FKE VE KONTROL psk mevlt lgen 1 fkeni

ÖFKE VE KONTROLÜ psk mevlüt ülgen 1

Öfkeni yapraklara yaz sonbaharda dökülsün, derdini rüzgara yaz estikçe uzaklara götürsün. . psk mevlüt ülgen 2

ÖFKE ÜZERİNE SÖZLER ü İçimizdeki öfke buharı alınmayan düdüklü tencere gibidir. . . dikkat etmezsek her an patlayabilir ve herkese zarar verebilir. . . üÖfke Akıncılar Gibidir Önden Gider. üÖfke Süt Üzerindeki Köpük Gibidir Sütü Taşırır. üÖfke Bir “Güç” Tür Ama. . ” kontrolsüz güç, güç değildir” ü Öfke ekilen yerden pişmanlık biçilir. Alessandro Manzoni ü Tartışmalarda öfkelendiğimiz an, gerçek için değil, kendi hesabımıza çalışmaya başlarız. Thomas Carlyle psk mevlüt ülgen 3

ÖFKE ? Birey haz alma dünyasını engelleyen herhangi bir durum, olay veya kişi ile karşılaştığında öfke duygusu oluşur. n n n n İstediğini alamama, haksız davranışlara maruz kaldığını düşünme, arkadaş kaybı, kaçırılmış fırsatlar, kavgalar, engellenme, anlaşılmama, saygısızlık vb. durumlar öfkelenmemize vesile olur. psk mevlüt ülgen 4

ÖFKE ? n n Her bireyin öfkelendiği durumlar farklıdır. Ayrıca birey aynı konuya bazen öfkelenirken bazen öfkelenmeyebilir. psk mevlüt ülgen 5

ÖFKE ? n “Hiç laftan anlamıyor. ", n "Niçin bu evde kimse bana yardım etmiyor? ", n "Kaç kere ayakkabılarını çıkarmadan içeri girme dedim sana? ", n "Kesin şu gürültüyü de maçı seyredeyim. ", n "Bıktım senin dırdırından. “ bu ifadelerin ortak yanı öfke içermesi ENGELLENME psk mevlüt ülgen ÖFKE 6

ÖFKE ? ÖFKENİN diğer duygulardan pek farkı yok; ancak bu duygu pek çok kişiye korkutucu geliyor. Çünkü, bu duygunun çevreye ve ait olduğu bireyin kendisine yansımaları oldukça olumsuz. Olumsuz bir duygunun kabul edilmesi de pek kolay olmuyor. psk mevlüt ülgen 7

ÖFKE ? Öfkelenen kişilere öfkeli olduklarını hatırlattığımızda şu sözleri çok duyarız Hayır sinirli değilim (o anda sesi ve elleri titrer ) Ø Ne demek kızgınsın ( ifade yüksek sesle ve sert) Ø ÖFKE REDDEDİLİYOR psk mevlüt ülgen 8

ÖFKE ? n ÖFKENİN REDDEDİLMESİ SONUCU İNSANLAR; v “ÖFKESİNİ” v “ÖFKELİLERİ” VE v “ÖFKEYİ” BİR TÜRLÜ ANLAYAMIYORLAR psk mevlüt ülgen 9

ÖFKE ? n n Öfke de tıpkı üzüntü ve mutluluk gibi bir duygu. Bu yüzden inkâr edilmeyi ya da kabul edilmemeyi hak etmiyor. Olumlu ya da olumsuz her duygu gibi öfkenin de bir ömrü var; bu ömür tamamlandığında kayboluyor. psk mevlüt ülgen 10

ÖFKE ? n n Öfke aslında normal ve sağlıklı bir duygudur. Doğal olan bu duygu hakkındaki yanlış yorumlar öfkenin sorgulanmasına, suçlanmasına yol açabilir. Oysa bu duygunun sorgulanması, insanın doğal olan diğer özelliklerini sorgulanmasıyla eşdeğerdir. psk mevlüt ülgen 11

ÖFKE ? Bir kişiye ; Ø Neden karnın acıkıyor Ø Neden üzülüyorsun Ø Neden seviniyorsun. . . . diyemeyeceğimiz gibi, öfkelenen kişi içinde aynı sorgulamayı yapamayız. psk mevlüt ülgen 12

ÖFKE ? n n Kızgınlık, canlı organizmanın varlığını tehdit eden olaylara gösterdiği doğal bir tepkidir. Bu duygu, organizmaya saldırıldığı zaman, kendisini savunmasına ve savaşmasına yardımcı olacak güçlü fizyolojik, duygusal ve davranışsal tepkilerin ortaya çıkmasını sağlar. BU NEDENLERLE, BELLİ DÜZEYDEKİ BİR KIZGINLIK DUYGUSU VAROLUŞ İÇİN GEREKLİDİR. psk mevlüt ülgen 13

ÖFKE ? n n Ancak, büyük gruplar içinde ve belli bir uygarlık düzeyinde yaşamayı seçen insanlar için, kendilerini kızdıran her nesne ya da kişiye, keyfi davranamazlar. Kanunlar, sosyal normlar, kurallar ve sağduyumuz, kızgınlık duygumuzu nereye kadar götüreceğimiz konusunda önümüze sınırlar koyar. psk mevlüt ülgen 14

ÖFKE ? n n Öfke de her duygu gibi gerekli bir duygudur. Öfke duygusunu kontrollü yaşamak önemlidir. Öfke duygusunun yaşanma biçimi onu iyi veya kötü kılar. Öfke insanı davranışa iter, motive eder (güdüler). Size birisi hakaret ettiğinde öfkelenmezseniz kendinizi savunamazsınız. Hayvanda öfke ve saldırganlık olmazsa yaşayamaz. Öfke doğal duygu. . . Onu yaşama biçimi onu iyi ya da kötü yapar. Öfke duygusunun ortaya konuluş biçimi önemlidir. Bu nedenle öfkemizi uygun yolla ifade etmeliyiz. psk mevlüt ülgen 15

İÇ UYARANLAR DIŞ UYARANLAR ÖFKE Kıskançlık Üzüntü Kaygı Engellenmeler Alan darlığı Duygusal zedelenme Aceleye getirme V. B. . psk mevlüt ülgen 16

ÖFKE KISKANÇLIK İNCİNMİŞLİK ÇARESİZLİK SUÇLULUK UTANÇ KORKU ÜZÜNTÜ KAYGI YALNIZLIK UMURSANMAMAK ENGELLENMİŞLİK HAY L KIRIKLIĞI DEĞERSİZLİK HAKSIZLIK REDEDİLMİŞLİK TÜKENMİŞLİK ANLAŞILAMAMAK ÖNEMSENMEMEK psk mevlüt ülgen 17

DIŞ UYARANLAR • • Engellenme arabanızla trafiğe çıktınız, trafik sıkışık, işe yetişmeniz gerekiyor Alan darlığı toplu taşım aracına bindiniz tıklım dolu. Birisinin sizi incitmesi ( aşağılama v. B. . . ) Aceleye getirme ( sıkışma ). . . V. b. . . psk mevlüt ülgen 18

Anlık ( Savaşma ya da Kaç Tepkisi ) Sempatik sinir sistemi Endokrin sistem Gözlenebilenler: Kalbin hızlanması El ayak soğuması Hızlı ve kesik soluklar Ellerin titremesi Kasların gerilmesi Tuvalet İhtiyacı Gözlenemeyenler: Duyu organlarının keskinleşmesi Adrenal bezleri kortizon artışı Tiroid hormonu artışı Sex hormonlarında azalma Endorfin salgılamasında artış Sindirim sisteminin yavaşlaması Kan şekerinin artışı Kan kolestolünün artışı Kalp atışının hızlanması Oksijen alımında artış Kanın kalınlaşması Terleme/ tüylerin kalkması 19

S. S. Sistemi: Tüm Sistem Uyarılıyor, Anlık savaş ve kaç tepkisi, epinefrin kalp kası ( myokart ) nonepinefrin damar sistemi üzerinde etkili. Uzun süreli ve sürekli uyarılma sıkıntı. ACTH (Adrenakortikotfobik Hormon ) Ekseni : Enerji artışı, protein ve yağları glikoz ve glikojene çevirir. Serum glikoz düzeyi yükselir. Protein yakılması, Protein depolanmasında azalma, kan şekerinde yükselme, akyuvarlar, vitaminler ve antikorlar yok oluyor. Alyuvar ve antikor için protein kaynakları azalıyor. Dokuların beslenmesinde sorun, bağışıklık sisteminde bozulma, B vitamini eksikliği, Kortizolun uzun süreli ve yüksek miktarda kanda dolaşması timüs bezi, lef bezleri ve dalakta bozulma, bağışıklık sisteminde zayıflamaya yol açar. TTH (Tirotrofik Hormon ) Ekseni : Troksin metabolizmayı ve organları hızlandırmaktır. Solun hızlanması-derinleşmesine, kalbin hızlı çarpmasına, protein hareketliliğinde artış, (kalp kası zayıflaması ve ardından kalp yetmezliğine neden olur), bölgesel damar genişlemesine, sindirim sisteminin uyarılmasına, sindirim sıvılarının artışına , sinir sisteminin duyarlılığında artışa ( Kas titremeleri, endişe, anksiyete, paranoya, uykusuzluk) yol acar ADH Ekseni : Vasopresinin görevi tansiyonu ( kan basıncını yükseltmektir. Aynı zamanda antidiüretiktir. Böbreklerde su tutulmasına yol açar psk mevlüt ülgen 21

B. Öfke ve zihinsel tepkiler : - konsantrasyon bozukluğu - düşük performans - unutkanlık - uykusuzluk - dikkatsizlik c. Öfke ve davranışsal tepkiler : - alkolizm - sigara tiryakiliği - huzursuzluk - acelecilik - ilaç kullanımı - aşırı yemek yeme psk mevlüt ülgen 22

SONUÇ Öfkeye neden olan problemlerin bireyde devam etmesi, öfkenin uygun olmayan yöntemlerle ifade edilmesi sonucunda bir süre sonra bu duygu kişinin sağlığını tehdit eder. psk mevlüt ülgen 23

Sizi en çok kim öfkelendiriyor ? a) b) c) d) e) f) g) h) Eşim Çocuğum Arkadaşım Yöneticilerim / amirlerim Komşularım Hastalar Hasta Yakınları Herkes psk mevlüt ülgen 24

Ben maç izlerken televizyonun önüne öyle geçme O salata öyle yapılmaz psk mevlüt ülgen 25

…. . sen de erkek misin be……… ……adam olsan ……. . Sen eskiden böyle değildin çok değiştin karısından eşine psk mevlüt ülgen 26

Sizi en çok ne öfkelendirir ? a) b) c) d) e) f) Sözümüzün dinlenmemesi / itiraz Umursanmamak Haksızlığa uğramak Dır dır Başkasıyla kıyaslanmak Israr psk mevlüt ülgen 27

En çok “nerede” öfkeleniyorsunuz? a) b) c) d) Evde İşte Yolda / trafikte Alışverişte psk mevlüt ülgen 28

Öfkelendiğinizde ne yaparsınız ? 1. 2. 3. 4. 5. 6. Sinirden ağlarım Derhal ortamdan uzaklaşırım Sinirimi başkasından çıkarırım Bağırıp çağırırım Kırıp dökerim, bir tane patlatırım! Kendimi yeğeme veririm psk mevlüt ülgen 29

ÖFKEYİ İFADE ETME BİÇİMLERİ Saldırgan davranış : bağırmak kızmak, eşyaları tahrip etmek, duvarlara vurmak, gibi davranışlarda bulunulur. . . Bastırılmış davranış : sürekli öfkeyi bastırmak, sürekli kızmıyormuş gibi görünmek, sakin kalmak belli etmemektir. ( Zamanında ifade edilmediği için birikip bir yanardağ gibi ortaya çıkabilir ) Kontrol etme : ben hiç bir şeye kızmam, öfkelenmem demek yerine, kızdığımız şeylerin farkına varıp bunları uygun bir şekilde etmemiz kullanabileceğimiz en etkili yöntemdir. psk mevlüt ülgen 30

ÖFKE YÖNETİMİ Bedene Yönelik Olanlar: Nefes egzersizleri Derinlemesine gevşeme Spor /Fizik egzersiz Meditasyon / Yoga Doğru beslenme Sağlıklı Uyku Duygulara Yönelik Olanlar: Bilişsel Yapılandırma, ( Zihinsel Düzenleme Tekniği ) Olumlu düşünme Duygularını paylaşma. Davranışlara Yönelik Olanlar: Etkili iletişim becerilerini geliştirmek Etkili problem çözme becerileri Sosyal destek sistemlerini kullanma 31

Doğru nefes. . ve Yararları. . - Kişiyi sakinleştirir. - Dinlendirir - Kan dolaşımını düzenler - Stres hormonlarının (adrenalin ve nonadrenalin) salgılarını azaltır. - Güven ve enerji kazandırır. - Oksijen, kanı ve hücreleri güçlendirir. - Kirli havayı temizler, �� Astım �� Hazımsızlık �� Uykusuzluk �� Enerji düşüklüğü �� Yüksek tansiyon �� Anksiyete �� Panik ataklar �� Kalp hastalıkları �� Migrenler “ “Beden Duruşu”nun sıklıkla gözden geçirilmesi… ?

GEVŞEME ÇALIŞMASI 1 - İlk prensip işi ciddiye almaktır. 2 - Tekniği öğreninceye kadar hergün 20 dakika uygulamalısınız. 3 - Hemen başarı beklemeyin. 4 - Tekniği uygulama otomatikleşmelidir. 5 - Rahat loş bir oda seçin. 6 - Rahat bir sandalyeye eller dizlerde oturarak yahut eller ve kollar vücuttan biraz ayrı, uzanarak yapın. 7 - Başlangıçta gözler kapalı olmalıdır. 8 - Nefes alma egzersizi ile başlamalısınız. 9 - Sizin en çok hoşunuza giden sakin bir yeri düşünün (sahil, göl, orman, dalgaların sesi, ılık kum, güneş, meltemin kokusunu hissedin kuşları dinleyin, orda olun) Bedensel ve zihinsel gevşeme Metabolizmayı yavaşlatıyor Duygusal boşalma ve rahatlık, Endişelerimizde azalma, Güven artışı sağlıyor. İşte ve enerjide artış.

Fiziksel Egzersiz Kişesel özelliklerimize uygun egzersiz seçimi Süreklilik Önemli ! Sağlıklı yaşama ve yaş alma için çok önemli Yaşam süresini 10 yıla kadar uzattığına ilişkin araştırma bulguları var.

ÖFKE ve KIZGINLIKLA YAPICI ŞEKİLDE MÜCADELE Öfke normal ve sağlıklı bir duygudur. - Geri çeki - Sakinleş - Nefes Egzersizi - Beden dili - Uygun, zaman ve mekanda sakin ve açık ifade ÖFKEYE TEPKİLER: İfade etmek Bastırmak Sakinleşmek ÖFKEYELE BAŞ ETMEDE BİR YÖNTEM 1) Çocuklar için 3 D kuralı: DUR DÜŞÜN DAVRAN 2) Büyükler için 4 D kuralı: DUR DÜŞÜN DUYGULARINI KONTROL ET DAVRAN 35

MİZAHA BAŞVURMA : . . . e. lm Gü ü Gerginliği azaltır ü Ağrıyı azaltır üAğrı eşiğini yükseltir üİmmün sistemi güçlendirir üKan basıncını düşürür üKan ve left akımını artırır. üOksijen alımını artırıyor üKasların esnekliğini arttırıyor, ah hk a. K ı. al. . Kan dolaşımını kolaylaştırıyor üEndorfin salınımını artırıyor üBakış açısını olumluya yönlendiriyor 36

DAVRANIŞ PENCERESİ Kabul Çizgisi Kabul Edilemez Davranışlar SORUN BENDE Ben rahatsızım, huzursuzum Doğru : Ben dili Yanlış : Suçlayıcı, Yargılayıcı Sen dili İletişim Engelleri Kabul Edilebilir Davranışlar SORUN YOK SORUN KARŞIDA Karşı taraf mutlu Ben mutluyum. Kimse rahatsız, huzursuz değil Karşı taraf rahatsız, huzursuz Eğitim Alanı Doğru : Etkin dinleme Empati Olumlu Disiplin Yöntemleri Yanlış : İletişim Engelleri 37

BEN DİLİ Yeterince açık konuşmuyorsun Kendimi sürekli göz altındaymışım gibi hissediyorum “Yeterince açık konuşmuyorsun. ” "Derslerini doğru dürüst çalışmıyorsun. ” "Bana doğru söylemiyorsun. ” "Bana doğruyu söylemediğini düşünüyorum. “ "Arkadaşlarımın yanında küçük düşürüldüğümü hissediyorum. ” "Bana fazla karıştığını düşünüyorum. “ "Kendimi sürekli göz altındaymışım gibi hissediyorum. ” "Şu söylediklerimi bitirmek istiyorum. Ama bitirmekte zorlanıyorum. " 38

ETKİN DİNLEME ÜÇÜNCÜ KULAK n n n ÜÇÜNCÜ GÖZ n n n KABUL EMPATİ DÜRÜSTLÜK Pasif dinleme yanıtları İçerik yansıtması Duygu yansıtması Göz teması Bedenin dili öğeleri İnsanlar , söylediklerinin yanı sıra ardındaki duygu da anlaşıldığında daha az savunucu olurlar 39

Empati “Bir insanı yargılamadan önce gökte üç ay eskiyinceye dek onun makosenleriyle yürü…” Kızılderili Atasözü Empatiyi ; bir kisinin kendisini karsısındaki kisinin yerine koyarak olaylara onun bakıs açısıyla bakması, o kisinin duygularını ve düsüncelerini dogru olarak anlaması, hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi sürecidir. Bu tanım üç ögeden olusmaktadır: 1 - Olaylara onun bakış açısıyla bak 2 - Duygu ve düşüncelerini doğru anla ve hisset 3 - Ona doğru ilet Sempati, bir insanın sahip olduğu duygu ve düşüncelerin aynısına sahip olmak demektir. 40

Çatışma Kaynağı Farklı değerler (inançlar, tutumlar) Sınırlı kaynaklar (zaman, para, mal) Karşılanmamış temel gereksinimler Ait olma Güç Özgürlük Eğlenme Çatışmaya gösterilen tepkiler Kaçma Çekilme İnkar Görmezlikten gelme Kaybet-Kaybet-Kazan Kavga Tehdit Saldırı Öfke Kaybet-Kaybet Kazan-Kaybet Problem Çözme Anlayış Saygı Çözüm Kazan-Kazan 41

PROBLEM ÇÖZME Sorulacak Sorular: Neden bir problem? Kimin için bir" problem? Benim de bir katkım var mı ? Başka kimin katkısı var? Nasıl bir sonuç istiyorum? İdeal çözüm ne olurdu? Seçeneklere bakma: Tüm seçenekleri araştırma kaçma tepkilerle uğraşma Her seçeneğin avantaj ve dezavantajlarını yazma, seçeneklerden birini seçme

KATILIMCI SORUN ÇÖZME Altı Basamaklı Sorun Çözme Yöntemi 1. Aşama Sorunu Tanımlama 4. Aşama Kabul Edilebilecek Çözümü Belirleme 2. Aşama 3. Aşama Çözümler Üretme Çözümleri Değerlendirme 5. Aşama 6. Aşama Çözümü Uygulama Çözümün Sonuçlarını Değerlendirme Gordon, Thomas ve Edwards, W. Sterling (1995 ), Doktor -Hasta İşbirliği, ( Çev. Emel Aksay ), Sistem Yayıncılık, İstanbul. 43

bana paylaşma ve Teşekkür ederim. öğrenme fırsatı verdiğiniz için 44