Fjrlagafrumvarp fyrir ri 2019 11 september 2018 Efnahagslegar

Fjárlagafrumvarp fyrir árið 2019 11. september 2018

Efnahagslegar áherslur • Staða ríkissjóðs traustari en verið hefur um árabil • Landsframleiðslan aldrei meiri • Hröð lækkun skulda - markmiðum náð á undan áætlun • Bætt staða gerir kleift að ráðast í átak í uppbyggingu innviða og auka framlög til ýmissa mikilvægra málaflokka • Sérstök áhersla á að: • Viðhalda þeim mikla efnahagslega ávinningi sem náðst hefur • Varðveita óvenju mikla kaupmáttaraukningu landsmanna Fjármála- og efnahagsráðuneytið

Langt hagvaxtarskeið Hagvöxtur 7, 4 8 Spá 6 4, 5 4, 1 4 4 1, 9 2 2, 9 2, 1 2, 7 2, 8 2, 6 2, 7 1, 3 0 -2 -4 -3, 4 2010 2012 2014 júníspá 3 2016 febrúarspá 2018 2020

Kaupmáttur hefur vaxið mikið Vísitala jan. 2010=100 Þróun kaupmáttar launa 145 135 125 115 105 95 2010 2011 2012 2013 2014 Kaupmáttur launa 4 2015 2016 2017 2018

Fjárfesting yfir 20 ára meðaltali Fjárfesting og undirliðir 2003 -2023 % af VLF 40% 35% 30% Spá 25% 20% 15% 10% 5% 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Atvinnuvegir 5 2011 2012 Íbúðarhús 2013 2014 2015 Hið opinbera 2016 2017 2018 Meðaltal 1997 -2017 2019 2020 2021 2022 2023

Hröð niðurgreiðsla skulda % af VLF 80, 0 70, 0 60, 0 50, 0 40, 0 30, 0 20, 0 10, 0 2005 2006 2007 2008 Ríkissjóður 6 2009 2010 2011 2012 2013 Sveitarfélög 2014 2015 2016 2017 Skuldaregla 2018 2019

Gjaldfærð vaxtagjöld frá 2007 -2019 % af VLF Ma. kr. 90 6% 80 5% 70 60 4% 50 3% 40 30 2% 20 1% 10 0 0% 2007 2008 2009 Vaxtagjöld af lánum 2010 2011 2012 2013 2014 Kostnaður við uppkaup ríkisskuldabréfa 2015 2016 2017 2018 Vaxtagjöld af lánum, % af VLF, h. ás 2019

01. 30. 29. 28. 27. : 0 0 5 90 90 . 1 07 . 1 06 05. 04. 03. : 0 0 5 5 90 90 90 . 1 07 5 90 . 1 07 0: 00 0: 00 08. 07 : 0 0 0: 0. 1 09 90 0: 0 5 0. 0 0: 7. 0 1 10 90 0: 0 5 0. 0 0: 7. 0 1 11 90 0: 0 5 0. 0 0: 7. 19 00 05 : 00 0: 00 : 0 0 07. . 1 07 Heildartekjur 06. 5 : 0 0 5 90 0: 00 : 0 0 0: 00 5 . 1 07 90 Heildarjöfnuður 02. 5 : 0 0 5 90 0: 00 : 0 0 0: 00 5 . 1 06 5 90 . 1 06 8 26. Jákvæð afkoma ríkissjóðs Afkoma % af VLF Tekjur/gjöld % af VLF 10, 0 40, 0 8, 0 38, 0 6, 0 4, 0 36, 0 2, 0 34, 0 0, 0 32, 0 -2, 0 30, 0 -4, 0 -6, 0 28, 0 -8, 0 26, 0 -10, 0 24, 0 Heildargjöld

Afkoma ríkissjóðs árið 2019 Tekjur 892 Gjöld og afkoma 803 0 Fjármála- og efnahagsráðuneytið 59 200 400 600 Tekjur Frumgjöld Vaxtagjöld 800 Afgangur 29 1 000

Samsetning tekna ríkissjóðs 2019 VSK 29% Tekjuskattar einstaklinga 26% 11% Tryggingagjald Skattar á fyrirtæki 11% Skattar á bíla og eldsneyti 6% Sala á vöru og þjónustu 5% Aðrir skattar 4% Arðgreiðslur 3% Vörugjöld á áfengi og tóbak 3% Vaxtatekjur 1% Veiðigjald 1% 250 ma. kr. 200 ma. kr. 150 ma. kr. 100 ma. kr. 50 ma. kr. 10

Framlög til allra málaflokka aukist 34% 11

Í hvað fara skattarnir? Heildarútgjöld á íbúa í þús. kr. Útgjöld á mann í þús. kr. 0 100 200 300 Heilbrigðismál 230 Örorkugreiðslur í almannatryggingakerfinu 181 Samgöngur 117 105 Fjölskyldumál Háskólar 98 Framhaldsskólar 92 Löggæsla 12 500 600 700 651 Málefni aldraðra Umhverfismál 400 55 48 Menning, listir, íþrótta- og æskulýðsmál 41 Húsnæðisstuðningur 38

Hlutfallsleg skipting útgjalda málefnasvið Félags- , húsnæðis- og tryggingamál* 26% Heilbrigðismál* 25% Annað 20% Mennta- og menningarmál * 11% Vaxtagjöld 5% Samgöngu- og fjarskiptamál 5% Almanna- og réttaröryggi 3% Umhverfismál 2% Utanríkismál 2% Nýsköpun, rannsóknir og þekkingargreinar 1% 0 13 100 Ma. kr 200 300

Þróun útgjalda til heilbrigðismála og félags-, húsnæðis og tryggingamála 2010 -2019* Þróun útgjalda í heilbrigðismálum og félags- húsnæðis- og tryggingamálum Verðlag 2019 134 663 150 000 153 879 200 000 216 728 230 247 250 000 100 000 50 000 0 Heilbrigðismál (23 -26) 14 Félags-, húsnæðis- og tryggingamál (27 -32) *Þróun mv. vísitölu neysluverðs

Heilbrigðismál áfram í forgangi Framlög aukin um 12, 6 ma. kr. að raunvirði frá 2018 • Hærri framlög til heilsugæslu • Geðheilbrigðisþjónusta efld • Aukinn kraftur í byggingu nýs Landspítala • Áhersla á uppbyggingu og rekstur hjúkrunarheimila Fjármála- og efnahagsráðuneytið

Aðrar helstu áherslur á árinu 2019 • 5, 5 milljarða króna til samgönguátaks en heildarframlög til samgöngu- og fjarskiptamála verða ríflega 43, 6 ma. kr. • Fyrstu framlög vegna kaupa á nýjum þyrlum fyrir Landhelgisgæsluna • Aðgerðir til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda • Uppbygging Húss íslenskunnar 16

Vinnumarkaður • Hækkun atvinnuleysisbóta • Hækkun hámarksfjárhæða í fæðingarorlofi • Endurskoðun skattkerfis m. t. t. samspils skatta og bóta Fjármála- og efnahagsráðuneytið

Breytingar á skatta- og bótakerfum 2019 • Barnabætur hækkaðar • Persónuafsláttur hækkaður 4% • Efri mörk tekjuskatts tengd vísitölu neysluverðs • Tryggingagjald lækkað um 0, 25% • Stuðningur við bókaútgáfu á íslensku • Kolefnisgjöld hækka Fjármála- og efnahagsráðuneytið

0% 19 Persónuafsláttur hækkaður um 4% Meðalskattur Jaðarskattur 1 200 000 1 150 000 1 100 000 1 050 000 1 000 950 000 900 000 850 000 800 000 750 000 700 000 650 000 600 000 550 000 500 000 450 000 400 000 350 000 300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 50 000 0 Tekjuskattur Efra skattþrep tengt vísitölu neysluverðs 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5%

Breytingar á tekjuskatti 2018 Persónuafsláttur 53. 895 56. 067 Skattleysismörk* 151. 978 158. 103 Þrepamörk tekjuskatts 893. 713 920. 524 * skattleysismörk í staðgreiðslu að teknu tilliti til 4% skylduiðgjalds í lífeyrissjóð 20 Verður 2019

Barnabætur 16% hækkun milli áranna 2018 og 2019 Framlög til barnabóta hækkuð um 1, 6 ma. kr. frá 2018 Nýtt þrep skerðinga – áhrif hækkana skila sér fyrst og fremst til tekjulægri 12, 1 ma. kr. (hækkar um 1. 570 m. kr. ) 21

Barnabætur Einstætt foreldri með 2 börn, annað yngra en 7 ára Mánaðartekjur Barnabætur 2018 Barnabætur 2019 Mismunur (kr. ) Mismunur (%) 300. 000 817. 100 931. 500 114. 400 14, 0% 500. 000 577. 100 684. 000 106. 900 18, 5% 900. 000 279. 800 280. 000 200 0, 1% Foreldrar í sambúð með 2 börn, annað yngra en 7 ára Mánaðartekjur (samanlagðar) Barnabætur 2018 Barnabætur 2019 Mismunur (kr. ) Mismunur (%) 600. 000 482. 500 653. 700 171. 200 35, 5% 1. 000 117. 200 210. 700 93. 500 79, 8% 1. 800. 000 0 0 22

Húsnæðisstuðningur 25, 5 ma. kr. (hækkar um 900 m kr. )* Vaxtabætur Húsnæðisbætur Stofnframlög Séreignarsparnaður sem almennt úrræði Séreignarsparnaður - stuðningur til kaupa á fyrstu íbúð Leigutekjur undanþegnar skatti Stimpilgjald - aflsáttur vegna fyrstu kaupa VSK endurgreiðsla til byggjenda v/ sölu og leigu íbúðarhúsnæðis 23 *Að frátöldum áhrifum sérstaks persónuafsláttar vegna höfuðstólsleiðréttingar frá árinu 2014

Staða og horfur í ríkisfjármálum • Staða ríkissjóðs er traustari en hún hefur verið um árabil • Bætt lánshæfismat • Betri vaxtakjör á erlendum mörkuðum • Traustari staða vegna: • Aukinnar tekjuöflunar • Aðhalds í ríkisrekstrinum eftir bankahrun • Verulegrar niðurgreiðslu skulda með ráðstöfun stöðugleikaframlaga og annarra óreglulegra tekna • Bætt staða ríkissjóðs gerir kleift að: • Ráðast í aukna uppbyggingu innviða og auka útgjöld s. s. til velferðar-, mennta- og umhverfismála • Gera ráðstafanir til lækkunar á skattbyrði á tímabilinu Fjármála- og efnahagsráðuneytið

Staða og horfur í ríkisfjármálum • Á undaförnum árum hafa útgjöld ríkissjóðs aukist mikið • Ekki hægt að viðhalda jafn miklum útgjaldavexti á næstum árum enda rénar hagvöxtur og þar með vöxtur tekjustofna • Í auknum mæli þarf að mynda svigrúm til nýrra útgjalda eða frekari ráðstafana á tekjuhlið á komandi árum í hefðbundnum rekstri ríkissjóðs • Tekið verður upp reglulegt endurmat útgjalda • Haldið verður áfram að auka sjálfbærni ríkisfjármála • Niðurgreiðsla skulda • Forinngreiðslur á ófjármagnaðar lífeyrisskuldbindingar • Þjóðarsjóður settur á laggirnar Fjármála- og efnahagsráðuneytið

Spurningar