Fjlbreytt nmsmat Ingvar Sigurgeirsson febrar 2011 Hva er
Fjölbreytt námsmat Ingvar Sigurgeirsson - febrúar 2011
Hvað er námsmat? • Hver eru helstu námsmatsverkin? • Hversu stór þáttur í starfi kennara er tengdur námsmati? • Hversu vel líkar kennurum þessi þáttur starfsins?
Námsmatshugtakið Námsmat er öll öflun upplýsinga um nám nemenda og miðlun þeirra til annarra Óformlegt – formlegt Samofið allri kennslu. Kennari fylgist með nemanda í dagsins önn. Allt mat sem ekki er formgert með e-m hætti. Allt skipulegt, formlegt, opinbert námsmat, s. s. próf, kannanir, skipulegar athuganir, skráning á árangri, formlegur vitnisburður.
Nokkur mikilvæg námsmatshugtök Greinandi mat: Til að greina námserfiðleika (Diagnostic Assessment) Leiðsagnarmat: Stöðumat: Hvar stendur nemandinn? (Placement Assessment) Til að bæta námið (Formative Assessment) Lokamat / heildarmat: Til að meta námsárangur þegar kennslu er lokið Símat: Stöðugt námsmat á námstíma (Summative Evaluation) (Continuous Assessment / Ongoing Assessment)
Vandi að ræða námsmat í íslenskum skólum! Lítið sem ekkert er vitað (örugg vitneskja) um hvernig námsmati er háttað í grunnskólum hér á landi! • Rannsókn Ernu Ingibjargar Pálsdóttur (2007): Spurningalisti lagður fyrir kennara og stjórnendur í 23 skólum 2004 • Rúnar Sigþórsson (2008): Áhrif samræmdra prófa í kennslu í íslensku og náttúrufræði. Vettvangsathuganir og viðtöl í fjórum skólum • Rannsókn Ragnheiðar Hermannsdóttur (2008) á viðhorfum nemenda til námsmats (hópviðtöl við 48 nemendur) • Rannsókn Invars Sigurgeirssonar, Jóhönnu Karlsdóttur og Meyvants Þórólfssonar á námsmati í grunnskólum, m. a. íslensku, myndmennt, náttúrufræði og stærðfræði
Rannsókn IS, JK og MÞ • Heildarúttekt á námsmati í grunnskólum hér á landi • Upplýsinga er aflað með athugunum á gögnum frá skólum (þriðji hver grunnskóli) • Rannsókninni er ætlað að bregða upp mynd af fyrirkomulagi námsmats á öllum stigum grunnskólans, með sérstakri áherslu á fjórar greinar: Íslensku, stærðfræði, myndmennt og náttúrufræði • Fyrstu niðurstöður sýna skýrt mynstur (aldursstig, greinar)
Námsmat í stærðfræði á yngsta stigi Á yngsta stiginu virðist oftast vera byggt á stöðugu námsmati (oft nefnt símat). Algengast er að byggt sá á reglulegum könnunum og á lokaprófi í lok annar. Einnig eru nefnt að vinna nemenda í tímum sé metin, vinnubækur, verkefni og heimanám. Dæmi: • Umsögnin byggist á framförum, áhuga, sjálfstæði við að glíma við stærðfræðileg viðfangsefni og niðurstöðum kannana. • Staða nemenda er könnuð með símati og áfangapróf lögð fyrir í janúar og maí. Við námsmat er virkni, ástundun og frumkvæði nemenda skoðað og hæfileiki hans til að tjá sig um stærðfræðileg efni.
Miðstig Matið færist í fastari skorður. Prófin verða meira áberandi en oftast er stöðugu námsmati beitt samhliða. Í nokkrum skólanámskrám koma fram upplýsingar um vægi prófa á móti öðrum aðferðum, en þessa er yfirleitt ekki getið í skólanámskrám fyrir yngri aldurshópinn. Dæmi: – Prófseinkunn gildir 50%. Starfseinkunn gildir 50%. – Starfseinkunn samanstendur af ástundun og hegðun 10%, könnunum 20%, heimavinna 10% og vinnubækur 10%.
Unglingastigið Námsmat á unglingastigi virðist fremur fylgja ákveðnu mynstri en á hinum stigunum. Próf og kannanir skipa stóran sess, en öðrum aðferðum er beitt samhliða. Dæmigerðar lýsingar: – Prófað verður reglulega úr hverjum námsþætti. » 40% tvær kannanir, athugun á kunnáttu. » 50% verkefni, skyndipróf, athugun á kunnáttu og vinnuframlagi. » 10% ástundun, athugun á vinnubrögðum og mætingu. – Fylgst verður með vinnuframlagi nemenda, lagðar fyrir þá kannanir úr ákveðnum efnisþáttum úr námsefninu auk annarprófa. Lokaeinkunn á önn samanstendur af verkefnavinnu og könnunum (50%) og lokaprófum (50%).
Námsmatsaðferðir í íslensku • Annarpróf • Jafningjamat • Miðsvetrarpróf • Áfangapróf • Kannanir, • Móðurmálspróf • Bókmennta- og ljóðapróf • Einstaklingspróf • Stafsetningarpróf, kannanir og –æfingar • Prófið Aston Index • Stöðupróf • Kjörbókarritgerð • Raddlestrarpróf • Svindlpróf • Leshraðapróf, • Ritgerð • Upplestraræfingar könnunarpróf • Flutningur hraðapróf, • Ritunarverkefni • Upplestrarpróf • Framsagnarpróf hraðlestrarpróf • Samræmt próf • Verkefnavinna • Gagnapróf • Lesskilningspróf • Samvinnupróf • Verkefnabækur • Gátlistar • Lesskimunarpróf • Símat • Verkefni • Heimavinna metin • Lestrarhæfnipróf • Skrifleg verkefni • Verkmappa, • Hlýtt yfir í tímum • Lestrarpróf • Skriftarbækur • Hópverkefni • Lestrarkannanir • Skriftarpróf • Vinnubækur • Íslenskupróf • Leiðsagnarlistar • Skriftarkönnun • Vorpróf • Jafningjamat • Matslistar • Skyndipróf • Yfirlitspróf • Málfræðipróf ferilmappa
Námsmatsaðferðir í stærðfræði • Annarpróf • Kannanir • Skrifleg æfing, verkefni • Athuganir • Könnunarpróf • Skyndipróf • Áfangapróf • Lokapróf • Stöðvavinna • Einstaklingspróf • Mappa • Stöðupróf • Frammistaða í tímum • Matslistar • Stöðugt mat • Fylgst með vinnubrögðum • Miðsvetrarpróf • Tímaæfing • Glæruæfingar • Munnleg próf • Verkefnaskil • Heimadæmi • Munnleg hópverkefni • Verkefnavinna • Heimaverkefni • Námsgögn • Verkefni • Heimavinna • Námsmatsverkefni • Verkleg próf • Hópverkefni • Námsþátttapróf • Verkmappa • Hópvinnubrögð • Próf • Vinnubók • Hugtakabók • Samvinnupróf • Vorpróf • Jólapróf • Símat • Web. CT • Kaflapróf • Skil á áætlunum • Yfirlitspróf • Sjálfsmat nemenda* • Þrautir • Sjálfspróf
Hvað segir námskrá? • … augljóst að matsaðferðir verða að vera fjölbreytilegar • Þess er enginn kostur að meta námsgengi og framfarir eingöngu með prófum og öðrum formlegum aðferðum • … meta verður alla þætti námsins, framfarir, þekkingu, skilning og leikni og láta þá vega í samræmi við áherslur í náminu • Námsmat þarf … að fara fram jafnt og þétt á námstímanum • Kennarar þurfa að hjálpa nemendum til raunhæfs sjálfsmats, gera þeim grein fyrir markmiðum náms og hvernig miðar í átt að þeim (leturbr. IS) Aðalnámskrá grunnskóla, 2006
Námsmat hefur ekki einn heldur margþættan tilgang Námshvatning – aðhald Megintilgangur námsmats er Upplýsingar til nemenda, foreldra, annarra … að afla upplýsinga sem Vísbendingar til kennara hjálpa nemendum við námið, örva þá og hvetja til að Greina og meta nám eða kennslu leggja sig enn betur fram (Aðalnámskrá grunnskóla) Gæðaeftirlit Gera tilgang námsins ljósari Val og flokkun á fólki
Námsmat vefst fyrir mörgum kennurum. . . m. a vegna þess að. . . P það er flókið P. . . afdrifaríkt P fyrir þróun sjálfsmyndar P fyrir starfsval og starfsframa P. . . reynir mjög á sanngirni og réttlætiskennd P. . . tengist ólíkum viðhorfum P. . . tengist fordómum okkar P. . . manneskjan er (líklega) ótraust mælitæki!
Bakgrunnur: Gróska, gerjun, deilur Alþjóðleg umræða Bandaríkin: Stöðluð próf eða óhefðbundið námsmat (alternative assessment, sjá grein IS) England: Stöðluð próf eða leiðsagnarmat (formative assessment, sjá bók Þóru Bjarkar Jónsdóttur á leslista) Sterkur rannsóknargrunnur! Hér á landi Aðferðir sem eru að ryðja sér til rúms: Einstaklingsmiðað námsmat, leiðsagnarmat, sjálfsmat, jafningjamat, námsmöppur (ganga undir ýmsum nöfnum) Dýrmæt reynsla er að verða til!
Margir skólar hér á landi eru og hafa verið að vinna skipulega að þróun námsmats: • • • Vesturbæjarskóli Laugalækjarskóli Salaskóli Hrafnagilsskóli Ingunnarskóli og Norðlingaskóli • Víkurskóli • Menntaskóli Borgarfjarðar • Fjölbrautaskóli Snæfellinga • Brekkubæjarskóli • . . . og margir fleiri
Kjarninn í leiðsagnarmati • Nemandinn fær (stöðuga) endurgjöf um nám sitt ásamt ábendingum um það hvernig hann geti bætt sig (ráðgjöf, leiðsögn) • Haft er fyrir satt að fjöldi rannsókna (2007, um 4000) sýni þýðingu vandaðs leiðsagnarmats til að bæta námsárangur • Nemendur sem standa höllum fæti virðast njóta sérstaklega góðs af leiðsagnarmati • Sjálfsmat og jafningjamat eru mikilvægir þættir í leiðsagnarmati en meginatriði er að nemendur skilji til hvers er af þeim ætlast (skilji markmiðin) (Sjá um þessar áherslur: Black og Wiliam, 1998: Inside the Black Box)
Kennslufræði leiðsagnarmats • Útskýra markmið fyrir nemendum • Markvissar spurningar • Leiðbeinandi endurgjöf (umsagnir) • Virkja nemendur (sjálfsmat, jafningjamat) • Jafningjakennsla (Wiliam, 2007: Changing Classroom Practice)
Áhugavert orðalag • Assessment OF learning § Mat á námi • Assessment FOR learning § Mat í þágu náms • Assessment AS learning § Námsmat sem nám
Tvö áhugaverð álitamál! • Hvaða hlutverki eiga próf að gegna í námsmati? • Hvaða þýðingu hafa einkunnir?
Dæmi um gagnrýni á (hefðbundin) skrifleg kunnáttupróf ü. . . mæla aðeins lítinn hluta námsmarkmiða ü. . . er einangrað skólafyrirbæri sem á sér fáar hliðstæður annars staðar í samfélaginu ü Ef meginhlutverk skólans er að undirbúa nemendur undir líf og starf í lýðræðisþjóðfélagi ætti námsmat að líkjast þeim matsaðferðum sem almennt eru notaðar í lífi og starfi ü Námsmat á að vera samofið öðru skólastarfi falla að því með eðlilegum hætti
Óhefðbundin próf • • Próf þar sem nemendur mega nota hjálpargögn „Svindlpróf“, glósupróf, námsefni. . . öll gögn Heimapróf Prófverkefni gefin upp með fyrirvara Munnleg próf, dæmi Atrennupróf (nemendur fá að gera endurteknar tilraunir við sama próf / sömu próf) (Salaskóli) Einstaklingsmiðuð próf (Salaskóli, Norðlingaskóli) Samvinnupróf (Salaskóli)
Hvaða hlutverki gegna einkunnir? - • Rannsóknir Ruth Butler o. fl. frá 1986 og 1988 – Endurgjöf í formi einkunna – Endurgjöf í formi umsagna – Endurgjöf í formi einkunna og umsagna – Engin endurgjöf • Hvaða leið skilaði nemendum bestum árangri?
Hvers vegna vefst einkunnagjöf svona fyrir okkur mörgum? • Knappt form – takmörkuð upplýsing (hvað þýðir einkunnin 7, 0)? • Álitamál? • Óljósir mælikvarðar? Við hvað á að miða? • Einkunnir geta verið afar afdrifaríkar! – Til umhugsunar: Matskvarði KHÍ
• • • Ólíkir skalar 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 1 -6, 1– 8 A, B, C, D, F (hvar er E-ið? ) A, Á, B, D, E, Ð (Baldur Sigurðsson) Dönsku kerfin, sjá hér Ágætt, gott, sæmilegt, ábótavant, ófullnægjandi Snjallt, gott, hæft, naumt, bágt (Helgi Hálfdanarson) Mjög gott, í lagi, ófullnægjandi Lokið – ólokið • Hvaða aðferð er heppilegust?
Eru þetta vitnisburðarform framtíðarinnar? § Ingunnarskóli (list- og verkgreinar) § Norðlingaskóli (mat á námi í smiðjum) Marklistar (sóknarkvarðar, viðmiðunartöflur, rúbrikkur, e. Scoring Rubric)
Litróf námsmatsaðferðanna. . . ü Mat á frammistöðu ü Námsmöppur / sýnismöppur („Portfolio“) ü Greining og mat á verkefnum / úrlausnum ü Dagbækur, leiðarbækur ü Sjálfstæð verkefni ü Sjálfsmat nemenda ü ü ü Jafningjamat Umræður – viðtöl Viðhorfakannanir Próf og kannanir Námshátíðir, uppskeruhátíðir (Celebration of Learning, Learning Celebrations)
Vandað námsmat – er það þetta sem þarf? • Gengi er út frá getu og hæfni hvers nemanda eftir því sem unnt er • Matið nái til allra flokka markmiða • Stöðugt mat allan námstímann og reynt er að flétta það með eðlilegum hætti inn í námið • Námsmatsverkefnin sjálf hafa kennslufræðilegt gildi • Uppbyggjandi endurgjöf (leiðsögn) • Matið nær bæði til aðferða og afurða (úrlausna) • Byggt er á margvíslegum gögnum og sjónarhornum • Áhersla á virka þátttöku nemenda, sjálfsmat, jafningjamat
Gagnlegir tenglar • Kennsluaðferðavefurinn • Að vanda til námsmats – Heimasíða námskeiðs • Peel – námsmat • Best Practices • http: //www. teachers. tv/ - (Assessment)
- Slides: 29