Fjlmilar skapa heimsmyndina Frimnnum ber alls ekki saman

Fjölmiðlar skapa heimsmyndina • Fræðimönnum ber alls ekki saman um það hvaða áhrif fjölmiðlar hafa eða hve afgerandi fjölmiðla-áhrif eru á líf einstaklinga. • Allir virðast þó sammála um að fjölmiðlar hafa áhrif eins og kemur mjög greinilega fram í því að þeir eru oft kallaðir „fjórða valdið“. • Sennilega má skipta þeim sem hafa skoðun á þessu máli í tvo hópa: – Þá sem telja að áhrif fjölmiðla séu afgerandi. – og þá sem vilja trúa því að áhrif fjölmiðla séu hverfandi. 1 Rakel Sigurgeirsdóttir

Áhrif fjölmiðla • Kenningum um áhrif fjölmiðla má skipta í tvennt: – Kenningum um bein áhrif og óbein áhrif • Bein áhrif – Sprautukenningin (sprautunálskenningin) • Óbein áhrif – – Tveggjaþrepakenningin Notagildiskenningin Ræktunarkenningin Geðhreinsunarkenningin 2 Rakel Sigurgeirsdóttir

Rannsóknir á áhrifum fjölmiðla • Hvernig á að standa að rannsóknum á áhrifum fjölmiðla? • Tiltölulega auðvelt að rannsaka fjölmiðlanotkun en hvernig á að mæla áhrifin af notkuninni? • Þær rannsóknir sem hafa verið gerðar eru svonefndar kjósendarannsóknir og rannsóknir á áhrifum ofbeldis í sjónvarpi. • Fræðimenn eru þó ekki sammála um gildi niðurstaðnanna af þessum rannsóknum. 3 Rakel Sigurgeirsdóttir

Afþreyingarofbeldi Rannsóknir á áhrifum fjölmiðla hafa að miklu leyti beinst að áhrifum svokallaðs afþreyingarofbeldis. Niðurstöður þessara rannsókna má flokka þannig: – – Geðhreinsun Herminám Styrking Sljóvgun – Innræting Áhrifum ofbeldis, einkum á börn, hefur líka verið skipt í skammtíma- og langtímaáhrif. 4 Rakel Sigurgeirsdóttir

Skammtímaáhrif fjölmiðla • Mikið áhorf getur valdið líkamlegri og andlegri þreytu. • Atriði sem börn sjá í kvikmynd getur valdið þeim martröð/martröðum. • Ýmis tískufyrirbæri eða „æði“ sem skjóta upp kollinum tengjast beint vinsælum kvikmyndum. • Ýmsir leikir eru beint – eða óbeint hermileikir eftir sjónvarpinu. 5 Rakel Sigurgeirsdóttir

Langtímaáhrif fjölmiðla Ýmsar ytri aðstæður hafa áhrif á það hvort þau koma yfirleitt fram. Þau helstu eru: – Heimilisaðstæður – Menntun foreldra – Aldur barnsins þegar það upplifði það sem kann að hafa áhrif – Árangur þess í skóla – Og hvernig atriðin í fjölmiðlunum eru unnin 6 Rakel Sigurgeirsdóttir

Mismunandi birtingarmyndir ofbeldis • Hættuleg atriði: – Ofbeldi í skjóli góðs málstaðar. – Hversdagslegar deilur leystar með líkamlegu ofbeldi. – Ofbeldistækin eru úr hversdagslegu umhverfi. • Hættulaus atriði – Óraunverulegt umhverfi og persónur. – Ofbeldi sett upp í fáránleika. – Ofbeldi í fréttum. 7 Rakel Sigurgeirsdóttir

Áhrifin sem ofbeldi í sjónvarpi hefur 1. Áhrif á árásarhneigð 2. Fórnarlambaáhrifin Skv. Gerbner eru algengustu langtímaáhrifin óttatilfinning og öryggisleysi. 3. Ónæmisáhrifin koma m. a. fram í skorti á sálrænni getu við að setja sig í spor annarra. 4. Uppeldisáhrifin koma þannig fram í því að einstaklingurinn lítur á ofbeldi sem farsæla leið til að leysa ágreining. 8 Rakel Sigurgeirsdóttir

Blekkingarnar þrjár 1. Þetta er bara afþreyingarefni => enginn verður fyrir áhrifum. 2. Fjölmiðlar endurspegla einungis raunveru-leikann. Kennið þeim þess vegna ekki um heldur samfélaginu. 3. Sjónvarpið lætur neytandann fá það sem hann vill. Mislíki honum eitthvað þá getur hann bara slökkt á tækinu. 9 Rakel Sigurgeirsdóttir

Efst á baugi • Heimsmynd fjölmiðla. – Hversu áreiðanleg er hún? – Er hún alltaf áreiðanleg? – Hvað þarf að hafa í huga við mat á áreiðanleika? • Fjölmiðlar ákveða hvað er mikilvægt. – Ákveða kannski ekki hvað fólki finnst um hin ýmsu málefni heldur hvað er mikilvægt að hafa skoðun á. – Hvort kemur á undan? Skoðun almennings? eða sú skoðun sem fjölmiðillinn miðlar. • Skoða vel það sem við vitum um fréttir af stríðsátökum á undanförnum árum. 10 Rakel Sigurgeirsdóttir

Samkvæmt notagildiskenningunni • Aðferðafræðin er bundin því að mögulegt sé að skýra fjölmiðlanotkun einstaklingsins á svörum hans. • Fjölmiðlanotkun einstaklinga er markaðsbundin. • Fjölmiðlar eru notaðir til svölunar á þörfum. • Fjölmiðlar eru í samskiptum við aðra þætti samfélagsins. 11 Rakel Sigurgeirsdóttir

Vald fjölmiðla • Það má ekki gleymast að upplýsingarnar sem við tökum við frá fjölmiðlunum mótast af eðli miðilisins. • Media is the message: Merkilegustu skilaboð fjölmiðla eru þeir sjálfir. • Forvitnilegt að skoða hvað er efst á baugi í umræðum almennings og hvað er efst á baugi á dagskrá fjölmiðla. • Eru fjölmiðlar réttnefndir; fjórða valdið? 12 Rakel Sigurgeirsdóttir

Það sem virkar best í sjónvarpi: 1. Þægilegt fyrir augað. 2. Fylgja ákveðinni formúlu þannig að endalaust sé hægt að bæta við. 3. Hafa aðlaðandi inntak sem birtist áfram þátt af þætti. 4. Ná til 30% áhorfenda. 5. Ná strax til fjöldans. 6. Hafa „aðlaðandi“ persónur (? ) 7. Ekki of flókið. 8. Nýstárlegt en ekki um of. 9. Engin umdeilanleg efni. 13 Rakel Sigurgeirsdóttir

Þarfapýramídi Maslows • • • Líkamlegar þarfir. Öryggisþarfir. Félags- og ástarþarfir. Þörf fyrir virðingu. Þörfin til að elfa sjálfsþroskann. – Auglýsendur verða að hafa góða þekkingu á mannlegu eðli til skapa auglýsingar sem kemst yfir þröskuldana þrjá: athygli, löngun/áhugi og hegðun. Þeir vísa því gjarnan í það að ofan-töldum þörfum verði best fullnægt með því að kaupa ákveðna vöru. 14 Rakel Sigurgeirsdóttir

Karlar og konur í auglýsingum • Auglýsingar byggja gjarnan á „gamaldags og úreltum“ hugmyndum um kynin. • Þar eins og víða annars staðar í fjölmiðlum er margbreytileika einstaklinganna hafnað en í stað þess birtast okkur staðlaðar kynímyndir. • Konan birtist gjarnan sem gála, húsmóðir eða hefðardama sem treystir þó nær undantekningarlaust á karlmenn. • Karlinn birtist hins vegar sem staðfastur og farsæll einstaklingur sem treystir á sjálfan sig. 15 Rakel Sigurgeirsdóttir

Birtingarmynd kynjanna í fjölmiðlum • Konur hafa áhuga á: – útliti – karlmönnum og kynlífi – harmsögum – sambandi og þá helst hjónabandi • Karlar hafa áhuga á: – útliti – konum og kynlífi – stórum og dýrum leikföngum – að láta ala sig upp í það að vera „húsum hæfur“ 16 Rakel Sigurgeirsdóttir

Konan samkvæmt fjölmiðlum • Konur eiga að vera: – – – – unglegar grannar smávaxnar fínlegar líta vel út kynæsandi ósáttar við útlit sitt • Grannvaxinn og stæltur líkami er tengdur við sjálfstjórn, viljastyrk og velgengi. • Auglýsendur ala á óánægju kvenna með útlit sitt. 17 Rakel Sigurgeirsdóttir

Skilaboð til kvenna • Konur „eiga“ að vera ósáttar við líkama sinn og vera tilbúnar til að fjárfesta í því að betrumbæta hann. • Kvennablöð hafa neikvæð áhrif á sjálfsmynd kvenna. • Þau selja sig með því að benda á hvað er að líkömum kvenna, útliti og hegðun. • Þessi blöð eru stútfull af ráðum um það hvernig er hægt að vera mjórri, sætari og meira kynæsandi. 18 Rakel Sigurgeirsdóttir

Karlar samkvæmt fjölmiðlum • Karlar eiga: – – – að vera ósjálfbjarga inni á heimilinu. að vera kjánar sem taka upp á ótrúlegustu hlutum. að vera snöggir í tilsvörum og skemmtilegir. að vera fyrirvinnan á heimilinu. að vinna karleg störf en ekki sem t. d: leikskólakennarar eða hjúkrunarfræðingar. – ekki að setja fjölskylduna í fyrsta sæti þegar kemur að áhugamálum og/eða vinnu. – að þurfa konu til að sjá um hluti sem snúa að heimilishaldi og fjölskyldulífi. 19 Rakel Sigurgeirsdóttir

Breytingar á karlímyndinni • Tískukóngarnir og –drottningarnar eru á allra síðustu árum að sækja fram á markaðinn með nýjar tískuviðmiðanir fyrir karla. Samkvæmt þeim eiga karlar að vera: – – – fínlegir grannvaxnir í góðu formi flottir fágaðir karlmannlegir 20 Rakel Sigurgeirsdóttir

Ástæður þessara breytinga • Vegna þess að konur eru orðnar fjárhagslega sjálfstæðar þurfa karlar að leggja meira á sig til að ganga í augu kvenna. • Merki um að nútímakarlmaðurinn eigi í erfiðleikum með að skapa sér sjálfsmynd og stöðu í samfélaginu þar sem forfeðurnir ganga ekki lengur upp sem fyrirmyndir. • Framleiðendur snyrti- og tískuvara hafa áttað sig á að karlmenn eru stórlega vannýttur markhópur sem er hægt að græða á. 21 Rakel Sigurgeirsdóttir