelecek zaman içerisinde bir eylemin bildirilmesinde kullanılır. �» Yarın hastaneye gideceğim. �» İşe yarın başlayacaksın. �» Bu toplantıya onu çağırmayacağız.

4. Geniş Zaman Eki (-r / -(a)r / -(e)r / -(ı)r / -(i)r /

4. Geniş Zaman Eki (-r / -(a)r / -(e)r / -(ı)r / -(i)r / (u)r / -(ü)r) �Eylemin tüm zamanlara ait olduğunun, her zaman tekrarlandığının bildirilmesinde ve genel yargıları anlatmakta kullanılır. �» Akşamları kitap okurum. �» Her yaz köyümüze gideriz. �» Dünya, Güneş’in etrafında döner.

2. Dilek Kipi Ekleri �Bir dileği, bir isteği, tasarlanan bir hareketi anlatan kiplerdir. Zaman

2. Dilek Kipi Ekleri �Bir dileği, bir isteği, tasarlanan bir hareketi anlatan kiplerdir. Zaman anlamı yoktur. Dilek kipleri dörde ayrılır: 1) Gereklilik kipi : yapmalısın 2) Şart kipi : yapsan 3) İstek kipi : yapayım 4) Emir kipi : yap

1. Gereklilik Kipi (-meli / -malı) �Eylemin yapılmasının gerekli veya zorunlu olduğunu ifade eder.

1. Gereklilik Kipi (-meli / -malı) �Eylemin yapılmasının gerekli veya zorunlu olduğunu ifade eder. �» Ödevlerini zamanında yapmalısın. �» Saha çok çalışmalıyım. �» İstanbul’a varmış olmalı. (ihtimal)

2. Koşul (Şart) Kipi (-se / -sa) �Fiil kök veya gövdesine gelerek söz konusu

2. Koşul (Şart) Kipi (-se / -sa) �Fiil kök veya gövdesine gelerek söz konusu olan işin dileğe ve şarta bağlı olduğunun bildirilmesini sağlar. �» Ödevlerini bitirsen dışarı çıkmana izin verebilirim. (şart) �» Bu akşam sinemaya gitsek. (dilek)

3. İstek Kipi (-e, -a) �Cümleye istek, dilek, temenni anlamı katar. Genelde “-elim, -eyim”

3. İstek Kipi (-e, -a) �Cümleye istek, dilek, temenni anlamı katar. Genelde “-elim, -eyim” şeklinde kişi eklerini almış haliyle karşımıza çıkar. �» Eğri oturup, doğru konuşalım. �» Doğum günüme eski arkadaşlarımı da çağırayım.

4. Emir Kipi ( – ) �Eylemin yapılması gerektiğini emir şeklinde bildirir. �Emir kipinin

4. Emir Kipi ( – ) �Eylemin yapılması gerektiğini emir şeklinde bildirir. �Emir kipinin eki yoktur, kişi ekleriyle çekimlenir. �Birinci tekil ve birinci çoğul şahsın emir çekimi yoktur. �» Biraz acele edin. �» Bu konuyu sessizce dinleyin. �» Kapalı alanlarda sigara içmeyiniz.